Gierałtowice (województwo śląskie)

Gierałtowice (niem. Gieraltowitz) – wieś sołecka w Polsce w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Gierałtowice, siedziba gminy Gierałtowice.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Wieś Gierałtowice powstała przypuszczalnie w latach 1280–1290 w rejonie rozległego lasu Boyków. Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 22 czerwca 1290 roku, a druga z 24 czerwca 1294 roku. Obydwie wymieniają sołtysa Vitosława z Gierałtowic, prawdopodobnie pierwszego sołtysa. W początkach XIV wieku Gierałtowice stają się własnością rycerską. Pierwsi znani właściciele to Jan, Piotr i Marek, „trzej bracia z Gierałtowic”, legitymujący się herbem Tępa Podkowa

W 1470 roku Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymienia jako właściciela Gierałtowic Mikołaja Szaszowskiego^[5]. Następnym właścicielem został Maciej Dobszyc, a po roku 1532 nabył je Jan Gierałtowski. Ród Gierałtowskich władał wsią do roku 1665 kiedy hrabina Joanna Prażmowa sprzedała je Janowi Skalowi, a ten w roku 1679 baronowi Jerzemu Welczkowi (Wilczkowi), który był również właścicielem między innymi Zabrza, Chudowa, Paniówek, Łabęd i Starych Gliwic. Po jego śmierci dobrami zarządzała jego siostra Anna Zuzanna, która odsprzedała majątek Jerzemu Franciszkowi von Holly. W roku 1697 jako właściciel wymieniany jest Kasper von Szyk (Schick) z Leszczyn, a następnie jego córka Barbara Katarzyna z mężem Henrykiem Wypleram. Byli oni również posiadaczami Bekszy, obecnego przysiółka Gierałtowic. W roku 1700 żona Kaspra von Szyk, Cecylia, podarowała kościołowi dużą parcelę na której stoi obecny kościół parafialny.

Po kolejnych zmianach właścicieli w roku 1839 Gierałtowice nabył Józef von Poraj Madejski. Madejscy wybudowali sobie w Gierałtowicach dworek zwany później „pałacykiem Madejskich”. Przeszedł w roku 1853 w ręce jego córki i zięcia Karola von Raczek. W latach 1898–1904 Raczkowie wybudowali sobie w Przyszowicach okazały zamek w stylu neobarokowym, w którym mieszkali. Majątkiem w Gierałtowicach zarządzał administrator. Majątek po Karolu odziedziczyli jego synowie Konrad i Franciszek. Konrad, który był porucznikiem ułanów, uległ wypadkowi podczas ćwiczeń szermierczych i zmarł w roku 1888 w Berlinie. Po śmierci jego żony wszystkie dobra przypadły Franciszkowi. W 1902 roku Franciszek von Raczek został rotmistrzem, a następnie majorem 13 Pułku Ułanów. W latach 1895–1898 wybudował w Gierałtowicach mały klasztor, który w wieczyste użytkowanie przekazał siostrom Służebniczkom Najświętszej Marii Panny. Zmarł w roku 1926 w Przyszowicach i tam został pochowany. Pozostawił dwie córki z których młodsza, niezamężna Dolores von Raczek mieszkała w Gierałtowicach i zarządzała majątkiem do roku 1929, kiedy sprzedała go Spółce Osadniczej „Ślązak” z Katowic.

W 1910 roku w miejscowości mieszkało 1473 mieszkańców, z czego 1379 deklarowało język polski, 16 polski i niemiecki, a 77 niemiecki. W wyborach komunalnych jakie odbyły się w listopadzie 1919 roku 536 głosów (na ogólną ilość głosów 599) oddano na polską listę, uzyskując 8 z 9 mandatów. Podczas plebiscytu na Śląsku większość mieszkańców Gierałtowic poparła przyłączenie do Polski. Za Polską głosowało w nim 769 wotantów, a za Niemcami 108^[7].

Na początku XX wieku w Gierałtowicach działały liczne polskie organizacje, m.in. od marca 1919 roku działała tu komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, od maja 1919 45-osobowe gniazdo śląskiej dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” założone przez Józefa Wittka i Pawła Głogowskiego, od września 1920 Związek Towarzystw Polek, oraz 68-osobowy Chór „Skowronek”. Miejscowość objęły walki w czasie powstań śląskich. 24 sierpnia 1920 roku w III powstaniu zajęli ją powstańcy^[7].

Po I wojnie światowej, powstaniach śląskich i plebiscycie wsie Przyszowice i Gierałtowice włączone zostały wraz z dobrami von Raczków do Polski. Po parcelacji majątku dworskiego cały obszar Gierałtowic stał się własnością mieszkańców.

W 1976 r. z miejscowości przeniesiono zabytkowy kościół do dzielnicy Rybnika Wielopola.

W 2011 r. powstał Budynek Ośrodka Zdrowia i Pomocy Społecznej, uważany za wyróżniające się dzieło współczesnej architektury modernistycznej^[8].

Gierałtowice (województwo śląskie)

Położenie

Nazwa

Historia

Edukacja

Sport

Transport

Sąsiednie gminy

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on