Joachim Fryderyk von Mansfeld

Joachim Fryderyk von Mansfeld (niem. Joachim Friedrich Graf von Mansfeld zu Vorderort) – właśc. Joachim Fryderyk hrabia von Mansfeld-Vorderort (ur. 19 kwietnia 1581, zm. 29 kwietnia 1623 na zamku we Friedeburgu, gdzie został pochowany)^[1] – niemiecki hrabia i pułkownik królewski, generał na służbie szwedzkiej, syn hrabiego Brunona I von Mansfelda (z bardzo starego rodu hrabiów Mansfeld) i hrabianki Krystyny von Barby-Mühlingen, bezdzietny. Był rówieśnikiem innego Mansfelda, wybitnego dowódcy-najemnika Piotra Ernesta von Mansfelda (1580-1626), którego ojciec, Peter Ernest I von Mansfeld (1517–1604) był namiestnikiem Niderlandów i bratem dziadka Joachima Fryderyka, Filipa II (1502-1546). Mieszkał głównie we Friedeburgu nad Soławą w powiecie Mansfeld-Südharz i Pfützthal (gmina Salzmünde w powiecie soławskim) w Niemczech^[1].

Brał udział w walkach na Węgrzech, gdzie ponoć okrył się niesławą^[2] oraz w wojnie z Rzecząpospolitą o Inflanty. W 1605 zaciągnął się na służbę u króla szwedzkiego, Karola Sudermańskiego i w dniu 11 sierpnia tego roku wylądował wraz ze swoim korpusem (4000 ludzi i 6 dział) pod Dyjamentem u ujścia Dźwiny, którego, mimo przeprowadzenia trzech szturmów, nie udało mu się opanować, więc ruszył w kierunku Rygi z zamiarem zdobycia tego najważniejszego w Inflantach miasta, jednak bez powodzenia.

W bitwie pod Kircholmem, gdzie dowodził prawym skrzydłem jazdy szwedzkiej, dokładniej dziesięcioma kornetami rajtarii, został ranny^[3]. Po bitwie prowadził korespondencję z hetmanem Chodkiewiczem, m.in. w sprawie wymiany jeńców.

Po wznowieniu działań wojennych, w roku 1607 (Mansfeld samowolnie zerwał zawarty wcześniej rozejm^[2][4]) zdobywa Biały Kamień, a w lipcu 1608 Dyjament, ponoć podstępem^[5]. Następnie opanowuje w sierpniu Fellin i Kokenhausen. Mansfeld zamierzał też ruszyć na Litwę i zająć Wilno.

Na tym zakończyły się jednak sukcesy Mansfelda, bowiem rok później, w marcu 1609 roku zostaje pobity przez hetmana Chodkiewicza pod Rygą (rozbicie przedniej straży wojsk Mansfelda podczas przeprawy przez Dźwinę), następnie latem pod Parnawą, ostatecznie 6 października w bitwie nad Gawią.

W historiografii polskiej przyjęto stosowanie pisowni Fryderyk Joachim Mansfeld lub Fryderyk Mansfeld, w pismach dawnych lub z epoki natomiast spotyka się samo nazwisko bądź określenie generał Mansfeld (względnie hetman)^[6], choć zgodnie z danymi metrykalnymi i zapisem w języku rodzimym (niemieckim)^[7][8] powinno być jak w definicji hasła. Prawdopodobnie ten niewielki błąd popełniono dość dawno temu (być może gen. Mansfeld świadomie używał drugiego imienia na co dzień jako głównego, z sobie tylko znanych powodów), określenia Fryderyk hrabia Mansfeld używa już Adam Naruszewicz^[9] i jest to zapewne powielane przez kolejnych, polskich historyków, podobnie jak zagubienie „von” przed nazwiskiem.

Przypisy

1. R. Seidel, „Die Grafen von Mansfeld: Geschichte und Geschichten eines deutschen Adelsgeschlechts”, Egelsbach... 1998, s. 436.
2. A. Naruszewicz, „Historya J.K. Chodkiewicza, Wojewody Wileńskiego, Hetmana Wielkiego W. Ks. Lit.”, Lipsk 1837, T. I, s. 181.
3. „Nowiny z Inflant o sczęslivvey porazce...”, Kraków 1605, s. 4.
4. H. Wisner, „Kircholm 1605”, Warszawa 1987, s. 119.
5. A. Naruszewicz, op. cit., s. 184.
6. Nowiny z Inflant..., op. cit., s. 2.
7. Miroslav Marek, Mansfeld 2, Genealogy.euweb.cz.
8. Joachim Frederick of Mansfeld Vorderort, genealogy.rootsweb.ancestry.com.
9. A. Naruszewicz, op. cit., s. 82.

Bibliografia

• Renate Seidel: Die Grafen von Mansfeld: Geschichte und Geschichten eines deutschen Adelsgeschlechts, Fouqué Literaturverlag, Egelsbach, Frankfurt a.M. etc. 1998, ISBN 3-8267-4230-3
• Adam Naruszewicz: Historya J.K. Chodkiewicza, Wojewody Wileńskiego, Hetmana Wielkiego W. Ks. Lit., T. I, Breitkopf & Haertel, Lipsk 1837
• „Nowiny z Inflant o sczęslivvey porazce, ktora sie stała nad Karolusem Ksiazęciem Sudermanskim przez Ie M. Pana Karola Chotkievvicza, nayvvyzszego hetmana W.X.L. Dnia 27 Septemb: vv dzien S. Stanislavva, Roku 1605., druk. Mikołaja Szaffenbergera, Kraków 1605
• Leszek Podhorodecki: Jan Karol Chodkiewicz 1560-1621, Wydawnictwo MON, Warszawa 1982, ISBN 83-11-06707-4
• HenrykH. Wisner HenrykH., Kircholm 1605, Warszawa: MON, 1987, ISBN 83-11-07387-2, OCLC 69561602. Brak numerów stron w książce
• Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2007, ISBN 978-83-01-15175-1, ISBN 978-83-11-10727-4

Linki zewnętrzne

• RootsWeb An Ancestry Community – portal genealogiczny należący do The Generations Network, Inc.. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
• Miroslav Marek, Genealogy.EU – portal genealogiczny. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
• Strona grupy rekonstrukcyjnej Regimentu Wolfa von Mansfelda. [dostęp 2009-07-26]. (niem.).

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000437050984
• VIAF: 310694604
• GND: 105872116X
• NUKAT: n2011207283