Gardno

Gardno (dawniej Jezioro Gardeńskie^[3], Jezioro Gorda^[4]; kaszub. Gardno, niem. Garder See) – poligenetyczne jezioro przybrzeżne, jezioro przymorskie położone na Wybrzeżu Słowińskim w województwie pomorskim.

Ten artykuł dotyczy jeziora. Zobacz też: miejscowości o tej nazwie.

Gardno

Jezioro Gardno z Gardny Wielkiej
Położenie
Państwo	Polska
Miejscowości nadbrzeżne	Gardna Wielka, Gardna Mała, Retowo, Rowy, Wysoka
Region	Wybrzeże Słowińskie
Wysokość lustra	0,3[1] m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	24,68 km²[1]
Wymiary • max długość • max szerokość	6850 m[2] 4730 m[2]
Głębokość • średnia • maksymalna	1,3[1] m 2,6[1] m
Długość linii brzegowej	23350 m[2]
Objętość	30950,5 tys. m³[1]
Hydrologia
Rzeki zasilające	Łupawa, Bagienica Brodna, Grabownica,
Rzeki wypływające	Łupawa
Rodzaj jeziora	poligenetyczne (przybrzeżne)
Położenie na mapie gminy Smołdzino Gardno
Położenie na mapie Polski Gardno
Położenie na mapie województwa pomorskiego Gardno
Położenie na mapie powiatu słupskiego Gardno
54°39′14″N 17°06′43″E

Charakterystyka

Od Morza Bałtyckiego oddzielone jest piaszczystą mierzeją, przeciętą przepływającą przez Gardno rzeką Łupawą. Ma powierzchnię 2468 ha i maksymalną głębokość 2,6 m^[5]. W całości wchodzi w skład Słowińskiego Parku Narodowego. W obrębie akwenu jeziora znajduje się rezerwat Wyspa Kamienna.

Jezioro stwarza idealne warunki do uprawiania turystyki kwalifikowanej. Przez kilka miesięcy w roku zjeżdżają tam windsurfingowcy. Idealne warunki odnajdują także żeglarze i wędkarze. Baza hotelowa w okolicach jeziora jest stale rozwijana^{[potrzebny przypis]}.

Stany wody jeziora Gardno

Poziom wód jeziora w okresie maksymalnej transgresji litorynowej był wyższy o 3 m od obecnego. Zasięg morza litorynowego z tego okresu wyznacza szczątkowo zachowany dawny wał brzegowy między jeziorami Dołgie Wielkie i Dołgie Małe. O zmianach poziomu wód w okresie politorynowym świadczą liczne formy w otoczeniu jeziora, które szczególnie wyraźnie zachowały się na wschodnim brzegu.

Decydujący wpływ na stany wody jeziora wywierają silne wiatry i zmiany poziomu zwierciadła wody w morzu. Oba te zjawiska występują najczęściej w okresie od listopada do lutego. Panujące w tym czasie silne wiatry z sektora północno-zachodniego powodują napływ wód morskich do jeziora. Nierzadkie są przypadki napływu wód morskich latem, w okresach niewielkiego spadku wody Łupawy między morzem a jeziorem. Z przeprowadzanych analiz wynika, że wysokie stany wody jeziora powodowane były głównie przez wiatr z kierunków N, W, NW i SW. Wiatr z sektora NE, E, SE wpływa zdecydowanie na obniżenie poziomu wody w jeziorze. Wiatr z kierunków N, W, NW stanowi niewielki procent w stosunku do wiatru z pozostałych, przeważających kierunków, których największa częstość przypada na miesiące zimowe.

Na stany wody jeziora Gardno wpływa również dopływ powierzchniowy ze zlewni jeziora. Wzrost stanów wody związany z dopływem powierzchniowym zdarza się tylko w wyjątkowych sytuacjach. Należą do nich całkowite lub częściowe zahamowanie dopływu wód jeziora, spowodowane zapiaszczeniem ujścia Łupawy. Są to jednak sytuacje krótkotrwałe, rzędu najwyżej kilku dni. Zwiększony dopływ rzeczny do jeziora występuje zwykle w miesiącach od listopada do kwietnia (większy o 20% od dopływu w okresie od maja do października).

Wpływ Morza Bałtyckiego na stosunki hydrologiczne jeziora Gardno objawia się głównie w napływach wody morskiej do jeziora. Napływ wody morskiej do jeziora, czyli tzw. prąd wsteczny, powstaje wówczas, gdy stan wody w morzu jest wyższy od poziomu wody w jeziorze. W rozkładzie miesięcznym najwięcej dni z napływami wody morskiej do jeziora stwierdzono w styczniu (26 dni, czyli 14% wszystkich wlewów). W odniesieniu do wszystkich wlewów, nieznacznie przeważa półrocze letnie (51,4%). Największa liczba wlewów występuje podczas wiatru z kierunku N, NW i W. Przyczynia się do tego przebieg linii brzegu morskiego w rejonie ujścia Łupawy stanowiący z kierunkiem północnym kąt 64°. Drugą ważną przyczyną ułatwiającą napływ wody morskiej podczas wiatru z sektora północno-zachodniego jest północny kierunek ujścia Łupawy.

Obszary ścisłej ochrony przyrody w okolicach jeziora

• Obszar ochrony ścisłej Gardnieńskie Lęgi
• Obszar ochrony ścisłej Jezioro Dołgie Małe
• Obszar ochrony ścisłej Mierzeja
• Obszar ochrony ścisłej Wyspa Kamienna

Wypadek łódzkich harcerek w 1948 roku

Osobny artykuł: Katastrofa łodzi na jeziorze Gardno.

18 lipca 1948 roku na jeziorze^[6] miał miejsce wypadek, w którego wyniku utonęło 25 osób. Ofiarami były 22 nastoletnie harcerki z 15. Łódzkiej Drużyny Harcerskiej, organizatorka ich obozu w Gardnie Wielkiej, żona przewoźnika, oraz miejscowa kobieta zatrudniona w obozowej kuchni. Przyczyną była nieodpowiedzialność miejscowego przewoźnika, który w dwóch łódkach (jedna z silnikiem, a druga na holu) mogących w sumie pomieścić maksymalnie 21 osób, umieścił 40 osób. Celem przejażdżki miało być obejrzenie morza w miejscowości Rowy. W czasie rejsu zerwał się wiatr, a podniesiona nim fala spowodowała wywrócenie się obu łódek^[7]. Między innymi utonęła wówczas 13-letnia córka prof. Stefanii Skwarczyńskiej i mjr. Tadeusza Skwarczyńskiego oraz siostra Marii – Joanna. Ofiary tej katastrofy w większości spoczywają w jednej kwaterze na cm. św. Józefa przy ul. Ogrodowej w Łodzi^{[8][9][10][11]}.

Była to największa tragedia w dziejach polskiego harcerstwa w czasie pokoju.^{[potrzebny przypis]}.

Przypisy

1. Adam Choiński: Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 109. ISBN 83-232-1732-7.
2. JerzyJ. Jańczak JerzyJ. (red.), Atlas jezior Polski, t. II, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 1997, s. 90-91, ISBN 83-86001-43-7.
3. Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945.
4. Królestwo Polskie i przyległe prowincye Austryi, Niemiec i Rosyi w 6ciu sekcyach, Sek. I, Poznań, Gdańsk, Kalisz., Wydawnictwo Altenberga, Lwów., 1920. Brak numerów stron w książce
5. Gardno, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-05-18].
6. W prasie łódzkiej pod nazwą Korbno.
7. Gronczewska Anna, Tragiczne, harcerskie wakacje. [w:] „Kocham Łódź” (dodatek do „Polska. Dziennik Łódzki”). 2 VII 2012, nr 84, s. 6.
8. [bez autora]. Kto ponosi winę? Tragedia na jeziorze – 24 harcerki łódzkie utonęły w falach Korbna. „Dziennik Łódzki”. Rok IV (nr 198 (1104)), s. 3, 1948-07-20. Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. ISSN 1898-3111. [dostęp 2015-10-08].
9. Przed pogrzebem ofiar tragicznego wypadku na jeziorze. „Dziennik Łódzki”. Rok IV (nr 199 (1105)), s. 2–3, 1948-07-21. Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. ISSN 1898-3111. [dostęp 2015-10-08].
10. O. Łódź manifestuje swe współczucie. 25-tysięczny tłum na pogrzebie ofiar wypadku w Korbnie. „Dziennik Łódzki”. Rok IV (nr 200 (1106)), s. 3, 1948-07-22. Łódź: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. ISSN 1898-3111. [dostęp 2015-10-08].
11. Piotr Szyliński, Wojciech Sibilski (współpr.): Utonęły 22 harcerki. Reportaż o tragedii sprzed lat. [w:] Portal „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl > Łódź > Wiadomości [on-line]. Agora S.A., 2010-07-23. [dostęp 2015-10-08].

Encyklopedie internetowe (jezioro):

• PWN: 3904053