Gniazdo procesora

Gniazdo procesora (ang. CPU socket lub CPU slot) – rodzaj złącza znajdującego się na płycie głównej; pełni ono rolę interfejsu pomiędzy procesorem a pozostałymi elementami systemu komputerowego, umożliwiając jego współpracę z systemem za pośrednictwem odpowiednich magistrali i układów znajdujących się na płycie głównej.

Gniazdo procesora typu Socket A na płycie głównej Gigabyte GA-7VT880-RZ

Na każdej płycie głównej znajduje się przynajmniej jedno takie gniazdo; determinuje ono rodzaj procesora, jaki jest przez nią obsługiwany.

Producenci wyposażają swoje płyty w różne wersje gniazd umożliwiających zastosowanie jednego z dostępnych procesorów, przy czym rodzaj procesora często zależy również od zainstalowanego na płycie chipsetu. Dla procesorów Pentium i jego poprzedników stosowano jednakowe podstawki, jednak począwszy od procesora Pentium II, zaczęto projektować inne, zależnie od producenta.

Typ gniazda dla procesora musi być zgodny z określonym procesorem. Dla danego typu gniazda charakterystyczny jest kształt, napięcie rdzenia, prędkość magistrali systemowej oraz inne cechy. Na przykład Slot 1 – Celeron, Pentium II, Pentium III.

W pierwszych płytach głównych procesory były wlutowane, ale z powodu coraz większej oferty procesorów i ich nieustannie zmieniającej się budowy pojawiły się gniazda, które umożliwiły dopasowanie budowy płyty oraz jej możliwości do potrzeb danego użytkownika. W efekcie użytkownik chcąc wymienić procesor na procesor innej firmy, musi wymieniać całą płytę główną.

Najczęściej obecnie spotykanym gniazdem montowanym na płytach głównych jest gniazdo typu ZIF. Gniazda te umożliwiają łatwą instalację procesora bez użycia siły, wyposażone są bowiem w małą dźwigienkę, służącą do zaciskania lub poluzowania znajdującego się w gnieździe procesora. Mikroprocesory posiadają piny, dzięki którym mogą zostać zamontowywane w gnieździe. Należy bardzo uważać przy umieszczaniu mikroprocesora w podstawce, gdyż zgięcie wyprowadzeń może trwale uszkodzić mikroprocesor.

Podział gniazd

• slot – wyglądem przypomina sloty ISA, PCI i AGP.
• socket – poziomo położona prostokątna płytka, zawierająca otwory na piny procesora lub piny, na które wkłada się procesor.
• Powstało wiele innych rodzajów gniazd, które obecnie nie są już stosowane.

Gniazda AMD

Slot

• Slot A – AMD Athlon

PGA

• Socket S1 – gniazdo na platformy mobilne, z obsługą dual channel DDR2-SDRAM
• Socket 5 – AMD K5
• Socket 7 – AMD K6
• Super Socket 7 – AMD K6-2, AMD K6-III
• Socket 462 (zwany także Socket A) – AMD Athlon, Duron, Athlon XP, Athlon XP-M, Athlon MP, i Sempron
• Socket 463 (zwany także Socket NexGen) – NexGen Nx586
• Socket 563 – AMD Athlon XP-M (µ-PGA Socket)
• Socket 754 – AMD Athlon 64, Sempron, Turion 64. Obsługa pojedynczego kanału pamięci DDR-SDRAM, tzw. single-channel
• Socket 939 – AMD Athlon 64, Athlon 64 FX, Athlon 64 X2, Sempron, Turion 64, Opteron (seria 100). Obsługa podwójnego kanału pamięci DDR-SDRAM, tzw. dual channel
• Socket 940 – AMD Opteron (seria 100, 200, 800), Athlon 64 FX. Obsługa podwójnego kanału pamięci DDR-SDRAM, tzw. dual channel
• Socket AM2 – AMD Athlon 64 FX, Athlon 64 X2, Sempron, Turion 64, Opteron (seria 100). Obsługa dual channel DDR2-SDRAM. Posiada 940 pinów
• Socket AM2+ – AMD Athlon, Phenom, Sempron, Phenom II. Obsługa dual channel DDR2-SDRAM, oraz Obsługa dual channel DDR3-SDRAM i HyperTransport 3 z mniejszym zapotrzebowaniem na energię. Posiada 940 pinów
• Socket AM3 – gniazdo pod procesor AMD, charakteryzujący się obsługą dual channel DDR3-SDRAM, oraz HyperTransport – Phenom II, Athlon II, Sempron
• Socket FM1 – gniazdo pod procesor AMD Vision z nowej serii APU, wykonany w 32nm procesie produkcyjnym, zintegrowana karta graficzna. Technologia x86. AMD Llano
• Socket FM2+ – Gniazdo pod procesory AMD A6, A8, A10 z zintegrowanymi układami Radeon
• Socket AM3+ – gniazdo umożliwiające instalacje procesorów z architektury Bulldozer
• Socket AM4 – gniazdo dla konsumenckich procesorów Ryzen oraz Athlon, jak też dla niektórych APU A-Series i CPU Athlon X4 (Bristol Ridge na mikroarchitekturze Excavator)

LGA

• Socket F (zwane także Socket 1207) – wspiera procesory AMD Opteron (serie 200 i 800). Zastąpił Socket 940. Obsługa dual channel DDR2-SDRAM
• Socket SP3 – gniazdo dla serwerowych procesorów Epyc
• Socket TR4 – gniazdo dla 1. i 2. generacji procesorów Ryzen Threadripper
• Socket sTRX4 – gniazdo dla 3. i późniejszych generacji procesorów Ryzen Threadripper
• Socket AM5 - gniazdo dla procesorów Ryzen 7000, 8000, 9000

Gniazda Intela

Slot

• Slot 1 – Intel Celeron, Pentium II, Pentium III
• Slot 2 – Intel Pentium II Xeon, Pentium III Xeon

PGA

• 40 pin – Intel 8086, Intel 8088
• 68 pin – Intel 80186, Intel 80286, Intel 80386
• Socket 1 – 80486
• Socket 2 – 80486
• Socket 3 – 80486 (3.3 V i 5 V)
• Socket 4 – Intel Pentium 60/66 MHz
• Socket 5 – Intel Pentium 75-133 MHz
• Socket 7 – Intel Pentium, Pentium MMX
• Socket 8 – Intel Pentium Pro
• Socket 370 – Intel Pentium III, Celeron; Cyrix III; VIA C3
• Socket 423 – Intel Pentium 4 z jądrem Willamette
• Socket 478 – Intel Pentium 4, Celeron, Pentium 4 Extreme Edition, Pentium M
• Socket 479 – Intel Pentium M i Celeron M
• Socket 437 – Intel Atom
• Micro-FCBGA – Intel Mobile Celeron, Core 2 Duo (mobile), Core Duo, Core Solo, Celeron M, Pentium III (mobile), Mobile Celeron
• Socket 603 – Intel Xeon
• Socket 604 – Intel Xeon
• PAC418 – Intel Itanium
• PAC611 – Intel Itanium 2

LGA

• LGA 775 (zwane także Socket 775 lub Socket T) – Intel Pentium 4, Pentium D, Celeron D, Pentium Extreme Edition, Core 2 Duo, Core 2 Extreme, Celeron, Xeon seria 3000, Core 2 Quad
• LGA 771 (zwane także Socket 771 lub Socket J) – Intel Xeon
• LGA 1366 (zwane także Socket 1366 lub Socket B) – Intel Core i7
• LGA 1156 (zwane także Socket 1156 lub Socket H) – Intel Core i7, Core i5, Core i3, Xeon, Pentium, Celeron
• LGA 1155 (zwane także Socket 1155 lub Socket H2) – Intel Sandy Bridge, Ivy Bridge
• LGA 1150 (zwane także Socket 1150 lub Socket H3) – Intel Haswell, Broadwell
• LGA 2011 (zwane także Socket 2011 lub Socket R) – Intel Core i7 (Sandy Bridge-E, Ivy-Bridge-E)
• LGA 1151 (zwane także Socket 1151 lub Socket H4) – Intel Skylake, Kaby Lake
• LGA 1200 - procesory Intel Comet Lake i Rocket Lake
• LGA 1700 - gniazdo typu flip-chip typu Land Grid Array (LGA) o zerowej sile wkładania

Tabela porównawcza gniazd procesorów rodziny 80x86

Nazwa gniazda	Data wprowadzenia	Zakończenie produkcji	Obsługiwane rodziny procesorów	Dla komputerów klasy	Obudowa	Liczba pinów	Rozstaw pinów	Prędkość magistrali	Uwagi
DIP	1970s	Nadal dostępne	Intel 8086 Intel 8088		DIP	40	2.54mm	5/10 MHz
PLCC	?	Nadal dostępne	Intel 80186 Intel 80286 Intel 80386		PLCC	68, 132	1.27mm	6–40 MHz
Socket 1	1989	?	Intel 80486		PGA	169	?	16–50 MHz
Socket 2	?	?	Intel 80486		PGA	238	?	16–50 MHz
Socket 3	1991	?	Intel 80486		PGA	237	?	16–50 MHz
Socket 4	2008	?	Intel Pentium		PGA	273	?	60–66 MHz
Socket 5	1990	?	Intel Pentium AMD K5 IDT WinChip C6 IDT WinChip 2		PGA	320	?	50–66 MHz
Socket 6	?	?	Intel 80486		PGA	235	?	?	Zaprojektowana lecz nigdy nie została użyta
Socket 7	1994	?	Intel Pentium Intel Pentium MMX AMD K6		PGA	321	?	50–66 MHz
Super Socket 7	1998	?	AMD K6-2 AMD K6-III Rise mP6 Cyrix MII		PGA	321	?	66–100 MHz
Socket 8	1995	?	Intel Pentium Pro		PGA	387	?	60–66 MHz
Slot 1	1997	?	Intel Pentium II Intel Pentium III		Slot	242	?	66–133 MHz	Celeron (Covington, Mendocino) Pentium II (Klamath, Deschutes) Pentium III (Katmai)- wszystkie wersje Pentium III (Coppermine)
Slot 2	1998	?	Intel Pentium II Xeon		Slot	330	?	100–133 MHz
Socket 463/ Socket NexGen	?	?	NexGen Nx586		PGA	463	?	?
Socket 587	?	?	Alpha 21164A		Slot	587	?	?
Slot A	1999	?	AMD Athlon		Slot	242	?	100 MHz
Slot B	?	?	Alpha 21264		Slot	587	?	?
Socket 370	1999	?	Intel Pentium III Intel Celeron VIA Cyrix III VIA C3		PGA	370	1.27mm[1]	66–133 MHz
Socket 462/ Socket A	2000	?	AMD Athlon AMD Duron AMD Athlon XP AMD Athlon XP-M AMD Athlon MP AMD Sempron	Desktop	PGA	462	?	100–200 MHz Jest to magistrala o podwójnej przepustowości wynoszącej 400 MT/s (megatransfery/sekundę) FSB w późniejszych modelach
Socket 423	2000	?	Intel Pentium 4		PGA	423	1mm[2]	400 MT/s (100 MHz)	Tylko jądra Willamette
Socket 478/ Socket N	2000	~2007	Intel Pentium 4 Intel Celeron Intel Pentium 4 EE Intel Pentium 4 M		PGA	478	1.27mm[3]	400–800 MT/s (100–200 MHz)
Socket 495	2000	?	Intel Celeron		PGA	495	1.27mm[4]	?
PAC418	2001	?	Intel Itanium		PGA	418	?	133 MHz
Socket 603	2001	?	Intel Xeon		PGA	603	1.27mm[5]	400–533 MT/s (100–133 MHz)
PAC611	2002	?	Intel Itanium 2 HP PA-8800, PA-8900		PGA	611	?	?
Socket 604	2002	?	Intel Xeon		PGA	604	1.27mm[5]	400–1066 MT/s (100–266 MHz)
Socket 754	2003	?	AMD Athlon 64 AMD Sempron AMD Turion 64		PGA	754	1.27mm[6]	200–800 MHz
Socket 940	2003	?	AMD Opteron Athlon 64 FX		PGA	940	1.27mm[7]	200–1000 MHz
Socket 479	2003	?	Intel Pentium M Intel Celeron M		PGA	479[8]	?	400–533 MT/s (100–133 MHz)
Socket 939	2004	11/2008	AMD Athlon 64 AMD Athlon 64 FX AMD Athlon 64 X2 AMD Opteron	Desktop	PGA	939	1.27mm[7]	200–1000 MHz	Wspiera CPU Athlon 64 FX do 1 GHz Wspiera CPU Opteron z ograniczeniem do serii 100
LGA 775/ Socket T	2004	?	Intel Pentium 4 Intel Pentium D Intel Celeron Intel Celeron D Intel Pentium XE Intel Core 2 Duo Intel Core 2 Quad Intel Xeon	Desktop	LGA	775	1.09mm x 1.17mm[9]	1600 MHz
Socket 563	?	?	AMD Athlon XP-M		PGA	563	?	?
Socket M	2006	?	Intel Core Solo Intel Core Duo Intel Dual-Core Xeon Intel Core 2 Duo	Notebook	PGA	478	?	533–667 MT/s (133–166 MHz)	Zastąpiła Socket 479
LGA 771/ Socket J	2006	?	Intel Xeon	Serwer	LGA	771	1.09mm x 1.17mm[10]	1600 MHz
Socket S1	2006	?	AMD Turion 64 X2		PGA	638	1.27mm[11]	200–800 MHz
Socket AM2	2006	?	AMD Athlon 64 AMD Athlon 64 X2		PGA	940	1.27mm[7]	200–1000 MHz	Zastąpiła Socket 754 oraz Socket 939
Socket F	2006	?	AMD Athlon 64 FX AMD Opteron		LGA	1207	1.1mm[12]	?	Zastąpiła Socket 940
Socket AM2+	2007	?	AMD Athlon 64 AMD Athlon X2 AMD Phenom AMD Phenom II		PGA	940	1.27mm[7]	200–2600 MHz	Rozdzielone płaszczyzny zasilania Zastąpiła Socket AM2 Procesory AM2+ mogą pracować w gnieździe Socket AM2 z ograniczoną częstotliwością pracy szyny HT Procesory AM2 mogą pracować w podstawce Socket AM2+
Socket P	2007	?	Intel Core 2	Notebook	PGA	478		533–1066 MT/s (133–266 MHz)	Zastąpiła Socket M
Socket 441	2008	?	Intel Atom	Sub-notebook	PGA	441	?	400–667 MHz
LGA 1366/ Socket B	2008	?	Intel Core i7 (serie 900) Intel Xeon (serie 35xx, 36xx, 55xx, 56xx)	Serwer	LGA	1366		4.8-6.4 GT/s	Zastąpiła Socket J (LGA 771) w układach podstawowych.
rPGA 988A/ Socket G1	2008	?	Intel Core i7 (serie 600, 700, 800, 900) Intel Core i5 (serie 400, 500) Intel Core i3 (serie 300) Intel Pentium (seria P6000) Intel Celeron (seria P4000)	Notebook	rPGA	988	1mm	2.5GT/s, 4.8GT/s
Socket AM3	2009	?	AMD Phenom II AMD Athlon II AMD Sempron		PGA	941[13] lub 940[14]	1.27mm[7]	200–3200 MHz	Rozdzielone płaszczyzny zasilania Zastąpiła Socket AM2+ Procesory AM3 mogą pracować w gnieździe Socket AM2/AM2+ Tylko Sempron 140
LGA 1156/ Socket H	2009	2012	Intel Core i7 (seria 800) Intel Core i5 (serie 700, 600) Intel Core i3 (seria 500) Intel Xeon (serie X3400, L3400) Intel Pentium (seria G6000) Intel Celeron (seria G1000)	Desktop	LGA	1156	?	2.5 GT/s	Magistrala DMI jest (prawdopodobnie zmodyfikowanym) interfejsem PCI-E x4 v1.1
Socket G34	2010	?	AMD Opteron (seria 6000)		LGA	1974	?	200–3200 MHz	Zastąpiła Socket F
Socket C32	2010	?	AMD Opteron (seria 4000)		LGA	1207	?	200–3200 MHz	Zastąpiła Socket F, Socket AM3
LGA 1248	2010	?	Intel Intel Itanium 9300-series	Serwer	LGA	1248	?	4.8 GT/s
LGA 1567	2010	?	Intel Intel Xeon 6500/7500-series	Serwer	LGA	1567	?	4.8-6.4 GT/s
LGA 1155/ Socket H2	2011/Q1 2011.01.09	?	Intel Sandy Bridge Intel Ivy Bridge	Desktop	LGA	1155	?	5.7, GT/s	Sandy Bridge obsługuje 20 linii PCI-E 2.0. Ivy Bridge obsługuje 40 linii PCI-E 3.0.
LGA 2011/ Socket R	2011/Q3 (2011.11.14)	?	Intel Sandy Bridge-E Intel Ivy Bridge-E	Desktop Serwer	LGA	2011	?	4.8-6.4 GT/s	Sandy Bridge obsługuje 20 linii PCI-E 2.0. Ivy Bridge obsługuje 40 linii PCI-E 3.0.
rPGA 988B/ Socket G2	2011	?	Intel Core i7 (serie 2000, 3000) Intel Core i5 (serie 2000, 3000 series) Intel Core i3 (serie 2000, 3000)	Notebook	rPGA	988	1mm	2.5GT/s, 4.8GT/s
Socket FM1	2011	?	AMD Llano	Desktop	PGA	905	1.27mm		Używana w modelach APU pierwszej generacji
Socket AM3+	2011	?	AMD FX Vishera AMD FX Zambezi AMD Phenom II AMD Athlon II AMD Sempron	Desktop	PGA	942 (CPU 71pin)	1.27mm
Socket FM2	2012	?	AMD Trinity	Desktop	PGA	904	1.27mm		Używana w modelach APU drugiej generacji
LGA 1150/ Socket H3	2013/Q2 (2013.06.02)	?	Intel Haswell Intel Broadwell	Desktop	LGA	1150	?
Socket G3/ Socket G3	2013/Q2	?	Intel Haswell Intel Broadwell	Notebook	rPGA	889	?

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Gniazdo procesora

• Lista gniazd procesorowych
• Procesor

Przypisy

1. Intel 815 Chipset Family. intel.com. [dostęp 2009-05-04].
2. 423 Pin Socket (PGA423) Design Guidelines. intel.com. [dostęp 2009-05-03].
3. Intel Pentium 4 Processor 478-Pin Socket (mPGA478) Design Guidelines. intel.com. [dostęp 2009-05-03].
4. 495-Pin and 615-pin micro-PGA ZIF Socket Design Specification Application Note. intel.com. [dostęp 2009-05-03].
5. mPGA 604 Socket Mechanical Design Guide. intel.com. [dostęp 2009-05-03].
6. AMD Sempron Processor Product Data Sheet. amd.com. [dostęp 2009-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-31)].
7. AMD Opteron Processor Product Data Sheet. amd.com. [dostęp 2009-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-09-16)].
8. Procesor posiada tylko 478 pinów, choć podstawka posiada 479.
9. LGA775 Socket Mechanical Design Guide. amd.com. [dostęp 2009-05-04].
10. LGA771 Socket Mechanical Design Guide. intel.com. [dostęp 2009-05-03].
11. Low-Profile Socket S1 Design Specification. amd.com. [dostęp 2009-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-18)].
12. Thermal Design Guide for Socket F (1207) Processors. amd.com. [dostęp 2009-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-21)].
13. Procesor posiada tylko 938 pinów choć gniazdo ma ich 941.
14. Dokumentacja AMD Socket AM3 design Specification. amd.com. [dostęp 2012-01-05].

Bibliografia

• Gniazda procesora

Encyklopedie internetowe (lista informacyjna):

• NE.se: sockel