Pędem podziemnym jest nieregularna, mięsista bulwa pędowa[5] (według niektórych autorów skrócone, bulwiastekłącze[6]). Pęd naziemny smukły, wzniesiony lub wydłużony i pnący, niekiedy rozgałęziony[7].
Ulistnienie skrętoległe, naprzeciwległe lub okółkowe. Liście łodygowe, siedzące[7]. Blaszki liściowe równowąskie do jajowatych, wierzchołkowo przechodzące w wąs czepny[7].
Rośliny tworzą kilka dużych, obupłciowych, sześciopręcikowych, szypułkowych[7] lub siedzących[8] kwiatów, wyrastających z pachwin górnych liści, pojedynczo lub kilka zebranych w baldachogrono lub skrętek[7]. Okwiat pojedynczy, sześciolistkowy, dzwonkowaty (np. G. modesta) lub odgięty do tyłu (np. G. superba)[7]. Listki okwiatu podługowate lub lancetowate[5], żółte, pomarańczowe lub czerwone, niekiedy dwukolorowe, wolne lub zrośnięte u nasady, niekiedy z falistymi brzegami[7]. Pręciki umieszczone u nasady listków okwiatu[6], krótsze od nich[5]. Nitki pręcików nitkowate[6]. Główki pręcików równowąsko-podługowate[5]. Zalążnia siedząca, trójkomorowa[5]. Szyjka słupka długa, nitkowata, wierzchołkowo rozwidlona na trzy szydłowate końcówki[5], u niektórych gatunków u nasady ostro odgięta[7].
Twarde torebki[5], jajowate do cylindrycznych, pękające przegrodowo[9]. Nasiona niemal kuliste, gąbczaste, o jasnoczerwonej łupinie[6]. Zarodek bardzo drobny[5].
Rodzaj glorioza opisany został przez Linneusza w 1753 roku jako takson monotypowy, obejmujący gatunek Gloriosa superba. W 1767 Linneusz wyodrębnił do osobnego gatunku, Gloriosa simplex, rośliny występujące w Azji. W XIX i pierwszej połowie XX wieku opisano kilkanaście innych gatunków gloriozy, głównie bazując na różnicach w budowie i kolorystyce okwiatu. Pod koniec XX wieku niektórzy botanicy (np. Field 1972, Thulin 1995, Kubitzki 1997) postawili tezę, że wszystkie wyróżnione wcześniej gatunki opisują jedną, wysoce zmienną roślinę oraz jej kultywary. W 1998 roku opisano odkrytą w Afryce roślinę, która morfologicznie stanowiła ogniwo pośrednie między przedstawicielami rodzaju glorioza i rodzaju Littonia. Autorzy zaproponowali połączenie obu rodzajów[8]. W roku 2003 Vinnersten i Reeves przedstawili wyniki badań filogenetycznych rodziny zimowitowatych, potwierdzające obie wcześniej stawiane tezy[13]. Na podstawie wyników tych badań większość wyróżnianych dotychczas gatunków gloriozy zostało uznanych za synonimy Gloriosa superba (np. Govaerts w World Checklist of Seed Plants, Germishuizen i Meyer w Plants of Southern Africa: an annotated checklist, Hoenselaar w Flora of Tropical East Africa Colchicaceae, Timberlake i Martins w Flora Zambesiaca)[4]. W roku 2007 Vinnersten i Manning, w A New Classification of Colchicaceae, przedstawili rewizję systematyki rodziny zimowitowatych. Na ich podstawie rodzaj Littonia został ostatecznie włączony do rodzaju glorioza[14].
Rodzaj zaliczany jest do plemienia Colchiceae w rodzinie zimowitowatych (Colchicaceae), należącej do rzędu liliowców (Liliales) zaliczanych do jednoliściennych (monocots)[2].
Pozycja rodzaju w innych systemach
W systemie Cronquista z 1981 roku rodzaj zaliczany był do rodziny liliowatych w rzędzie liliowców, podklasie liliowych w klasie jednoliściennych[15]. W systemie Takhtajana z 1997 roku rodzaj zaliczony został do plemienia Glorioseae w podrodzinie Wurmbeoideae wyróżnionej w rodzinie zimowitowatych, zaklasyfikowanej do rzędu zimowitowców (Colchicales)[16]. W ostatniej wersji tego systemu, opublikowanej w roku 2008, autor zaliczył rodzaj glorioza do plemienia Glorioseae w podrodzinie Colchicoideae w rodzinie zimowitowatych, w rzędzie liliowców[17].
Nazwa rodzaju pochodzi od łacińskiego słowa gloriosa – wspaniała, pełna chwały[18].
Zwyczajowe nazwy polskie
W roku 1852 Ignacy Rafał Czerwiakowski w pracy Opisanie roślin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych opisał ten rodzaj pod dwiema nazwami naukowymi (Gloriosa i Methonica), podając również dwie nazwy polskie: pysznokwiat i wdziękosława[19]. W roku 1894 Erazm Majewski w Słowniku nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich... podał kilka polskich nazw tego rodzaju: glorjoza, lilia malabarska, piękna lilia, pysznokwiat, pyszny kwiat i wdziękosława[20]. Glorioza nie została ujęta w Słowniku roślin użytkowych Zbigniewa Podbielkowskiego z 1989 roku i w Słowniku roślin zielnych łacińsko-polskim Wiesława Gawrysia z 2008 roku.
Glorioza wspaniała oraz jej kultywary, przede wszystkim uznawane niegdyś za osobne gatunki 'Lutea' o żółtych kwiatach (dawniej Gloriosa lutea) i 'Rothschildiana' o kwiatach dwukolorowych z żółtym obrzeżem (dawniej Gloriosa rothschildiana – glorioza Rotszylda), uprawiane są na kwiat cięty oraz jako rośliny ogrodowe (w krajach o klimacie gorącym) lub pod osłonami (w chłodniejszych rejonach), a także jako rośliny pokojowe[21]. Jako roślina ogrodowa uprawiana jest również Gloriosa modesta o dzwonkowatych, żółto-pomarańczowych kwiatach[22].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
John Gilbert Baker:Liliaceae. W:William Turner Thiselton-Dyer:Flora of Tropical Africa.T.7:Hydrocharideae–Liliaceae.Londyn:1898.(ang.). Brak numerów stron w książce
B. Nordenstam:Colchicaceae. W:Klaus Kubitzki (red.):The Families and Genera of Vascular Plants.T.3:Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae).Berlin Heidelberg:Springer-Verlag,1998,s.182. ISBN3-540-64060-6.(ang.).
Annika Vinnersten i John Manning.A New Classification of Colchicaceae.„Taxon”.56(1),s.171-178,2007.International Association for Plant Taxonomy (IAPT).(ang.).
Ignacy Rafał Czerwiakowski:Botanika szczególna.T.2:Opisanie roślin jednolistniowych lekarskich i przemysłowych.Kraków:Uniwersytet Jagielloński,1852,s.528-529.(pol.).