Gołąbek wymiotny

Gołąbek wymiotny (Russula emetica (Schaeff.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).

Gołąbek wymiotny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek wymiotny
Nazwa systematyczna
Russula emetica (Schaeff.) Pers. Observ. mycol. (Lipsiae) 1: 100 (1796)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus emeticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1796 r. Christian Hendrik Persoon, przenosząc go do rodzaju Russula^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus emeticus Schaeff. 1774
• Agaricus emeticus var. emeticus Schaeff. 1774
• Agaricus linnaei var. emeticus (Schaeff.) Fr. 1815
• Russula emetica var. gregaria Kauffman 1918
• Russula gregaria (Kauffman) Moënne-Locc. & Reumaux 2003

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka mierzliwa, gołąbek stegnówka, serojeszka mierzliwa^[3]. Nazwy ludowe: bedłka, gołąbka trująca, surojadka trująca, surojadka mierzliwa, gorzkówka, czartopłoch, goryczek, psi grzyb, psi gołąbek^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica zazwyczaj 4–8 cm, wyjątkowo do 11 cm. U młodych okazów jest wypukły, u starszych spłaszczony i zazwyczaj wklęsły. Skórka gładka, podczas wilgotnej pogody błyszcząca i lepka. Daje się zedrzeć niemal całkowicie. Ma barwę cynobrową, krwistą lub prawie wiśniową, środek jest jaskrawoczerwony. Czasami płowieje i staje się bladoróżowa. Brzeg tępy, słabo podgięty^[5]

Blaszki

Czysto białe, cienkie, gęste, kruche, przy trzonie nieco przyrośnięte^[6].

Trzon

Wysokość 3,5–6 cm, grubość 0,8–1,3 cm, kształt walcowaty, czasami w dolnej części maczugowaty. Powierzchnia biała, delikatnie omszona. Początkowo pełny, szybko jednak staje się watowaty^[5].

Miąższ

Biały, pod samą skórką zwykle różowy. Ma przyjemny, delikatnie owocowy zapach, zaś smak gorzki, piekący i długo utrzymujący się w ustach^[7].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki szeroko elipsoidalne o rozmiarach 7–9 × 6–8 μm. Powierzchnia pokryta licznymi, stożkowatymi kolcami. Łysinka na zarodnikach jest amyloidalna. Cystydy o wrzecionowatym kształcie i rozmiarach 40–75 × 6–12 μm. Pod działaniem sulfowaniliny szarzeją. W skórce występują przewody mleczne i dermatocystydy^[5].

Gatunki podobne

W Europie występują setki gatunków gołąbków o czerwonym kapeluszu, a ich rozróżnienie bez dokładniejszych badań mikroskopowych i chemicznych bywa niemożliwe. Niektóre z nich to:

• gołąbek błotny (Russula paludosa). Ma większy trzon, nie jest piekący w smaku i jest jadalny^[7].
• gołąbek buczynowy (Russula noblis). Rośnie tylko pod bukami^[8].
• gołąbek czerwononogi (Russula rhodopus). Ma trzon z purpurowymi zabarwieniami^[7].
• gołąbek krwisty (Russula sanguinaria). Ma różowo-czerwonawy trzon^[7].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach, podano jego stanowiska nawet w Antarktyce^[9]. W Polsce jest bardzo pospolity^[3].

Naziemny grzyb mykoryzowy^[3]. Rośnie w lasach iglastych, szczególnie w podgórskich lasach świerkowych i w nizinnych lasach sosnowych jest dość częsty. W lasach liściastych jest rzadki^[7]. Owocniki pojawiają się od wczesnego lata do późnej jesieni^[6]. Szczególnie częsty na podłożu kwaśnym, wilgotnym, porośniętym mchami^[8].

Znaczenie

Jest trujący. Nie należy do najsilniej trujących grzybów, jednak po zjedzeniu nawet małej ilości powoduje bóle brzucha, mdłości i wymioty. Z tego też powodu grzyb otrzymał nazwę gatunkową „wymiotny”^[4].