Dobrzeń Wielki
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dobrzeń Wielki (dodatkowa nazwa w j. niem. Groß Döbern[4]; śl. Wielki Dobrzyń) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Dobrzeń Wielki[5], której jest siedzibą.
| wieś | |
 Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej znajdujący się w centrum wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
4614[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-081[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0493439 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
Położenie na mapie gminy Dobrzeń Wielki  | |
 50°46′02″N 17°50′47″E[3] | |
Historycznie leży na Górnym Śląsku.
Według dzisiejszej wiedzy nazwa wsi Dobrzeń Wielki może pochodzić od nazw Dobern, Doberna (stąd pochodzi niem. nazwa Döbern), które zostały nazwane przez germańskie plemię Silingów[6].
Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa wsi wywodzi się od polskiego słowa określającego wartość - "dobra"[7]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu najstarszą nazwę miejscowości wymienia w polskiej formie Dobrzyn podając jej znaczenie "Gutland" czyli po polsku "Dobra ziemia"[7].
Wieś wzmiankowana w łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez Kazimierza I opolskiego, gdzie zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Dobren”[8]. Miejscowość została wymieniona w zlatynizowanej formie Dobrin w łacińskim dokumencie wydanym w 1360 roku w Brzegu[9]. Pierwotna nazwa została początkowo przez Niemców fonetycznie zgermanizowana na Döbern[7], a później na Groß Döbern tracąc swoje pierwotne znaczenie.
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Georga Knie wieś występuje pod nazwą Wielki Dobrzyń oraz niemiecką - Gross Dobern[10].
Badania archeologiczne, prowadzone na obszarze miejscowości przed i po II wojnie światowej datują najstarsze pozostałości zorganizowanego życia ludzkiego na VI i V w p.n.e., natomiast ślady samego pobytu ludzi na 10 tys. lat[11].
W XIV w. miejscowość uzyskała niezależność od klasztoru norbertanów w Czarnowąsach, a mieszkańcy wybudowali murowany kościół pw. św. św. Katarzyny i Walentego. Klasztor jednak złożył protest do księcia Bolesława i odzyskał w 1325 r. swoje prawa do miejscowości. Kościół uległ zniszczeniu podczas pożaru w 1832 r., lecz został odbudowany[11].
13 marca 1681 r. proboszcz parafii w Dobrzeniu Wielkim, o. Jan Nerlich, norbertanin, otrzymał od wikariusza generalnego z Nysy, jako urzędnika bpa z Wrocławia, inwestyturę na kościół w Dobrzeniu Wielkim i filię w Brynicy[11]. W 1880 we wsi urodził się werbista, Roch Szajca, redaktor polskich czasopism religijnych[12].
Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Dobrzeniu Wielkim 1825 osób, z czego 1443, ok. 79,1%, stanowili mieszkańcy (w tym 1421, ok. 77,9% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1795 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 1792 (ok. 99,8%) ważnych; za Niemcami głosowało 1216 osób (ok. 67,7%), a za Polską 576 osób (ok. 31,6%)[13]. W 1934 r. wybudowano w Dobrzeniu Wielkim nowy kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. 1 kwietnia 1938 r. miejscowość połączono wraz z Dobrzeniem Małym pod wspólną nazwą Döbern[14]. W okresie Republiki Weimarskiej i III Rzeszy miejscowość była ważnym ośrodkiem kulturalnym mniejszości polskiej. W Dobrzeniu Wielkim działały polskie organizacje takie jak: oddział Związku Polaków w Niemczech, Towarzystwo Młodzieży, Gromada Zuchów, Kongregacja Mariańska Trzeci Zakon i Związek Matek Chrześcijańskich[15]. 6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz MBP nr 95, powstały w Dobrzeniu miał status obozu przejściowego, następnie został przekształcony w obóz pracy. Przetrzymywano w nich Ślązaków i Niemców oraz byłych członków SS. Do obozu trafiali także powracający do Polski żołnierze armii Andersa, którzy wstąpili do niej po dezercji z Wehrmachtu, do którego wcielono ich wcześniej w ramach volkslisty[16].
_ID_628045.jpg)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[17]:
- kościół odpustowy pw. św. Rocha, drewniany, zbudowany w 1658 r. – XVII w., XVIII w. W środku znajdują się m.in.: ołtarz główny, barokowy z ok. 1700 r., ołtarze boczne z końca XVII w. oraz dwa XVIII-wieczne obrazy barokowe przedstawiające Barbarę z Nikomedii i św. Katarzynę.
W 1925 r. w miejscowości mieszkało 2727 osób[14].
W miejscowości znajdują się szkoła podstawowa, publiczne gimnazjum i publiczne liceum ogólnokształcące, które w momencie powstania było pierwszym liceum na wsi w Polsce[18]. Gimnazjum i liceum mieszczą się w tym samym budynku, który w ostatnich latach przeszedł gruntowną modernizację i zyskał jedną z najnowocześniejszych i największych w województwie hal widowiskowo-sportowych. Szkoła prowadzi wymiany z niemieckimi i szwajcarskim placówkami edukacyjnymi.
W miejscowości od 11 sierpnia 1926 roku działa klub piłkarski TOR Dobrzeń Wielki, w sezonie 2022/2023 występujący w klasie okręgowej, grupie opolskiej I[19].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dobrzeń Wielki.
W obrębie Dobrzenia Wielkiego wyróżnione są administracyjnie trzy części miejscowości: Ameryka, Buczki i osada Wolny[5][20].
| Część miejscowości | SIMC | Status prawny | Forma dopełniaczowa | Forma przymiotnikowa | Współrzędne | Nazwa niemiecka |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ameryka[21] | 0493445 | nadana 1 czerwca 1948 r./obowiązująca | Ameryki | amerycki | 50°46′52″N 17°50′24″E | Amerika[21] |
| Buczki | 0493451 | obowiązująca | 50°46′12″N 17°51′09″E | |||
| Dobrzeń Mały[21] | 0493416 | nadana 1 czerwca 1948 r./zniesiona (samodzielna wieś) | Dobrzenia Małego | dobrzeński | 50°45′05″N 17°51′28″E | Klein Döbern[21] |
| Kłapacz[21] | 0493238 | nadana 1 czerwca 1948 r./zniesiona (przysiółek wsi Borki) | Kłapacza | kłapacki | 50°44′26″N 17°52′49″E | Eichenkamp[21] |
| Święty Roch[21] | nadana 1 czerwca 1948 r./ zniesiona | Świętego Rocha | świętoroski | Sankt Rochus[21] | ||
| Wolny | 0493468 | obowiązująca | 50°46′12″N 17°49′36″E |
Miejscowość partnerska:[22]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
