Remove ads
Wojna domowa w Kambodży – konflikt na terenie Kambodży toczący się w latach 1970–1975 pomiędzy Zjednoczonym Frontem Narodowym Kambodży, Wietnamem Północnym i Wietkongiem (ugrupowania wietnamskie prowadziły odrębną kampanię, a od 1974 roku walczyły również z khmerską opozycją) a Republiką Khmerów wspieraną przez Stany Zjednoczone i Wietnam Południowy.
| zimna wojna, wojny indochińskie | |||
.jpg) Amerykańskie czołgi M48 Patton wjeżdżają do Snuol w Kambodży, 1970 | |||
| Czas |
1970–1975 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
Kambodża/Kampucza | ||
| Przyczyna |
dyktatorskie rządy Lon Nola | ||
| Wynik |
utworzenie „Demokratycznej Kampuczy”
| ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Walki pochłonęły w sumie według różnych szacunków od 200 tys. do 300 tys. ofiar, a ranionych zostało około 750 tys. osób[1].
Remove ads
W latach 60. władzę sprawował król Norodom Sihanouk. Monarcha chciał ochronić kraj od chaosu, jaki ogarnął sąsiedni Laos i Wietnam[2]. Zawiązał koalicję rządową z lewicową (i powiązaną z komunistami) Partią Ludową. Pod wpływem koalicjanta w 1965 roku Sihanouk zerwał stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi. W zamian za to zyskał pomoc ze strony Chin i Związku Radzieckiego, które ofiarowały Kambodży pomoc gospodarczą i militarną[3]. W 1966 roku podpisał z Chinami porozumienie, na mocy którego zgodził się na stacjonowanie we wschodnich regionach przygranicznych wojsk Armii Ludowej Wietnamu i utworzenie przez nią w tamtym regionie baz wojskowych[4]. Król zgodził się także, aby przez miasto Sihanoukville płynęła pomoc dla wojsk Wietkongu[5]. Prochińska polityka Sihanouka wynikała z jego przekonania co do tego, że to właśnie Chiny w przyszłości będą państwem wywierającym największy wpływ na teren Indochin[4]. Równocześnie mimo prokomunistycznej polityki zagranicznej jeszcze w tym samym roku król pozwolił proamerykańskiemu ministrowi obrony generałowi Lon Nolowi na rozprawienie się z Partią Ludową pod pretekstem działalności wywrotowej i rzekomej służalczości tej frakcji względem Hanoi[6]. Niszcząc dotychczasowych lewicowych sojuszników, Sihanouk nie wziął pod uwagę, że już wcześniej utracił poparcie konserwatystów, a sytuacja gospodarcza kraju uległa pogorszeniu[7]. 11 września odbyły się pierwsze „wolne” wybory. Konserwatyści wygrali je na skutek fałszerstw wyborczych, zdobywając (ku zaskoczeniu króla) 75 procent mandatów w Zgromadzeniu Narodowym[8][9]. Lon Nol został desygnowany na premiera, a duże wpływy w rządzie zdobył ultrakonserwatywny członek rządzącego klanu Sisowath Sirik Matak znany z wrogości wobec Sihanouka. Rządy konserwatystów doprowadziły do napięć społecznych i stworzyły korzystne warunki do budowy na obszarach wiejskich partyzantki komunistycznej[10].
Remove ads
11 marca 1967 roku podczas wizyty głowy państwa we Francji, w miejscowości Battambang wybuchło powstanie, w trakcie którego chłopi zaatakowali miejscowych poborców podatków. Powstanie rozprzestrzeniło się na cały rejon. Lon Nol, pod nieobecność króla, lecz działając za jego zgodą, ogłosił stan wojenny. W rządowych represjach zabite zostały setki chłopów, a całe wioski zrównano z ziemią[11][12]. Po powrocie do kraju król nakazał aresztowanie czołowych działaczy radykalnej lewicy (z której część uczestniczyła w jego wcześniejszych rządach). Wśród aresztowanych znaleźli się Khieu Samphan, Hou Yuon i Hu Nim[13]. Król zmusił Lon Nola do dymisji, a do rządu wprowadził nowe grupy lewicowe, co miało zrównoważyć wpływy konserwatywne[13]. Na kryzysie zyskała radykalna frakcja Komunistycznej Partii Kambodży, określona przez króla jako Czerwoni Khmerzy, przyciągnęła do swoich oddziałów tysiące rekrutów, a postać Lon Nola była przez chłopów wiązana z brutalnymi represjami[14].
Remove ads
O ile powstanie z 1967 roku było nieplanowane, to Czerwoni Khmerzy na następny rok próbowali zorganizować rewoltę na większą skalę. Wśród przywódców Czerwonych Khmerów znaleźli się Pol Pot, Ieng Sary i Son Sen. Grupa przyjęła prochińskie poglądy[15] przez co nie otrzymała wsparcia z Wietnamu Północnego. W styczniu 1968 roku Czerwoni Khmerzy rozpoczęli swoją pierwszą ofensywę. Liczba rebeliantów, która wzięła w niej udział wyniosła od czterech do pięciu tysięcy żołnierzy[16][17]. Jeszcze w tym samym miesiącu rebelianci utworzyli Rewolucyjną Armię Kampuczy. W listopadzie 1968 roku w obliczu postępującej rebelii król przywrócił do rządu Lon Nola, który został ministrem obrony. W maju 1969 roku Kambodża przywróciła stosunki dyplomatyczne z USA, a król utworzył Rząd Ocalenia Narodowego z Lon Nolem jako premierem[18]. Wojsko amerykańskie wsparło rząd organizując naloty na siły północnowietnamskie stacjonujące w kraju. Naloty przyczyniły się do licznych strat pośród ludności cywilnej. W ich wyniku zginęło od 40 do 150 tysięcy mieszkańców[19].
Podczas kolejnej wizyty króla we Francji, w kraju wybuchły częściowo sponsorowane przez rząd antywietnamskie zamieszki. Lon Nol nie zrobił nic, aby je powstrzymać[20] i wykorzystał je do wysłania Wietkongowi ultimatum z żądaniem wycofania się jego jednostek z terenów Kambodży (grożąc podjęciem działań wojskowych)[21]. 18 marca 1970 roku Lon Nol złożył wniosek o odsunięcie króla od władzy. W wyniku głosowania Lon zwiększył zakres władzy[22]. Generał w miejsce królestwa powołał Republikę Khmerów. Parlamentarny pucz doprowadził do licznych protestów zwolenników monarchy[23]. W trakcie ich trwania z rąk protestujących zginął brat Lon Nola, Lon Nil, któremu to rozwścieczony tłum wyrwał wątrobę, która została następnie zjedzona[24]. Lon Nol winą za chaos w kraju obarczył liczącą około 400 tysięcy osób mniejszość wietnamską. Wojsko z jego rozkazu przeprowadziło masakry ludzi pochodzenia wietnamskiego[24]. Czystki etniczne potępił Wietnam Północny, Wietnam Południowy i Wietkong[25].
Pozbawiony władzy Sihanouk udał się na emigrację do Pekinu, gdzie utworzył Zjednoczony Front Narodowy Kambodży[24] i Królewski Rząd Jedności Narodowej[24]. Król osobiście poparł Czerwonych Khmerów oraz zaprosił ich do uczestnictwa w Zjednoczonym Froncie Narodowym Kambodży, chociaż miał nad nimi niewielką kontrolę to przyczynił się w ten sposób do ogromnego zwiększenia poparcia dla grupy[26]. Król i jego współpracownicy pozostali na emigracji, lecz kilkukrotnie odwiedził on tereny Kambodży zajęte przez Czerwonych Khmerów, wizyty te miały jednak czysto propagandowy charakter[27]. Na wiosnę 1970 roku król złożył wizytę w Korei Północnej, gdzie zgłosił propozycję utworzenia jednolitego frontu krajów rewolucyjnych – Chin, Laosu, Wietnam Północnego, KRLD i Kambodży. Przywódcy KRLD przyjęli ten plan z zadowoleniem, upadł on jednak na skutek opozycji ze strony Wietnamu[28]. Król o poparcie dla swojego rządu na uchodźstwie bezskutecznie apelował też na łamach ONZ[29].
W tym samym roku doszło do interwencji wojsk północnowietnamskich przeciwko rządowi Lon Nola, w obliczu czego USA wysłały do Kambodży swoje wojska[30]. Czerwoni Khmerzy niezależnie od Wietnamu zdobyli kontrolę nad częścią kraju i zachowali swoją niezależność od komunistów wietnamskich[16]. Czerwoni Khmerowie dotychczas nie wykazywali większych oznak fanatyzmu, który ujawnił się w okresie ich rządów, a przynajmniej nie był on dostrzeżony przez ogół społeczeństwa i władze[31]. Z czasem, gdy Czerwoni Khmerowie na kontrolowanych obszarach zaczęli wprowadzać swoje porządki, Wietnamczycy z Północy starli się z nimi zbrojnie (od 1974), a następnie wycofali się z konfliktu kambodżańskiego obawiając się, że upadek reżimu Lon Nola doprowadzi do znacznego wzrostu wpływów rebeliantów Pol Pota[32].
Remove ads
Wojna zakończyła się w kwietniu 1975 roku, gdy wojska Czerwonych Khmerów otoczyły stolicę kraju i doprowadziły do upadku rządu. W miejsce dotychczasowej republiki Czerwoni Khmerzy utworzyli państwo o nazwie Demokratyczna Kampucza. Początkowo głową państwa został król Sihanouk, szybko jednak Demokratyczna Kampucza przybrała skrajnie totalitarny charakter, a pełnię władzy objęli sfanatyzowani przywódcy Czerwonych Khmerów. Jak się okazało ideologia Pol Pota była daleka od marksizmu ze względu na elementy szowinistyczne i rasistowskie, a rząd Pol Pota doprowadził do eksterminacji wielu mieszkańców kraju, w tym mniejszości wietnamskiej[33][34][35].
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads