Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świątynia grecka – budowla w starożytnej Grecji pełniąca funkcję „domu bóstwa”, mieszcząca posąg będący przedmiotem kultu[1].
Pierwsze obrzędy religijne ludów greckich odbywały się pod gołym niebem, na symbolicznie wydzielonej przestrzeni nazywanej temenos[2]. Stawiano tam ołtarz, kopiec lub kapliczkę. Przykładem takiego obszaru są Delfy. Najstarszą znaną świątynię grecką odkryto na wyspie Keos[potrzebny przypis]. Pochodzi ona z XVIII–XVII wiek p.n.e. Jednak okres rozwoju budowy świątyń, na podstawie zachowanych obiektów, ich ruin i wykopalisk, datuje się dopiero na czasy od VIII–VII wiek p.n.e.
Forma świątyni wykształciła się ok. 1050 p.n.e. – struktura z drewna z kolumnami otaczającymi centralne pomieszczenie[2]. Konstrukcja ta mogła imitować temenos – z kolumnami symbolizującymi drzewa[2]. Świątynie wznoszono początkowo z drewna i cegieł glinianych – grecki geograf Pauzaniasz w swoim opisie Olimpii wspominał o dębowej kolumnie w świątyni Hery (wczesny VI w. p.n.e.[3])[4]. Później do budowy świątyń używano kamienia – wapienia i marmuru[4].
Świątynie pochodzące z VIII w. p.n.e. mają kształt megaronu. Wzorowane są na ówczesnych domach mieszkalnych, bowiem budowano „dom bóstwa”. Pomieszczenie, w którym stał posąg – cella (naos), przykryte było płaskim dachem. Przed wejściem stały dwie kolumny. Za nimi znajdował się mały taras – pronaos – umieszczony pomiędzy dwiema wysuniętymi ścianami zakończonymi antami (templum in antis). Ten typ świątyni nazywa się distylos in antis. Przykładem takiej świątyni jest dorycka świątynia Temidy w Rammos z około roku 500 p.n.e. Częściej korzystano z takiego rozwiązania przy budowie skarbców świątynnych. Po dodaniu opistodomosu i dwóch kolumn z tyłu takiej świątyni otrzymano typ świątyni zwany amfidistylos in antis.
Dalszy rozwój świątyń to wysunięcie kolumn przed front świątyni, przy jednoczesnym skróceniu ścian bocznych. W ten sposób powstał prostylos oraz amfiprostylos – po dodaniu szeregu kolumn za świątynią (np. świątynia Nike Bezskrzydłej – Apteros w Atenach).
Kolejny etapy rozwoju świątyń greckich to otoczenie kolumnadą, najczęściej w jednym lud dwóch rzędach: peripteros (dorycka świątynia Zeusa w Olimpii), pseudoperipteros, dipteros (jońska świątynia Artemidy w Efezie) oraz pseudodipteros. Na kolumnadzie spoczywało belkowanie (architraw, fryz i gzyms) a na nim dwuspadowy dach. Pomiędzy dachem a belkowaniem, z przodu i z tyłu, znajdował się trójkątny tympanon, gładki lub wypełniony rzeźbą.
Centralną częścią świątyni był naos – cella – gdzie przechowywano posąg bóstwa, któremu poświęcona była świątynia[4]. W tylnej części znajdował się zazwyczaj adyton. Do naosu prowadził przedsionek – pronaos – często z dwoma kolumnami pomiędzy antami[4]. Z tyłu, za cellą mieścił się opistodomos[4]. Naos był zazwyczaj otoczony (pojedynczą lub podwójną) kolumnadą[4].
źródło[1]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.