Desman

Desman^[13] (Desmana) – rodzaj ssaków z podrodziny kretów (Talpinae) w obrębie rodziny kretowatych (Talpidae).

Desman

Desmana
Güldenstaedt, 1777[1]
Desman ukraiński (D. moschata)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Nadrodzina	Talpoidea
Rodzina	kretowate
Podrodzina	krety
Plemię	desmany
Rodzaj	desman
Typ nomenklatoryczny
Castor moschatus Linnaeus, 1758
Synonimy Desman[a]: Lacépède, 1799[2] Mygale G. Cuvier, 1800[3] Desmanus[a] Rafinesque, 1815[4] Myale[b]: J.E. Gray, 1821[5] Myogalea[b]: J.B. Fischer, 1829[6] Caprios[c] Wagler, 1830[7] Myogale[b] J.F. von Brandt, 1836[8] Palaeospalax R. Owen, 1846[9] Praedesmana Topachevsky & Pashkov, 1983[10] Pliodesmana Topachevsky & Pashkov, 1983[11] Galemodesmana Topachevsky & Pashkov, 1983[12]
Gatunki
13 gatunków (w tym 12 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Ukrainie, Rosji i Kazachstanie^[14][15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 193–240 mm, długość ogona 180–210 cm; masa ciała 370–450 g^[16][17].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Anton Güldenstädt w artykule zatytułowanym Opis desmana, opublikowanym na łamach „Beschäftigungen der Berlinischen Gesellschaft Naturforschender Freunde”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) desman ukraiński (D. moschata).

Etymologia

• Desmana (Desman, Desmanus): fr. desman, niem. desman ‘desman’, od szw. desman råtta ‘szczur piżmowy’, od desman ‘piżmo’^[18].
• Mygale (Myale, Myogalea): gr. μυγαλη mugalē ‘ryjówka’, od μυς mus, μυος muos ‘mysz’; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’^[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Castor moschatus Linnaeus, 1758.
• Caprios: gr. καπριος kaprios ‘jak dzik’, od κάπρος kapros ‘dzik’^[20].
• Palaeospalax: gr. παλαιος palaios ‘stary, antyczny’; σπαλαξ spalax, σπαλακος spalakos ‘kret’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Palaeospalax magnus R. Owen, 1846.
• Praedesmana: łac. prae ‘przed’^[22]; rodzaj Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana thermalis Kormos, 1930.
• Pliodesmana: pliocen, od gr. πλειων pleiōn ‘więcej’, forma wyższa od πολυς polus ‘dużo’^[23]; rodzaj Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana (Pliodesmana) jalpugensis Topachevskii & Pashkov, 1983.
• Galemodesmana: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Galomys Kaup, 1829 (wychuchol) i Desmana Güldenstaedt, 1777 (desman)^[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Desmana (?) nehringi Kormos, 1913.

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^{[25][17][14][13]}:

• Desmana moschata (Linnaeus, 1758) – desman ukraiński

Opisano również kilkanaście gatunków wymarłych^[26]:

• Desmana inflata Rümke, 1985^[27] (Hiszpania; pliocen)
• Desmana jalpugensis Topachevsky & Pashkov, 1983^[11] (Ukraina; pliocen)
• Desmana kowalskae Rümke, 1985^[28] (Polska; pliocen)
• Desmana kujalnikensis Pashkov & Topachevsky, 1990^[29] (Ukraina; pliocen)
• Desmana magna (R. Owen, 1846)^[9] (Wielka Brytania; plejstocen)
• Desmana marci Minwer-Barakat, García-Alix, Martín-Suárez & Freudenthal, 2020^[30] (Hiszpania; pliocen)
• Desmana meridionalis Topachevsky & Pashkov, 1990^[31] (Ukraina; pliocen)
• Desmana moldavica Pashkov & Topachevsky, 1990^[32] (Ukraina; pliocen)
• Desmana nehringi Kormos, 1913^[33] (Węgry; pliocen)
• Desmana nogaica Topachevsky & Pashkov, 1990^[34] (Ukraina; miocen)
• Desmana polonica Pashkov & Topachevsky, 1990^[35] (Polska; pliocen)
• Desmana thermalis Kormos, 1930^[36] (Rumunia; plejstocen)

Uwagi

1. Wariant pisowni Desmana Güldenstaedt, 1777.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Mygale G. Cuvier, 1800.
3. Nowa nazwa dla Mygale G. Cuvier, 1800.