Remove ads
Edward Bagnall Poulton (ur. 27 stycznia 1856, zm. 20 listopada 1943) – brytyjski zoolog, biolog ewolucyjny, jeden z twórców ekologii biochemicznej, który wprowadził do piśmiennictwa dotyczącego doboru naturalnego określenia „aposematyzm” i „dobór zależny od częstości”, wyjaśniając zależność fitness m.in. od ubarwienia ostrzegawczego i kamuflażu; zagorzały darwinista, uczeń i przyjaciel Alfreda Wallace'a, „Hope Professor of Zoology”[a] Uniwersytetu Oksfordzkiego, członek Royal Society.
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   | |
Remove ads
Urodził się w styczniu 1856 roku w Reading. Jego ojcem był William Ford Poulton (uznany architekt), a matką Georgina Selina Bagnall (autorka obszernej historii Anglii). Był ich drugim dzieckiem i jedynym synem (miał dwie siostry). Ojciec starał się zainteresować syna architekturą, jednak Edwarda od dzieciństwa fascynowała przyroda, a przede wszystkim owady, które kolekcjonował. Niechętnie wspominał okres nauki w szkole podstawowej (m.in. w nowej szkole W.M. Watsona w Oakley House, Reading)[b], w której nie przywiązywano wagi do przedmiotów przyrodniczych. W 1873 roku uzyskał stypendium, które umożliwiło studia w dziedzinie nauk przyrodniczych w Jesus College w Oksfordzie[3][4].
W 1876 roku zakończył studia pierwszego stopnia i otrzymał stanowisko asystenta-demonstratora w pracowni anatomii porównawczej, kierowanej przez G. Rollestona – lekarza i zoologa, którego wykłady były inspirujące. Wkrótce (1878) skorzystał z Burdett-Coutts scholarship – stypendium na badania w dziedzinie geologii, w zespole kierowanym przez Josepha Prestwicha. Wyniki badań, wykonanych w trzeciorzędowej jaskini w Yorkshire, stały się tematem pierwszej publikacji, ogłoszonej w 1880 roku[3].
George Rolleston
(anatomia porówawcza)
(anatomia porówawcza)
Joseph Prestwich
(geologia)
(geologia)
.png)
Pierwsi opiekunowie naukowi i inspiratorzy
Po tym epizodzie wrócił do pracy w Oksfordzie, w dziedzinie anatomii zwierząt. Otrzymał stanowisko wykładowcy w Jesus College[5] i Keble College. Prowadził prace naukowe dotyczące m.in. specyficznej morfologii stekowców Ornithorhynchus[3][6]. W kolejnych latach koncentrował się na problemach entomologii, dążąc do wyjaśnienia zagadek ewolucji.
W roku 1889 został wybrany na członka Royal Society, a kilka lat później, po śmierci J.O. Westwooda, otrzymał stanowisko „Hope professor of zoology” (1893). Stopień doktora uzyskał w 1900 roku[4]. Przez kolejne czterdzieści lat zaraził swoim entuzjazmem licznych przyrodników na świecie, którzy pomogli zgromadzić w Oksfordzie bogatą kolekcję okazów (głównie tropikalnych), będącą podstawą dalszych badań ewolucyjnego znaczenia mimikry[3].
Odszedł na emeryturę w 1933 roku z zamiarem opracowania syntezy swojego bogatego dorobku naukowego, co utrudniły przeżycia rodzinne[4].
Remove ads
Początki darwinizmu
Edward Poulton tworzył swoje pierwsze kolekcje owadów w latach 60. XIX wieku, w okresie, gdy rozpoczynała się wieloletnia debata na temat koncepcji doboru naturalnego, opracowanej niezależnie przez Karola Darwina i Alfreda Wallace’a, zaczęła się na przełomie lat 1857/1858, po historycznym wystąpieniu A.R. Wallace’a[c] na posiedzeniu Towarzystwa Linneuszowskiego w Londynie. Temat referatu brzmiał: On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection (pol. O tendencji gatunków do tworzenia odmian oraz o utrwalaniu się odmian i gatunków drogą doboru naturalnego). Debata bardzo nasiliła się po publikacji pracy Darwina i Wallace'a w Journal of the Proceedings of the Linnean Society of London 3(9) 45–62 (sierpień 1858)[7][8], a przede wszystkim po wydaniu książki K. Darwina On the Origin of Species (listopad 1859).
Miejsce Edwarda Poultona
W roku wydania przełomowej książki „O powstawaniu gatunków” Edward Poulton miał 3 lata. Gdy rozpoczynał studia przyrodnicze w Jesus College w Oksfordzie (1873)[3], nadal trwały spory dotyczące podstaw darwinizmu. W dziedzinie entomologii budziły duże zainteresowanie prace dotyczące mimikry, m.in. publikacje F. Müllera (1821–1897) i H.W. Batesa (1825–1892) na temat zjawisk, nazwanych później „mimikrą müllerowską” i „batesowską”.
Spód skrzydła (ubarwienie ochronne)
Wierzch skrzydeł (barwy ostrzegawcze)
Junonia almana (Linnaeus, 1758) Obiektami badań mimikry – zob. np. Fritz Müller i „Müllerian mimicry” oraz Henry Bates „Batesian mimicry” – są często Papilio butterflies[9][10] (np. paziowate, motyle występujące na wszystkich kontynentach poza Antarktydą).
W drugiej połowie lat 70. XIX w. młody Poulton miał możliwość obserwowania pracy A.R. Wallace’a, gromadzącego i przygotowującego materiały do wydania The Colours of Animals and Plants. I. The Colours of Animals (1877)[11]. Mógł czytać wcześniejsze artykuły Darwina i Wallace’a oraz prace H.W. Batesa i F. Müllera (przeciwnika teorii ewolucji, autora pracy „Für Darwin: Facts and Arguments for Darwin”, 1869[12]), a również wczesnych publikacji Augusta Weismanna, profesora Uniwersytetu we Fryburgu (1863–1912)[13] – współtwórcy neodarwinizmu (twórcy teorii plazmy zarodkowej)[14]. Esej Weismanna pt. Ueber den Ursprung der Hippursaeure im Harn der Pflanzenfresser[15] został opublikowany w 1857 roku, a w kolejnych latach wydano inne eseje tego autora. E. Poulton brał udział w ich tłumaczeniu na język angielski oraz w redagowaniu zbioru Essays Upon Heredity and Kindred Biological Problems[16]. Pierwsze wydanie tego zbioru ukazało się w 1889 roku[d][17].
E. Poultona The Colours of Animals (1890)
Entomolog John O. Westwood[e] – pierwszy „Hope professor” zoologii w Oksfordzie i przewodniczący Royal Entomological Society of London w latach 1805–1893 – odradzał Poultonowi zajmowanie się ewolucją owadów. Uważał, że rozważania o ewolucji są oparte tylko na domniemaniach. Nie wpłynęło to na zmianę kierunku działalności naukowej Poultona. Pod wpływem A.R. Wallace’a i A. Weismanna opracował metody naukowych badań – obserwacji terenowych i eksperymentów, które umożliwiły wprowadzenie ekologicznego podejścia do badań procesu ewolucji. Wykazał m.in. że ubarwienie ostrzegawcze lub ochronne (sposób kamuflażu) stabilizuje polimorfizm, wpływając na proces doboru naturalnego (dobór zależny od częstości)[3][9][18][19].
Analizując wyniki swoich wieloletnich badań, prowadzonych w okresie między ogłoszeniem teorii Darwina i Wallace’a i wydaniem „Evolution: the Modern Synthesis” Huxleya (1942)[20], niezmiennie korzystał z koncepcji doboru naturalnego, mimo oczerniania przez przeciwników darwinizmu (lata 90. XIX w. nazywa się okresem „eclipse of Darwinism”). W swojej książce pt. „Charles Darwin and the Theory of Natural Selection” (wydanej w roku 1896, a później wielokrotnie wznawianej[21]) napisał, że „O powstawaniu gatunków” to „incomparably the greatest work”. Spośród licznych publikacji, w których przedstawiał wyniki własnych badań i przemyśleń, za najbardziej doniosłą uważana jest książka pt. „The Colours of Animals” (1890), wykraczająca poza zakres entomologii[22][23][24].
Z biegiem czasu Edward Poulton znalazł się w gronie naukowców, uznawanych za najważniejszych w życiu intelektualnym Wallace’a[23]. Wyraził on swój stosunek do Poultona, wręczając mu w grudniu 1903 roku prezent, bardzo cenny dla obdarowanego. Tym prezentem była książka „Butterflies” („Motyle”), która zawiera trzy kluczowe opracowania na temat mimikry: A.R. Wallace’a 1865 z roku, H.W. Batesa z 1862 roku i R. Trimena z 1869 roku, a ponadto dwa artykuły z okresu przeddarwinowskiego (William Kirby, 1822; Josiah O. Westwood, 1837), dotyczące podobieństwa sugerującego wspólne pochodzenie gatunków, związek filogenetyczny lub typ (np. homologia) oraz „analogii” (zob. konwergencja). W zbiorze zamieszczono kilka innych prac o podobnej treści, a wśród nich dwie publikacje Edwarda Poultona[10]. Na stronie tytułowej zbioru „Butterflies” znajduje się odręczna dedykacja Wallace’a, a w treści książki – jego odręczne uwagi (łacińskie nazwy gatunków)[9][10][f].
Noworoczne wydarzenie jest związane w czasie z objęciem przez Poultona funkcji przewodniczącego Entomological Society of London. Z tej okazji wygłosił w styczniu 1904 roku wykład nt. „What is a species?” (artykuł „What is a species?” opublikowano w Proc. Ent. Soc. Lond. 1903)[10].
James Mallet[g], w opublikowanym w roku 2004 przeglądowym artykule pt. „Perspectives – Poulton, Wallace and Jordan: how discoveries in Papilio butterflies led to a new species concept 100 years ago” stwierdza, że zdarzenia przełomu lat 1903/1904 (noworoczny prezent Wallace’a dla Poultona i praca E.B. Poultona „What is a species?”) są niezwykle ważnym początkowym ogniwem łańcucha badań mechanizmów specjacji, rozpoczynanych od zdefiniowania pojęcia gatunek. Twierdzi, że zainspirowane przez Wallace’a prace Poultona, dotyczące znaczenia mimikry w procesie dostosowania motyli należących do rodzaju Papilio, miały istotny wpływ na naukową działalność takich ewolucjonistów, jak Walter Rothschild, Karl Jordan[26], Theodosius Dobzhansky i Ernst Mayr[9][10].
Remove ads
Geoffrey Douglas Hale Carpenter, uczeń E.B. Poultona i jego następca na stanowisku „Hope Professor of Zoology”, autor obszernej biografii, podzielił jego opracowania (lista 137 pozycji[h]) na 13 kategorii A–M (w nawiasach – liczba pozycji na liście):
- A. Geologia (4)
- B. Morfologia (10)
- C. Barwa itd. larw i poczwarek (16)
- D. Dziedziczenie (10)
- E. Ewolucja biologiczna (13)
- F. Dobór płciowy (4)
- G. Mimikra (30)
- H. Etologia – bionomika owadów (16)
- I. Zoogeografia (7)
- J. Różne (12)
- K. Wspomnienia pośmiertne (6)
- L. Książki (5)
- M. redakcja prac innych autorów, recenzje, komentarze (4)
W formie Online Books 1856–1943 są dostępne[28]:
- Papers on lepidopterous larvae (1884–1892)
- Charles Darwin and the Origin of species; addresses etc., in America and England in the year of the two anniversaries (1909)
- Charles Darwin and the theory of natural selection (1896, 1902, 1896, 1902)
- A collection of moths made in Somaliland by Mr. W. Feather (1916)
- The colours of animals, their meaning and use, especially considered in the case of insects; (1890)
- Development and evolution, including psychophysical evolution, evolution by orthoplasy, and the theory of genetic modes (1902)
- An enquiry into the cause and extent of a special colour-relation between certain exposed lepidopterous pupae and the surfaces which immediately surround them
- Essays on evolution 1889–1907 (1908, 1908, 1889)
- Essays upon heredity and kindred biological problems, by Dr. August Weismann. Ed. by Edward B. Poulton i in. (1891–1892)
- The essential nature of the colouring of phytophagous larvae (and their pupae)
- Fifty years of Darwinism; modern aspects of evolution; centennial addresses in honor of Charles Darwin, before the American Association for the Advancement of Science, Baltimore (1909)
- Five years’ observations and experiments (1896–1901) on the bionomics of South African insects: chiefly directed to the investigations of mimicry and warning colours (1902)
- John Viriamu Jones and other Oxford memories (1911)
- The life of Ronald Poulton (1919)
- A monograph of the Membracidæ (1903)
- A naturalist in Borneo (1916, 1917,…)
- A remarkable American work upon evolution and the germ theory of disease (1913–1914)
- Science and the great war (1915)
- The structure of the bill and hairs of Ornithorhychus paradoxus; with a discussion of the homologies and origin of mammalian hair (1894)
- Theories of evolution (ilustracje w HathiTrust)
- William John Burchell; the materials of a lecture delivered before the British Association in the Town Hall, Cape Town on Thursday evening, August 17, 1905, ed. 1907)
Wiele opracowań, np. „Romanes Lecture: Science and the Great War”[29], „The Hope Reports, Vol. 5: 1903–1906”[30] lub „The Hope Reports, Vol. 8: 1910–1913”[31], wznawiano w formie przedruków, niektóre wielokrotnie, tj. „Charles Darwin and the Theory of Natural Selection”[21].
Remove ads
Został wyróżniony m.in.:
- tytułem szlacheckim (Sir; 1935)[32]
- członkostwem Royal Society (FRS, 1889)[18] (1909–1910 – Vice-President, dwukrotnie – członek Rady[18])
- wyborem na przewodniczącego Entomological Society (1903–1904, 1925–26) oraz tytułem Honorary Life President (1933)[18]
- wyborem na przewodniczącego Linnean Society of London (1912–1916; dwukrotnie – Vice-President, trzykrotnie – członek Rady[18])
- Medalem Darwina (1914)[33]
- Medalem Towarzystwa Linneuszowskiego w Londynie (1922)[34]
Otrzymał honorowe stopnie (zob. Doctor honoris causa) w Reading, Durham, Dublinie i Princeton (Hon. LL.D.). Był honorowany przez liczne stowarzyszenia naukowe, m.in. pełnił funkcję przewodniczącego International Entomological Congress (Oksford 1912) i Association of Economic Biologists (1922–1923), powierzono mu prowadzenie Romanes lecture („Science and the Great War”, 1915)[i] i pierwszych „Huxley” lecture w Royal College of Science w South Kensington (1926)[18][32]. Został:
- członkiem zagranicznym Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk i komandorem szwedzkiego Orderu Gwiazdy Polarnej
- honorowym członkiem Koninklijke Belgische Vereniging voor Entomologie (Belgijskie Towarzystwo Entomologiczne), Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales (hiszpańska Królewska Akademia Nauk Ścisłych, Fizycznych i Przyrodniczych) i New York Academy of Science
- członkiem korespondentem Academy of Natural Science, Philadelphia, Boston Society of Natural History i American Entomological Society[18]
Remove ads
Edward Poulton ożenił się w 1881 roku z Emily Palmer, najstarszą córką George’a Palmera (biznesmen i M.P. z Reading)[4]. Żył w komfortowych warunkach, utrzymując liczne przyjacielskie kontakty. Miał pięcioro dzieci (Ronald William, Margaret Lucy, Edward, Hilda, Janet)[18][35], jednak w okresie starości nie miał oparcia w licznej rodzinie – przeżył śmierć żony i czworga dzieci (troje zmarło w latach 1915–1919).
Młodszy syn, Ronald William, znany brytyjski rugbysta (zob. World Rugby Hall of Fame, World Rugby Awards), zginął w akcji w czasie I wojny światowej. Żona Emily i starszy syn, Edward (lekarz w Guy's Hospital) zmarli w 1939 roku. Przeżycia utrudniły opracowanie syntetycznego podsumowania osiągnięć naukowych, co planował odchodząc na emeryturę[4]. Zmarł spokojnie w swoim domu, Wykeham House (56 Banbury Road, Oxford) w roku 1943 (żyła wówczas tylko druga z córek). Przyczyną śmierci była nasilająca się niewydolność serca[18][4].
Remove ads
„Oxfordshire Blue Plaques” na ścianie domu rodzinnego (1881–1943) – Sir Edward Poulton (1856–1943) i jego syn, Ronald Poulton-Palmer (1889–1915, „Rugby football hero”)[32][36].
- Nazwa stanowiska, nazwa Wydziału Entomologii w Uniwersytecie Oksfordzkim oraz kolekcji 5 mln gatunków owadów – „Hope Entomological Collections”[1] w uniwersyteckim Muzeum Historii Naturalnej (OUMNH), miejscu historycznej debaty z roku 1860 nt. pracy Darwina O powstawaniu gatunków[2] – pochodzą od nazwiska założyciela, którym był Frederick William Hope (1797–1862).
- Zob. też Reading School
- K. Darwin nie uczestniczył w spotkaniu z powodu kłopotów rodzinnych.
- W późniejszym okresie E. Poulton był również autorem biografii: „Prof. August Weismann” (Nature, 94, 1914, 342–343) i „August Friendrich Leopold Weismann” (Proceedings of the Royal Society, ser. B. 89, 1916, xxvii–xxxiv[17].
- J.O. Westwood (1805–1893) – entomolog i archeolog – był również obdarzony talentem artystycznym.
- Książka „Butterflies” oraz jej trzy kopie, wykonane przez E. Poultona (z tytułem „Mimicry” i adnotacją „for private distribution”), znajdują się współcześnie w bibliotece Hope Department of Entomology (Uniwersytet Oksfordzki)[10].
- James Mallet – zoolog odznaczony Medalem Darwina i Medalem Darwina-Wallace’a, absolwent Uniwersytetu Oksfordzkiego i Uniwersytetu w Austin, profesor emerytowany w UCL i Distinguished Lecturer Uniwersytetu Harvarda. zajmujący honorowe stanowiska w Natural History Museum London i Smithsonian Tropical Research Institute w Panamie; specjalności: m.in. genetyka, genomika, biologia ewolucyjna[25].
- „Romanes Lecture” – prestiżowe bezpłatne publiczne wykłady, corocznie organizowane w Oxfordzie, w Sheldonian Theatre (zob. atrakcje turystyczne Oksfordu).
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads