Gekko

Gekko – rodzaj jaszczurek z rodziny gekonowatych (Gekkonidae).

Gekko
Laurenti, 1768[1]
Przedstawiciel rodzaju – G. japonicus
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Rząd	łuskonośne
Infrarząd	Gekkota
Rodzina	gekonowate
Rodzaj	Gekko
Typ nomenklatoryczny
Gekko verticillatus Laurenti, 1768 (= Lacerta gecko Linnaeus, 1758)
Synonimy Geeko[a] – Pulteney, 1781[2] Gecko[b] – Brongniart, 1800[3] Gecus[b]: Rafinesque, 1810[4] Geko[b]: Rafinesque, 1815[5] Platydactylus Goldfuss, 1820[6] Ptychozoon Kuhl & van Hasselt, 1822[7] Ptyxozoon[c] – Kuhl & van Hasselt, 1822[7] Ptychozoon[d] – Kuhl, 1822[8] Pteropleura Gray, 1827[9] Gecco[b] – Ritgen, 1828[10] Lomatodactylus van der Hoeven, 1833[11] Scelotretus Fitzinger, 1843[12]
Gatunki
87 gatunków – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wschodniej i południowo-wschodniej Azji (Chińska Republika Ludowa, Indie, Nepal, Bhutan, Bangladesz, Mjanma, Laos, Wietnam, Kambodża, Tajlandia, Malezja, Singapur, Korea Południowa, Japonia, Filipiny, Brunei, Indonezja i Timor Wschodni) oraz w zachodniej Oceanii (Palau, Papua-Nowa Gwinea, Wyspy Salomona i Vanuatu)^[13][14].

Systematyka

Etymologia

• Gekko (Geeko, Gecko, Gecus, Geko, Gecco): nowołac. gecco, gecko lub gekko, nazwa stosowana do rodzaju jaszczurek, wśród których niektóre gatunki kraczą lub ćwierkają, stąd nazwa „gecko”, od mal. gēkok^[15].
• Platydactylus: gr. πλατυς platus ‘szeroki’^[16]; δακτυλος daktulos ‘palec’^[17]. Gatunek typowy: Gecko guttatus Daudin, 1802 (= Lacerta gecko Linnaeus, 1758).
• Ptychozoon (Ptyxozoon, Ptychozoon): gr. πτυξ ptux, πτυχος ptukhos ‘warstwa, fałda’, od πτυσσω ptussō ‘sfałdować’^[18]; ζωον zōon ‘zwierzę’^[19]. Gatunek typowy: Lacerta homalocephala Creveldt, 1809 (= Ptychozoon kuhli Stejneger, 1902).
• Pteropleura: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, wiosło’^[20]; πλευρα pleura ‘bok’^[21]. Gatunek typowwy: Pteropleura horsfieldii Gray, 1827.
• Lomatodactylus: gr. λωμα lōma, λωματος lōmatos ‘brzeg, granica, rąbek szaty’^[22]; δακτυλος daktulos ‘palec’^[17]. Gatunek typowy: Gekko vittatus Houttuyn, 1782.
• Scelotretus: gr. σκελος skelos, σκελεος skeleos ‘noga’^[23]; τρητος trētos ‘przebity, dziurkowany’^[24]. Gatunek typowy: Gekko vittatus Houttuyn, 1782.

Podział systematyczny

Z analiz filogenetycznych przeprowadzonych przez Browna i współpracowników (2012) oraz Pyrona, Burbrinka i Wiensa (2013) wynika, że rodzaj Gekko jest parafiletyczny; z analiz tych wynika, że gatunki zaliczane do tego rodzaju nie tworzą kladu, do którego nie należałyby także wszystkie gatunki zaliczane do rodzaju Ptychozoon, a także gatunek Luperosaurus iskandari i (według Browna i współpracowników) być może również Luperosaurus gulat^[25][26]. Zdaniem Browna i współpracowników w tej sytuacji konieczny jest podział rodzaju Gekko na mniejsze, monofiletyczne rodzaje, albo włączenie do tego rodzaju gatunków Luperosaurus gulat i L. iskandari oraz wszystkich gatunków z rodzaju Ptychozoon^[25]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki^[13]:

• Gekko aaronbaueri Tri, Thai, Phimvohan, David & Teynié, 2015
• Gekko adleri Nguyen, Wang, Yang, Lehmann, Le, Ziegler & Bonkowski, 2013
• Gekko albofasciolatus (Günther, 1867)
• Gekko albomaculatus (Giebel, 1861)
• Gekko athymus Brown & Alcala, 1962
• Gekko auriverrucosus Zhou & Liu, 1982
• Gekko badenii Szczerbak & Nekrasova, 1994
• Gekko bannaense (Wang, Wang Jian & Liu, 2016)
• Gekko boehmei Luu, Calame, Nguyen, Le & Ziegler, 2015
• Gekko bonkowskii Luu, Calame, Nguyen, Le & Ziegler, 2015
• Gekko brooksii Boulenger, 1920
• Gekko browni (Russell, 1979)
• Gekko canaensis Tri & Gamble, 2011
• Gekko canhi Rösler, Nguyen, Doan, Ho, Nguyen & Ziegler, 2010
• Gekko carusadensis Linkem, Siler, Diesmos, Sy & Brown, 2010
• Gekko chinensis (Gray, 1842)
• Gekko cib Lyu, Lin, Ren, Jiang, Zhang, Qi & Wang, 2021
• Gekko cicakterbang (Grismer, Wood, Grismer, Quah, Thy, Phimmachak, Sivongxay, Seateun, Stuart, Siler, Mulcahy, Anamza & Brown, 2019)
• Gekko coi Brown, Siler, Oliveros, Diesmos & Alcala, 2011
• Gekko crombota Brown, Oliveros, Siler & Diesmos, 2008
• Gekko ernstkelleri Rösler, Siler, Brown, Demegillo & Gaulke, 2006
• Gekko flavimaritus Rujirawan, Fong & Aowphol, 2019
• Gekko gecko (Linnaeus, 1758) – toke^[27]
• Gekko gigante Brown & Alcala, 1978
• Gekko grossmanni Günther, 1994
• Gekko guishanicus Lin & Yao, 2016
• Gekko gulat (Brown, Diesmos, Duya, Garcia & Rico, 2010)
• Gekko hokouensis Pope, 1928
• Gekko horsfieldii (Gray, 1827)
• Gekko hulk Grismer, Pinto, Quah, Anuar, Cota, McGuire, Iskandar, Wood & Grismer, 2022
• Gekko intermedium (Taylor, 1915)
• Gekko iskandari (Brown, Supriatna & Ota, 2000)
• Gekko japonicus (Schlegel, 1836)
• Gekko jinjiangensis Hou, Shi, Wang, Shu, Zheng, Qi, Liu, Jiang & Xie, 2021
• Gekko kabkaebin (Grismer, Wood, Grismer, Quah, Thy, Phimmachak, Sivongxay, Seateun, Stuart, Siler, Mulcahy, Anamza & Brown, 2019)
• Gekko kaengkrachanense (Sumontha, Pauwels, Kunya, Limlikhitaksorn, Ruksue, Taokratok, Ansermet & Chanhome, 2012)
• Gekko khunkhamensis Sitthivong, Lo, Nguyen, Ngo, Khotpathoom, Le, Ziegler & Luu, 2021
• Gekko kikuchii (Oshima, 1912)
• Gekko kuhli (Stejneger, 1902) – fałdoskórkon indomalajski^[27]
• Gekko kwangsiensis Yang, 2015
• Gekko lauhachindai Panitvong, Sumontha, Konlek & Kunya, 2010
• Gekko liboensis Zhou, Liu & Li, 1982
• Gekko lionotum (Annandale, 1905)
• Gekko melli (Vogt, 1922)
• Gekko mindorensis Taylor, 1919
• Gekko mizoramensis Lalremsanga, Muansanga, Vabeiryureilai & Mirza, 2023
• Gekko monarchus (Schlegel, 1836)
• Gekko nadenensis Luu, Nguyen, Le, Bonkowski & Ziegler, 2017
• Gekko nicobarensis (Das & Vijayakumar, 2009)
• Gekko nutaphandi Bauer, Sumontha & Pauwels, 2008
• Gekko palawanensis Taylor, 1925
• Gekko palmatus Boulenger, 1907
• Gekko petricolus Taylor, 1962
• Gekko phuyenensis Nguyen, Nguyen, Orlov, Murphy & Nguyen, 2021
• Gekko popaense (Grismer, Wood, Thura, Grismer, Brown & Stuart, 2018)
• Gekko porosus Taylor, 1922
• Gekko pradapdao Meesook, Sumontha, Donbundit & Pauwels, 2021
• Gekko reevesii (Gray, 1831)
• Gekko remotus Rösler, Ineich, Wilms & Böhme, 2012
• Gekko rhacophorus (Boulenger, 1899)
• Gekko romblon Brown & Alcala, 1978
• Gekko rossi Brown, Oliveros, Siler & Diesmos, 2009
• Gekko russelltraini Ngo, Bauer, Wood, & Grismer, 2009
• Gekko scabridus Liu & Zhou, 1982
• Gekko scientiadventura Rösler, Ziegler, Vu, Herrmann & Böhme, 2004
• Gekko sengchanthavongi Luu, Calame, Nguyen, Le & Ziegler, 2015
• Gekko shibatai Toda, Sengoku, Hikida & Ota, 2008
• Gekko siamensis Grossmann & Ulber, 1990
• Gekko similignum Smith, 1923
• Gekko smithii Gray, 1842
• Gekko sorok (Das, Lakim & Kandaung, 2008)
• Gekko stoliczkai Chandramouli, Gokulakrishnan, Sivaperuman & Grismer, 2021
• Gekko subpalmatus (Günther, 1864)
• Gekko swinhonis Günther, 1864
• Gekko taibaiensis Song, 1985
• Gekko takouensis Ngo & Gamble, 2010
• Gekko tawaensis Okada, 1956
• Gekko thakhekensis Luu, Calame, Nguyen, Le, Bonkowski & Ziegler, 2014
• Gekko tokehos (Grismer, Wood, Grismer, Quah, Thy, Phimmachak, Sivongxay, Seateun, Stuart, Siler, Mulcahy, Anamza & Brown, 2019)
• Gekko trinotaterra (Brown, 1999)
• Gekko truongi Phung & Ziegler, 2011
• Gekko verreauxi Tytler, 1865
• Gekko vertebralis Toda, Sengoku, Hikida & Ota, 2008
• Gekko vietnamensis Sang, 2010
• Gekko vittatus Houttuyn, 1782 – gekon paskowany^[27]
• Gekko wenxianensis Zhou & Wang, 2008
• Gekko yakuensis Matsui & Okada, 1968

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Gekko Laurenti, 1768.
2. Wariant pisowni Gekko Laurenti, 1768.
3. Wariant pisowni Ptychozoon Kuhl & van Hasselt, 1822.
4. Niepoprawna późniejsza pisownia Ptychozoon Kuhl & van Hasselt, 1822.