Grójec - Wikiwand

Grójec – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, siedziba powiatu grójeckiego i gminy miejsko-wiejskiej Grójec. Leży 45 km na południe od Warszawy, na pograniczu Wysoczyzny Rawskiej i Równiny Warszawskiej. Przez miasto przepływa Molnica, będąca dopływem rzeki Kraski.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Remove ads

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Grójec liczył 16 758 mieszkańców^[2].

Remove ads

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Grójec był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[3]. Początkowo jego nazwa brzmiała Grodziec^[4]. Grodziec położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grójeckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[5]. Do 1954 roku Grójec był siedzibą wiejskiej gminy Kobylin. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa radomskiego, a przed 1975 do województwa warszawskiego.

Pierwsze ślady osadnictwa datowane są na VII w. p.n.e.
W XI-XII wieku Grójec był grodem kasztelańskim. Tytuł przeniesiono około 1250 do Czerska.
W latach 1124–1250 Grójec był siedzibą archidiakonatu diecezji poznańskiej, przeniesionego następnie do Czerska.
Prawa miejskie Grójec otrzymał w 1419 r. z nadania księcia mazowieckiego Janusza I Starszego^[6].
Miasto uzyskało w 1526 r. statut miasta powiatowego.
Miasto było zniszczone w 1656 r. podczas potopu szwedzkiego^[6].
W latach 1808–1815 Grójec wchodził w skład Księstwa Warszawskiego.
W dniach 22–25 I 1863 r. doszło do pierwszych wystąpień powstańczych.
W 1863 r. na terenie gminy miały miejsce walki z wojskami rosyjskimi.
W trakcie operacji Warszawsko-Iwangorodzkiej podczas pierwszej wojny światowej odbywały się walki pomiędzy wojskami rosyjskimi a niemieckimi na terenie gminy^[7].
W okresie międzywojennym na 10500 mieszkańców Grójca 5200 stanowiła ludność żydowska^[6].
Grójec w czasie II wojny światowej:
- we wrześniu 1939 stacjonowały tu 211. i 212. eskadra bombowa^[8].
- 6 września 1939 – nalot Luftwaffe („w wyniku nalotów uległy zniszczeniu domy mieszkalne, młyn, oraz częściowo kościół, na który spadła jedna bomba, a obok dwie następne”^[9]).
- 8 września 1939 – wkroczenie Niemców do Grójca, kwaterą niemieckiego starosty miasta Wernera Zimmermanna zostaje pałacyk w Kobylinie.
- jesień 1940 – utworzenie getta dla ludności żydowskiej z Grójca oraz innych miejscowości (ok. 6 tys. osób)^[10].
- luty 1941 – wywiezienie Żydów z grójeckiego getta do getta warszawskiego^[10].
- 9 września 1942 – powieszenie na rynku 4 działaczy PPR w odwet za akcje sabotażowe Gwardii Ludowej (po wojnie na miejscu stracenia postawiono pomnik ku czci pomordowanych)^[11].
- 26 marca 1944 – odbicie więźniów z siedziby gestapo.
- 15 stycznia 1945 – zajęcie Grójca przez Armię Czerwoną (w obecnym budynku PSP nr 1 w Grójcu zostaje założony szpital polowy)^[6].

Remove ads

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Grójca w 2014 roku^[12].

Gospodarka

Podsumowanie

Perspektywa

Sadownictwo

Osobny artykuł: Jabłka grójeckie.

Okolice Grójca są najważniejszym polskim regionem uprawy i przetwórstwa jabłek. Obecnie w regionie Grójca uprawia się intensywne sady karłowe, które dostarczają ok. 40% krajowej produkcji jabłek, a intensywność upraw w niektórych gminach sięga nawet 70%.^{[potrzebny przypis]}

W regionie znajdują się duże firmy dystrybuujące środki ochrony roślin, firmy przetwórcze (produkujące koncentrat jabłkowy), sklepy zaopatrzenia ogrodniczego.

Tradycja upraw jabłoni sięga XVI w. Długa historia upraw tego owocu w regionie spowodowała wykształcenie się naturalnej marki „jabłka grójeckie”, której istnienie potwierdzają liczne zapisy duchownych i naukowców. Uprawę jabłoni promowała już królowa Bona. Rolę w rozwoju sadownictwa grójeckiego odegrali duchowni, którzy wprowadzali wysoką kulturę upraw sadowniczych. W XIX w. pojawili się pierwsi doradcy sadowniczy^[13]. Szczególnie dla rozwoju sadownictwa w regionie grójeckim zasłużył się Tadeusz Morawski, który w swoim majątku w Małej Wsi rozpoczął intensywną uprawę jabłoni, które eksportował do Niemiec.

Od 28 kwietnia 2008 jabłka grójeckie są oficjalnie produktem tradycyjnym^[14], a 27 listopada 2010 uzyskały^[15] rejestrację jako chronione oznaczenie geograficzne – produkt regionalny.

Bardzo szybko rozwija się także przetwórstwo tych owoców, które od prostej produkcji koncentratu do soku jabłkowego, przekształca się w kierunku produkcji soków mętnych i cydru.

Inne gałęzie gospodarki

W Grójcu mają swoje fabryki i siedziby międzynarodowe koncerny:

Faurecia Automotive Polska S.A.
Peter Renz Ltd.
Cukiernicza Spółdzielnia Inwalidów „Jedność”

Stopa bezrobocia w powiecie grójeckim w czerwcu 2007 wynosiła 6,9%, we wrześniu 2012 8,0%^[16], a w styczniu 2017 3,6%^[17].

Infrastruktura

Ochrona zdrowia

Na terenie miasta i gminy Grójec prowadzą działalność medyczną następujące podmioty opieki medycznej:

Powiatowe Centrum Medyczne Sp. z o.o. w Grójcu, w którym mieści się m.in. SOR z poradniami specjalistycznymi.
Niepubliczne punkty opieki zdrowotnej o różnym charakterze.

Transport

Osobny artykuł: Grójec (stacja kolejowa).

W Grójcu krzyżują się S7 i DK50 stanowiące zachodnią obwodnicę miasta (oddaną do użytku w 1980 roku^[18]) oraz droga krajowa nr 50, stanowiąca część tranzytowej obwodnicy Warszawy, tutaj również mają swój początek drogi wojewódzkie – 722 do Piaseczna i 728 do Jędrzejowa.
Grójecki PKS Sp. z o.o. obsługuje^[19] sieć podmiejską Grójca i trasy do Warszawy, Białobrzegów, Radomia, Góry Kalwarii, Warki, Białej Rawskiej, Nowego Miasta nad Pilicą, Mszczonowa i innych.

Remove ads

Architektura

Zabytki

Wybrane zabytki

Ratusz w Grójcu – wybudowany w 1821 roku według projektu Hilarego Szpilowskiego w stylu klasycystycznym. Został wpisany do rejestru zabytków 23 marca 1962 roku oraz 12 lutego 1982. Znajduje się przy Rynku (Plac Wolności). Obecnie siedziba Urzędu Stanu Cywilnego.
Kościół św. Mikołaja Biskupa – wybudowany w stylu późnogotyckim w latach 1520-30. Obok drewniana dzwonnica z roku 1889. Wewnątrz - datowana na rok 1482 chrzcielnica, w której ochrzczono ks. Piotra Skargę, na terenie przykościelnym znajduje się również jego pomnik.
Pomnik ks. Piotra Skargi przy kościele św. Mikołaja Biskupa z 1996 r.
Budynek Poczty Polskiej w stylu klasycystycznym, dawny zajazd dla dyliżansów.
Budynek dawnego szpitala im. ks. Piotra Skargi – pierwszy murowany szpital w Grójcu, wybudowany w latach 1855-1857. Już pod koniec XIX w. przestał wystarczać potrzebom chorych i pracowników. Pełnił funkcje mieszkalne dla pracowników szpitala, przytułku dla bezdomnych, a po 1965 roku, szpitalne.
Jatki miejskie
Budynek Szkoły Podstawowej nr 3 im. ks. Piotra Skargi – budowla klasycystyczna. Dawniej carskie koszary wojskowe, miejsce walk w okresie powstania styczniowego 1863 roku.
Budynek Starostwa Powiatowego
Zespół dworca Grójeckiej Kolei Dojazdowej, obejmujący m.in. dworzec i wieżę ciśnień
Cmentarz Stary (rzymskokatolicki)
Cmentarz ewangelicki
Cmentarz żydowski

Remove ads

Oświata i nauka

W Grójcu znajdują się:

4 przedszkola publiczne i 2 niepubliczne,
3 szkoły podstawowe oraz 3 szkoły podstawowe z oddziałami przedszkolnymi na terenie wiejskim
2 szkoły ponadpodstawowe (LO i ZS),
1 szkoła specjalna