Gałkówek (gmina)

Gałkówek – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 187?-1954 w Łódzkiem. Nazwa gminy pochodzi od wsi Gałkówek, lecz siedzibą władz gminy był Gałków^[2][3][4].

Gałkówek

gmina wiejska
1874-1954[1]
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: łódzkie (II RP) 1945–54: łódzkie
Powiat	brzeziński
Data powstania	1874
Data likwidacji	29 września 1954
Siedziba	Gałków
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad 20
brak współrzędnych

Gmina Gałkówek powstała za Królestwa Polskiego w 1874 roku w powiecie brzezińskim w guberni piotrkowskiej z obszaru zniesionych gmin Gałków i Bedoń.

W 1915 roku niemieckie władze okupacyjne wprowadziły administrację cywilną i z wiejskiej gminy Gałkówek wyodrębniły Andrespol, włączając go do powiatu łódzkiego i nadając mu status miasta, liczącego w 1916 roku 1040 mieszkańców^[5]. Władze polskie nie uznały jednak Andrespola za miasto w 1919 roku^[6], przez co Andrespol powrócił do powiatu brzezińskiego i stał się ponownie osadą w wiejskiej gminie Gałkówek, która weszła w skład woj. łódzkiego^[7]. W 1933 roku rozszerzono uprawnienia samorządowe gminy^[8].

Podczas okupacji gmina należała do dystryktu radomskiego (w Generalnym Gubernatorstwie). Po zakończeniu II wojny światowej utworzona została Gminna Rada Narodowa w Gałkówku^[9]. 28 kwietnia 1949 roku z części obszaru gminy Gałkówek^[10] (Żakowice Nowe, Koluszki Stare, Żakowice Stare) utworzono miasto Koluszki^[11]. W 1950 roku funkcję wykonawczą Zarządu Gminnego przejęło Prezydium Gminnej Rady Narodowej^[12].

Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 20 gromad: Andrespol, Bedoń, Bedoń Przykościelny, Borowo, Eufeminów, Gaj, Gałków Duży, Gałków Kolonia, Gałków Mały, Janówka, Jordanów, Justynów, Kędziorki, Małczew, Przanowice, Różyca, Tworzyjanki, Zalesie, Zielona Góra i Żakowice Stare^[13]. Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[14]. Z obszaru gminy utworzono Gromadzkie Rady Narodowe^[4]. Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku gminy nie przywrócono, a jej dawny obszar wszedł głównie w skład nowych gmin Andrespol, Brzeziny i Koluszki^[15].

Przypisy

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
2. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
3. Powiat brzeziński: Historyczny rozwój osadnictwa i funkcji administracyjnych. [dostęp 2016-02-18]. (pol.).
4. Akta gminy Gałkówek - Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim Oddział w Tomaszowie Mazowieckim. [dostęp 2008-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
5. Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
6. Dz.U. z 1919 r. nr 13, poz. 140
7. Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
8. Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294
9. Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22
10. Także z części obszaru gminy Długie
11. Dz.U. z 1949 r. nr 24, poz. 165
12. Dz.U. z 1950 r. nr 14, poz. 30
13. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
14. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
15. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

Zob. też

• Gałkowskie Gminne Kółko Łowieckie