Loading AI tools
38. prezydent USA (1974–1977) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gerald Rudolph Ford Jr., urodzony jako Leslie Lynch King Jr. (ur. 14 lipca 1913 w Omaha, zm. 26 grudnia 2006 w Rancho Mirage) – amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej, wieloletni członek Kongresu Stanów Zjednoczonych, 38. prezydent Stanów Zjednoczonych i 40. wiceprezydent. Ford był pierwszym amerykańskim wiceprezydentem nominowanym w wyniku zastosowania 25. poprawki do Konstytucji i jedynym jak dotąd sprawującym urzędy zarówno wiceprezydenta, jak i prezydenta nie z wyboru, ale z nominacji. Przed objęciem prezydentury i wiceprezydentury przez 25 lat reprezentował stan Michigan w Izbie Reprezentantów.
.jpg) Gerald Ford (1974) | |
| Pełne imię i nazwisko |
Gerald Rudolph Ford Jr. |
|---|---|
| Imię i nazwisko po urodzeniu |
Leslie Lynch King Jr. |
| Data i miejsce urodzenia |
14 lipca 1913 |
| Data i miejsce śmierci |
26 grudnia 2006 |
| 38. prezydent Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 9 sierpnia 1974 |
| Przynależność polityczna | |
| Pierwsza dama | |
| Wiceprezydent | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| 40. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych | |
| Okres |
od 6 grudnia 1973 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
 | |
| Odznaczenia | |
       | |
Gerald Ford urodził się jako Leslie Lynch King Jr. 14 lipca 1913 roku w Omaha[1]. Jego matką była Dorothy Gardner, która po rozwodzie z biologicznym ojcem przyszłego prezydenta, w 1915 roku wyszła za mąż za Geralda Forda Sr.[1] Ojczym nadał przyszłemu prezydentowi swoje imię i nazwisko – Gerald Rudolph Ford Jr.[1]. Szkołę średnią ukończył w 1931 roku w Grand Rapids, a następnie wstąpił na University of Michigan w Ann Arbor[1]. W latach 1935–1941 studiował prawo na Uniwersytecie Yale[2]. W czasach studenckich był wyróżniającym się graczem futbolu amerykańskiego i miał propozycję przejścia na zawodowstwo[2].
Po uzyskaniu dyplomu rozpoczął praktykę adwokacką w Grand Rapids[2]. W kwietniu 1942 został powołany do służby w Marynarce Wojennej i udał się na szkolenie do Annapolis[2]. Wysłano go na front na południowym Pacyfiku, gdzie 18 grudnia 1944 roku otarł się o śmierć, gdy tajfun zaatakował flotę[2]. W trakcie służby uzyskał stopień porucznika[2]. Po zakończeniu II wojny światowej zainteresował się polityką[2].
W 1948 roku skutecznie kandydował do Izby Reprezentantów, z ramienia Partii Republikańskiej[2]. Jego okręg wyborczy tradycyjnie sprzyjał republikanom, dlatego z łatwością wygrywał kolejne wybory i zasiadał w izbie niższej do 1973 roku[2]. Jego marzeniem było zostanie spikerem Izby, co nigdy się nie spełniło[3]. Pełnił różne funkcje – m.in. był członkiem Komisji Wydatków i Republikańskiej Komisji Konferencyjnej[3]. Jego obowiązkowość sprawiła, że frekwencja obecności na posiedzeniach przekraczała 90%[3].
W 1963 roku prezydent Lyndon B. Johnson mianował Forda członkiem komisji Warrena, która miała ustalić sprawców zamachu na Kennedy’ego[3]. Dwa lata później Ford, wspólnie z Johnem Stilesem, wydał książkę o Lee Oswaldzie zatytułowaną „Portret zamachowca” (Portrait of the Assassin)[3]. Także w 1965 roku Ford został mianowany liderem mniejszości w Izbie Reprezentantów[3].
Gdy w 1973 roku wiceprezydent Spiro T. Agnew został oskarżony o łapownictwo i ustąpił z urzędu, Richard Nixon musiał powołać jego następcę[3]. Rozważał wówczas kandydatury Nelsona Rockefellera, Ronalda Reagana i Johna Conally’ego[3]. Jednak jego doradcy i bossowie partyjni stwierdzili, że jedynie Ford ma szanse na uzyskanie aprobaty Kongresu[3]. W wyniku tego Nixon powołał go na urząd drugiej osoby w państwie 12 października 1973 roku[3]. Ford został zaprzysiężony 6 grudnia[3]. Kiedy w wyniku afery Watergate Richard Nixon sam musiał ustąpić z urzędu, 9 sierpnia 1974 roku, Ford został jego następcą[4].
W nowym gabinecie, prezydent utrzymał Henry’ego Kissingera na stanowisku sekretarza stanu oraz Alexandra Haiga jako szefa personelu Białego Domu[4]. Na stanowisko wiceprezydenta powołał Nelsona Rockefellera, czemu niechętni byli zarówno konserwatyści, jak i liberałowie[4]. Ponieważ jego osoba nie budziła zaufania w Kongresie, dopiero 19 grudnia 1974 udało się uzyskać poparcie i go zaprzysiężyć[5].
Jedną z pierwszych inicjatyw Forda było ogłoszenie nadzwyczajnego aktu łaski wobec Richarda Nixona 8 września 1974 roku[5]. Spowodowało to masowe protesty w społeczeństwie amerykańskim[5]. Wskaźnik poparcia dla prezydenta, publikowany przez Instytut Gallupa, spadł o 21%[5]. Panowało bowiem przekonanie, że Nixon porozumiał się z Fordem, że ustąpi z urzędu w zamian za amnestię[5]. W październiku prezydent stawił się w Izbie Reprezentantów, na wezwanie Podkomisji Sprawiedliwości Kryminalnej, gdzie zapewnił, że żadnej umowy z Nixonem nie zawierał[6]. Ponadto zalecił wypłacenie swojemu poprzednikowi 850 tysięcy dolarów kosztu przejścia na emeryturę, jednak wobec protestów, Kongres obniżył tę kwotę do 200 tysięcy[6].
Gdy prezydent objął swój urząd, sytuacja gospodarcza w Stanach Zjednoczonych była zła – kilkunastoprocentowa inflacja, rosnące bezrobocie i upadający przemysł[7]. Ponadto wartość akcji na giełdach spadała[7]. Ponieważ Ford uważał wysoki wskaźnik inflacji za największy problem, wprowadził górną granicę wydatków federalnych (300 miliardów) i podwyższył podatki od korporacji (o 5 miliardów)[8]. Program ten, ogłoszony 8 października 1974 był zwany „Walcz z inflacją teraz” (Whip Inflation Now)[8]. Zdominowany przez demokratów Kongres, odrzucił jednak propozycję podwyżki podatków[8].
Drugim problemem wewnętrznym był kryzys energetyczny[9]. USA importowało ropę naftową z zagranicy, gdyż było to tańsze i oszczędzało narodowe zasoby[7]. Jednakże państwa OPEC podniosły ceny, przez co sprowadzanie jej stało się mniej opłacalne[7]. Z tego powodu, w lutym 1975 roku Ford zadeklarował opodatkowanie każdej importowanej baryłki, kwotą 3 dolarów[9]. Dodatkowo prezydent powołał Energy Independence Authority, z budżetem 100 miliardów dolarów, mającą dopilnować samowystarczalności energetycznej[9]. Większość działań prezydenta była deprecjonowana przez Kongres[9].
Dodatkowym elementem recesji gospodarczej była wizja bankructwa Nowego Jorku[10]. Deficyt budżetowy miasta wynosił 120 milionów dolarów, a na spłacenie zobowiązań i funkcjonowanie potrzebował 750 milionów[10]. Banki odmówiły udzielenia pożyczki, więc burmistrz Abraham Beame zwrócił się do prezydenta[10]. Ponieważ Nowym Jorkiem zarządzali demokraci, Ford także nie zgodził się na pomoc federalną[10]. Władze miasta podwyższyły podatki i wypuściły dużą ilość obligacji komunalnych[10]. Dzięki wpływom nowojorczyka Nelsona Rockefellera i sekretarza skarbu Williama Simona, pod koniec listopada 1975 roku, Ford zgodził się na udzielenie miastu pożyczki w wysokości 2,3 miliarda dolarów[11].
Działania Forda przyniosły pewien efekt, gdyż w 1976 roku inflacja spadła, choć bezrobocie nadal utrzymywało się na wysokim poziomie[11]. Przed wyborami prezydenckimi zaproponował zmniejszenie wydatków społecznych, kosztem zbrojeniowych, ograniczenie zasiłków dla bezrobotnych i odrzucenie systemu powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych[11].
W 1975 roku dokonał kilku zmian w gabinecie: nowym sekretarzem obrony został Donald Rumsfeld, w miejsce Jamesa Schlesingera, natomiast nowym doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego mianowano generała Brenta Scowcrofta[12]. Dodatkowo szefem CIA został dotychczasowy szef misji łącznikowej w Chinach – George H.W. Bush[12].
W dziedzinie polityki zagranicznej prezydent planował kontynuowanie polityki odprężenia w relacjach ze Związkiem Radzieckim[13]. W 1974 roku minister spraw zagranicznych ZSRR Andriej Gromyko wizytował w Waszyngtonie, a sekretarz stanu USA, Henry Kissinger – w Moskwie[13]. W dniach 23–24 listopada tego roku we Władywostoku, doszło do spotkania Forda z I sekretarzem KPZR Leonidem Breżniewem[13]. Spotkanie dotyczyło redukcji zbrojeń i podpisania ewentualnej kontynuacji układu SALT I[13]. W celu ograniczenia wyścigu zbrojeniowego, ustalono pułap maksymalnej liczby nosicieli głowic atomowych na 3000 i rakiet wielogłowicowych na 1320[13].
Udział Stanów Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej dobiegł końca, jednak w kwietniu Ford zawnioskował o wyasygnowanie 720 milionów dolarów na pomoc militarną i 250 milionów – na pomoc gospodarczo-humanitarną[14]. Wietnam Południowy upadł 30 kwietnia, jeszcze zanim Kongres zdołał rozpatrzyć wniosek Forda[14]. Równolegle w Kambodży doszli do władzy Czerwoni Khmerzy[14]. 12 maja nowe władze zatrzymały okręt amerykański „Mayaguez”, który naruszył wody terytorialne Kambodży, w wyniku czego Ford zadeklarował wysłanie wojsk w celu odbicia załogi[14]. Personel statku został zwolniony, jednak mimo to samoloty amerykańskie zbombardowały terytorium Kambodży, a marines wkroczyli na wyspę, gdzie rzekomo znajdowała się załoga statku[14]. Prasa i władza ustawodawcza atakowały zwierzchnika sił zbrojnych za tę interwencję, jednak opinia publiczna odniosła się do tego bardziej przychylnie[14].
Latem 1975 roku udał się w podróż do Europy, gdzie wizytował w Polsce, Rumunii i Jugosławii, odlatując potem do Helsinek, gdzie podpisał akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie[15]. Dokument ten zawierał uzgodnienia takie jak: nienaruszalność granic w Europie, utrzymanie terytorialnego statusu quo, wzmocnienie bezpieczeństwa, a także zapewnienie państw socjalistycznych o rozszerzeniu praw człowieka[16]. Pół roku później Ford udał się do Chińskiej Republiki Ludowej, w ramach kontynuacji nixonowskiego otwarcia na Daleki Wschód[15]. Ford utrzymał kontakty z władzami w Pekinie, jednocześnie popierając Republikę Chińską w dążeniu do niepodległości[15].
W kwestii rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie, Ford oddał pole działania Henry’emu Kissingerowi i jego „dyplomacji częściowych kroków”[15]. Prezydent skłaniał się do uznania Organizacji Wyzwolenia Palestyny za stronę[15]. Początkowe rozmowy zakończyły się fiaskiem, dlatego też na początku czerwca 1975 roku w Salzburgu doszło do spotkania Forda z prezydentem Egiptu Anwarem as-Sadatem[17]. Przed wylotem do Austrii prezydent otrzymał petycję z podpisami 76 senatorów, apelujących o umiar w ustępstwach wobec Egiptu[18]. Na spotkaniu z Sadatem, Ford przyjął proegipską postawę, deklarując pomoc gospodarczą[18]. W trakcie kampanii prezydenckiej w 1976 roku prezydent zaznaczył, że rząd amerykański nie chce narzucać konkretnego rozwiązania konfliktu bliskowschodniego, ani wywierać presji na Izrael w kwestii ustępstw wobec krajów arabskich[18].
W listopadzie 1975 roku Angola przestała być kolonią Portugalii, co postanowiły wykorzystać Stany Zjednoczone[18]. Centralna Agencja Wywiadowcza dokonała tajnej operacji, mającej na celu utworzenie w Angoli proamerykańskiego rządu[19]. Plan ten zakończył się jednak niepowodzeniem[19]. Ponadto CIA brało udział w obaleniu i zamordowaniu prezydenta Chile, Salvadora Allende, a także zwalczała ruch antywojenny w USA[19]. Takie działanie było niezgodne ze statutem wywiadu, który nie może przeprowadzać akcji na terenie USA[19]. Wobec tych naruszeń, utworzono Senacką Komisję ds. Wywiadu, której zadaniami były kontrola i nadzór nad CIA[19].
W 1976 roku odbywały się wybory prezydenckie, w których Ford postanowił ubiegać się o reelekcję[19]. W Partii Republikańskiej, wyzwanie rzucił mu Ronald Reagan, zniesmaczony jego polityką[20]. Ponieważ Reagan chciał nominacji wiceprezydenckiej dla liberała Richarda Schweikera, konserwatywne skrzydło odsunęło się od niego[21]. W wyniku tego, na konwencji partii w Kansas City w sierpniu 1976, nominację uzyskał Ford[21]. Jego rywalem z Partii Demokratycznej został Jimmy Carter, wraz z Walterem Mondale’em[21]. W głosowaniu powszechnym Carter uzyskał 51%, wobec 48% dla Forda[22]. W Kolegium Elektorów demokrata otrzymał 297 głosów, a republikanin – 240[22]. W wyniku tego nowym prezydentem został Carter, którego zaprzysiężono 20 stycznia 1977 roku[22].
Po opuszczeniu Białego Domu przeniósł się do południowej Kalifornii[22]. Skupił się na pisaniu pamiętników i książek oraz na wykładaniu[22]. W 1982 roku otwarto Bibliotekę Prezydencką Forda w Ann Arbor[23]. W czasach prezydentur Cartera i Reagana, Ford kilkakrotnie służył radą swoim następcom[23]. Zmarł 26 grudnia 2006 roku w Rancho Mirage[24]. 2 stycznia 2007 odbyły się państwowy pogrzeb i nabożeństwa żałobne w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie, gdzie po nabożeństwie Ford został pochowany w swoim Muzeum Prezydenckim w Grand Rapids w stanie Michigan[25], i w tym dniu obowiązywała żałoba narodowa w Stanach Zjednoczonych[26].
Gerald Ford poślubił rozwódkę, Elizabeth Bloomer 15 października 1948 roku[2]. Para miała trzech synów i jedną córkę[2]. Ford należał do Kościoła episkopalnego[1].
W 2018 w filmie Vice w reżyserii Adama McKaya w postać Forda wcielił się Bill Camp[28].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
