Herajon w Olimpii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herajon, także: świątynia Hery[1] – starożytna świątynia Hery w Olimpii z ok. 600 p.n.e., współcześnie część stanowiska archeologicznego w Olimpii, które w 1989 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
 Ruiny herajonu w Olimpii (kolumny zrekonstruowane), 2011 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku |
świątynia |
| Styl architektoniczny |
archaiczny |
| Architekt |
nieznany |
| Ukończenie budowy |
ok. 600 p.n.e. |
Położenie na mapie Grecji  | |
 37°38′20″N 21°37′48″E | |
Herajon olimpijski został wzniesiony jako pierwsza świątynia na terenie starożytnej Olimpii[2]. Znajdował się u stóp południowego zbocza wzgórza Kronos[2], na północ od świątyni Zeusa i na wschód od świątyni Filipa II Macedońskiego[3].
Świątynia została ufundowana przez mieszkańców starożytnego miasta Skillous w Elidzie[4]. Początkowo czczono tu Zeusa[5].
Według greckiego geografa Pauzaniasza (100/110–180 n.e.) świątynię wzniesiono osiem lat, po tym, jak Oksylos wstąpił na tron Elidy ok. 1096 p.n.e., jednak badania archeologiczne dowiodły, że budowa miała miejsce znacznie później[4]. Według niektórych badaczy herajon powstał ok. 650 p.n.e., w formie niewielkiej świątyni doryckiej z jedną cellą i pronaosem, do których dobudowano później (ok. 600 p.n.e.) opistodomos i kolumnadę[4]. Współcześnie przyjmuje się, że cała świątynia została zbudowana ok. 600 p.n.e.[4]
Gmach był wielokrotnie przebudowywany, a Rzymianie urządzili w nim rodzaj skarbca, gdzie przechowywano m.in. rzeźbę Hermesa z małym Dionizosem[4].
Do XXI w. zachowała się podstawa świątyni z masywnymi ortostatami oraz dolne części kolumn[4]. Ruiny herajonu to współcześnie część stanowiska archeologicznego w Olimpii, które w 1989 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[6].
Architekt herajonu nie jest znany[2]. Świątynia to gmach dorycki z okresu archaicznego, o wymiarach 19 × 50 m[2], orientowany na osi wschód-zachód[4], z wejściem od wschodu tak, by promienie wschodzącego słońca oświetlały posąg Hery w środku[2]. Wzniesiony z wapienia (fundamenty i podstawa)[uwaga 1], cegieł glinianych (partie środkowe) i drewna (partie górne i dach), o dachu krytym dachówką terakotową[2]. Belkowanie było drewniane[4]. Na środku frontonów znajdowały się terakotowe akroteriony w formie dysków w jaskrawych kolorach[2][5].
Świątynia miała trzy pomieszczenia: pronaos, cellę i opistodomos, przy czym pronaos i opistodomos były zamknięte antami[4]. Do celli wchodziło się z pronaosu przez podwójne drzwi o szerokości 2,9 m. Cella była przedzielona wzdłuż przez dwa rzędy kolumn doryckich, z których co druga kolumna była częścią ściany działowej – cztery ściany wyznaczały pięć niszy po każdej stronie[5]. Na końcu celli stały statuy Zeusa i Hery: bogini siedziała na tronie, a Zeus stał obok niej[4]. Znaleziona podczas prac archeologicznych głowa posągu Hery przypisywana jest do tego posągu[4]. Przed statuami bóstw Szesnaście Kobiet – organizatorek herajów – składało co cztery lata nowo utkany peplos w darze dla bogini[4].
W świątyni przechowywano dysk Ifitosa, na którym wyryto tekst „świętego pokoju” ogłaszanego na okres organizacji igrzysk w Olimpii[4]. W opistodomosie znajdowały się skrzynia Kypselosa – bogato zdobiona złotem i kością słoniową, dekorowana scenami mitologicznymi oraz stół Kolotesa, na którym wykładano wieńce oliwne dla zwycięzców igrzysk[4]. W ruinach celli znaleziono posąg rzeźbę Hermesa z małym Dionizosem dłuta Praksytelesa[7].
Naos otaczały początkowo drewniane kolumny, wysokie na 5,21 m[5] – po sześć z przodu i z tyłu, i szesnaście po bokach[2]. Kolumny drewniane wymieniano stopniowo na kolumny kamienne, przy czym każda z nich odpowiadała stylistycznie epoce, w której dokonywano wymiany[2][4] – kolumny różniły się przede wszystkim kapitelami[5]. Kolumny bardzo dobrze ilustrują rozwój porządku doryckiego od czasów archaicznych do czasów rzymskich[5]. Kolumny miały płaskie wgłębienia, w których umieszczano malowane portrety zwyciężczyń herajów – zawodów atletycznych dla kobiet rozgrywanych w Olimpii[4]. Kiedy Pauzaniasz zwiedzał Olimpię w II w. n.e., stała jeszcze jedna dębowa kolumna w opistodomosie[4].
Przed wejściem do świątyni znajdował się ołtarz Hery[5]. Tutaj od 1936 roku zapalany jest płomień olimpijski, który przenoszony jest przez kapłanki na stadion i przekazywany pierwszemu sportowcowi, który niesie płomień w sztafecie do miejsca organizacji igrzysk olimpijskich[5].
- Vikatou (2006) podaje, że niższe partie świątyni i nowe kolumny zbudowano ze zlepieńców[5].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
