Diecezja mińska

Diecezja mińska – diecezja rzymskokatolicka, wchodząca w skład metropolii mohylewskiej. Utworzona w 1798, zlikwidowana ukazem carskim 27 lipca 1869, w ramach represji po powstaniu styczniowym a administrację na jej terenie przejęli biskupi wileńscy. Przywrócona w 1917 przez papieża Benedykta XV. W 1925 z jej zachodniej części leżącej w granicach II Rzeczypospolitej utworzono diecezję pińską. W 1991 połączona z archidiecezją mohylewską w archidiecezję mińsko-mohylewską.

Diecezja mińska

Katedra w Mińsku
Państwo	Rosja
Siedziba	Mińsk
Data powołania	1798
Data zamknięcia	1991
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	mohylewska
Dane statystyczne (1869)
Liczba wiernych	219 353
Liczba kapłanów	162
Liczba parafii	52

Historia

Diecezja mińska w latach 1798-1869

Osobny artykuł: Łacińska diecezja mińska 1798-1869.

Diecezja mińska została utworzona na terenach dzisiejszej Białorusi, podległych w XIX wieku Cesarstwu Rosyjskiemu. Obejmowała obszar guberni mińskiej, graniczyła z diecezją wileńską, łucką, żytomierską i mohylewską. W ramach administracji kościelnej wchodziła w skład archidiecezji mohylewskiej. Jej obszar wynosił ponad 90 tys. km².

Diecezja mińska została utworzona w oparciu o sieć parafii uformowaną XIV–XVIII. Najsilniejszy jej rozwój przypadł na XVII stulecie, także wspólnota katolicka w guberni mińskiej w chwili powstania diecezji, była już grupą głęboko zakorzenioną w lokalnej społeczności.

W roku 1798 w granicach guberni mińskiej uformowano nową diecezję na ziemiach administrowanych dotąd przez katedrę wileńską (wraz z niewielkimi obszarami wyjętymi spod zarządu diecezji łuckiej i kijowskiej). Struktury diecezji mińskiej tworzyło w 1798 roku 10 dekanatów, 95 parafii, 61 filii, 120 kaplic, 36 klasztorów męskich i 5 żeńskich. Wraz z diecezją zostało także utworzone seminarium i kapituła. Pierwszym biskupem został Jakub Ignacy Dederko. Na katedrę przeznaczono kościół pojezuicki, który został odnowiony dzięki staraniom pierwszego biskupa.

Po stłumieniu powstania listopadowego w 1832 roku władze carskie dokonały kasaty licznych klasztorów i zakonów w diecezji. W roku 1839 wprowadzono ograniczenia w budowanie nowych świątyń. Rok 1842 przyniósł ukaz o kasacie majątków kościelnych, skazując kler na urzędnicze pensje, wypłacane przez władzę cywilną, co tym silniej uzależniło księży i zakonników od państwa. W tymże 1842 roku, wraz z reformą administracyjną w Cesarstwie Rosyjskim, zmianie uległy granice diecezji. Dwa dekanaty, administrowane dotąd przez Mińsk, oddano pod kuratelę wileńską, w zamian otrzymano również dwa dekanaty, które zajmowały jednak mniejszy obszar. Nowe granice diecezji zatwierdził konkordat z roku 1847. Ostateczne sporządzenie wykazu parafii po reformie administracyjnej odwlekło się aż do roku 1855. Zmiany granic diecezji w 1842 roku powodowały zmniejszenie się administracji diecezjalnej, która od tej pory systematycznie kurczyła się, aż do ostatecznej likwidacji diecezji w roku 1869. Na skutek represji po powstaniu styczniowym zamknięto wiele kościołów, inne zamieniono na cerkwie. Znacznie spadła liczba parafii, a przeciętny jej obszar w końcowym okresie istnienia diecezji zwiększył się o ponad połowę w porównaniu do roku 1798. Okres po powstaniu styczniowym był schyłkowym dla diecezji. Została skasowana w roku 1869. Tereny, nad którymi sprawowała opiekę, włączono z powrotem do diecezji wileńskiej.

Diecezja mińska w latach 1917-1991

W 1917 roku Benedykt XV przywrócił diecezję mińską, mianując jej ordynariuszem Zygmunta Łozińskiego. Po pokoju ryskim zachodnia część diecezji znalazła się na terenie Polski, wschodnia – w sowieckiej Białorusi. W 1925 roku z polskiej części diecezji utworzono diecezję pińską, mianując ordynariuszem biskupa Łozińskiego. Administratorem diecezji był od 1926 roku Boleslas Sloskans, który w wyniku prześladowań musiał szybko opuścić teren diecezji. Odtąd działalność duszpasterska na terenie diecezji praktycznie zamarła. Dopiero w 1989 roku administratorem diecezji został Tadeusz Kondrusiewicz.

Archidiecezja mińsko-mohylewska

Osobny artykuł: Archidiecezja mińsko-mohylewska.

Archidiecezja mińsko-mohylewska została erygowana w 1991 roku przez papieża Jana Pawła II. Obszar nowej archidiecezji początkowo pokrywał się z terytorium trzech obwodów Białorusi: mińskiego, mohylewskiego i witebskiego. W 1999 roku z archidiecezji wyłączono terytorium obwodu witebskiego, tworząc diecezję witebską.

Bibliografia

• Encyklopedia katolicka, t. XII, Lublin 2008