Górniczek (zwyczajny)

Górniczek (zwyczajny)^[3] (Eremophila alpestris) – gatunek małego ptaka z rodziny skowronków (Alaudidae). Zasiedla Eurazję i Amerykę Północną, niewielkie izolowane populacje także północno-zachodnią Afrykę (Maroko) i północno-zachodnią Amerykę Południową (Kolumbia). Północne populacje są wędrowne.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Eremophila alpestris

(Linnaeus, 1758)

Samiec sfotografowany w Szwecji

Samica sfotografowana w Kanadzie

Domena

Podtyp

Podgromada

Infragromada

Podrząd

górniczek (zwyczajny)

Synonimy

Alauda alpestris Linnaeus, 1758^[1]

Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[2]

najmniejszej troski

Zasięg występowania

letnie lęgowiska

występuje przez cały rok

zimowiska

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Zamknij

Systematyka i zasięg występowania

Podsumowanie

Perspektywa

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia ponad czterdzieści podgatunków E. alpestris^[3]^[4]:

E. alpestris arcticola (Oberholser, 1902) – północna Alaska do Kolumbii Brytyjskiej (zachodnia Kanada).
E. alpestris hoyti (Bishop, 1896) – północna Kanada.
górniczek (zwyczajny) (E. alpestris alpestris) (Linnaeus, 1758) – wschodnia Kanada.
E. alpestris merrilli (Dwight, 1890) – zachodnie wybrzeża Kanady i USA.
E. alpestris strigata (Henshaw, 1884) – wybrzeża południowej Kolumbii Brytyjskiej do wybrzeży Oregonu (zachodnie USA).
E. alpestris alpina (Jewett, 1943) – góry zachodniego Waszyngtonu (północno-zachodnie USA).
E. alpestris lamprochroma (Oberholser, 1932) – góry w środkowej części zachodniego USA.
E. alpestris leucolaema Coues, 1874 – południowa Alberta (południowo-zachodnia Kanada) przez północno-środkowe i środkowe USA.
E. alpestris enthymia (Oberholser, 1902) – południowo-środkowa Kanada do Oklahomy i Teksasu (środkowe USA).
E. alpestris praticola (Henshaw, 1884) – południowo-wschodnia Kanada, północno-wschodnie i wschodnio-środkowe USA.
E. alpestris sierrae (Oberholser, 1920) – góry północno-wschodniej Kalifornii (zachodnie USA).
E. alpestris rubea (Henshaw, 1884) – środkowa Kalifornia.
E. alpestris utahensis (Behle, 1938) – góry zachodnio-środkowego USA.
E. alpestris insularis (Dwight, 1890) – środkowa część południowej Kalifornii.
E. alpestris actia (Oberholser, 1902) – nadbrzeżne góry południowej Kalifornii i północna Kalifornia Dolna (północno-zachodni Meksyk).
E. alpestris ammophila (Oberholser, 1902) – pustynie południowo-wschodniej Kalifornii i południowo-zachodnia Nevada (południowo-zachodnie USA).
E. alpestris leucansiptila (Oberholser, 1902) – pustynie południowej Nevady, zachodnia Arizona (południowo-zachodnie USA) i północno-zachodni Meksyk.
E. alpestris occidentalis (McCall, 1851) – północna Arizona do środkowego Nowego Meksyku (południowo-zachodnie USA).
E. alpestris adusta (Dwight, 1890) – południowa Arizona i południowy Nowy Meksyk, prawdopodobnie północno-środkowy Meksyk.
E. alpestris enertera (Oberholser, 1907) – środkowa Kalifornia Dolna.
E. alpestris giraudi (Henshaw, 1884) – nadbrzeża południowo-środkowego USA i północno-wschodniego Meksyku.
E. alpestris aphrasta (Oberholser, 1902) – Chihuahua i Durango (północno-zachodni Meksyk).
E. alpestris lactea A. R. Phillips, 1970 – Coahuila (północno-środkowy Meksyk).
E. alpestris diaphora (Oberholser, 1902) – południowa Coahuila do północno-wschodniego Puebla (północno-środkowy i wschodni Meksyk).
E. alpestris chrysolaema (Wagler, 1831) – od zachodnio-środkowego do wschodni-środkowego Meksyku.
E. alpestris oaxacae (Nelson, 1897) – południowy Meksyk.
E. alpestris peregrina (P. L. Sclater, 1855) – Kolumbia.
górniczek północny (E. alpestris flava) (J. F. Gmelin, 1789) – północna Europa i północna Azja.
górniczek stepowy (E. alpestris brandti) (Dresser, 1874) – południowo-wschodnia europejska część Rosji do zachodniej Mongolii i północnych Chin.
górniczek marokański (E. alpestris atlas) (Whitaker, 1898) – Maroko.
E. alpestris balcanica (Reichenow, 1895) – południowe Bałkany i Grecja.
E. alpestris kumerloevei Roselaar, 1995 – zachodnia i środkowa Anatolia.
górniczek jasnogłowy (E. alpestris penicillata) (Gould, 1838) – wschodnia Turcja i Kaukaz do Iranu.
E. alpestris bicornis (C. L. Brehm, 1842) – Liban do granicy między Syrią a Izraelem.
E. alpestris albigula (Bonaparte, 1850) – północno-wschodni Iran i Turkmenistan do północno-zachodniego Pakistanu.
E. alpestris argalea (Oberholser, 1902) – skrajnie zachodnie Chiny.
E. alpestris teleschowi (Przewalski, 1887) – zachodnie i zachodnio-środkowe Chiny.
E. alpestris przewalskii (Bianchi, 1904) – północny Qinghai (zachodnio-środkowe Chiny).
E. alpastris nigrifrons (Przewalski, 1876) – północno-wschodni Qinghai.
górniczek himalajski (E. alpestris longirostris) (F. Moore, 1856) – północno-wschodni Pakistan i zachodnie Himalaje.
E. alpestris elwesi (Blanford, 1872) – południowa i wschodnia Wyżyna Tybetańska.
E. alpestris khamensis (Bianchi, 1904) – południowo-zachodnie i południowo-środkowe Chiny.

Autorzy Handbook of the Birds of the World sugerują zmniejszenie liczby podgatunków do 28^[1]. Niektórzy autorzy proponują podział tego taksonu na kilka gatunków^[1]^[3]^[4].

W Polsce górniczek regularnie pojawia się na przelotach oraz zimuje: na zachodzie średnio licznie, na wschodzie rzadko i bardzo nielicznie^[5].

Morfologia

Wygląd

W lecie czarno-żółta maska. W szacie godowej maska jasnożółta, na czarnym czole widać dwa czubki; czarne wąsy oraz plama na gardle. Reszta głowy i grzbiet różowobrązowe w delikatne czarne kreski. Spód ciała biały z różowobrązowym nalotem na bokach piersi. Ogon różowobrązowy, czarny po bokach. Zimą rysunek na głowie prawie znika.

Wymiary

Długość ciała wynosi 15–18 cm, a masa ciała 30–45 g.

Ekologia i rozród

Biotop

Ptak ten zamieszkuje przede wszystkim tundrę i strefy alpejskie w górach. Występuje najdalej na północ ze wszystkich skowronków.

Jaja

W pierwszym lęgu 2–5 jaj, w lęgu powtórzonym 2 lub 3. Lęgi od maja do lipca.

Wysiadywanie i rozwój piskląt

Wysiadywanie trwa 11–12 dni. Pisklęta pozostają w gnieździe 10–12 dni, a zdolność lotu uzyskują, mając 16–18 dni.

Pożywienie

W sezonie lęgowym żywi się bezkręgowcami (zwłaszcza owadami i ich larwami), zimą materiałem roślinnym (nasionami). Pisklęta są karmione niemal wyłącznie bezkręgowcami, w tym także pierścienicami^[1].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje górniczka za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Organizacja Partners in Flight w 2017 roku szacowała liczebność światowej populacji na około 140 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy, choć według szacunków BirdLife International populacja europejska jest stabilna^[2].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[6].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

[1]
Donald, P. & de Juana, E.: Horned Lark (Eremophila alpestris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-07)].
[2]
Eremophila alpestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
[3]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Alaudidae Vigors, 1825 - skowronki - Larks (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-04].
[4]
F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nicators, reedling, larks. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
[5]
Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 752. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,2–2 osobników na 100 km², a średnio liczny – 20–200 osobników na 100 km².
[6]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: MULTICO, 2007, s. 185. ISBN 978-83-7073-474-9.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

J9U: 987007537681305171

Encyklopedie internetowe:

Identyfikatory zewnętrzne:

BioLib: 8826
EUNIS: 1028
GBIF: 9415596
identyfikator iNaturalist: 7294
ITIS: 554256
NCBI: 135430
identyfikator taksonu Fossilworks: 335311
CoL: 6GFXQ

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.