Czernidłak błyszczący

Czernidłak błyszczący (Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson) – gatunek grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)^[1].

Czernidłak błyszczący

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	kruchaweczkowate
Rodzaj	Coprinellus
Gatunek	czernidłak błyszczący
Nazwa systematyczna
Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson Taxon 50(1): 234 (2001)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinellus, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Gatunek ten po raz pierwszy opisany został w 1786 r. przez Pierre'a Bulliarda jako Agaricus micaceus Bull., w 1838 r. Vilgalys, Hopple i Jacq. Johnson przenieśli go do rodzaju Coprinus jako Coprinus micaceus (Bull.) Fr^[2].

Synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus micaceus Bull. 1786
• Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838
• Coprinus micaceus f. dermatovelatus E. Ludw. 2007
• Coprinus micaceus f. irregularis Vouk & Pevalek 1915
• Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838 f. micaceus
• Coprinus micaceus var. elegans Naveau 1923
• Coprinus micaceus var. granularis Peck 1894
• Coprinus micaceus var. hyalinus Bogart 1975
• Coprinus micaceus var. laetior Fr.
• Coprinus micaceus var. mammosus Babos 1976
• Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838 var. micaceus
• Coprinus micaceus var. nudus Thüm.

Franciszek Błoński w 1896 r. nadał mu polską nazwę czernidłak błyszczący^[3]. W 2001 r. jednak gatunek ten przeniesiono do odrębnego rodzaju Coprinellus, tak więc polska nazwa stała się niespójna z nazwą naukową. Na niektórych polskojęzycznych stronach internetowych opisywany jest jako czernidłaczek błyszczący^[4], jest to jednak nazwa nieużywana w źródłach naukowych.

Według niektórych autorów Coprinellus truncorum nie jest odrębnym gatunkiem, lecz synonimem Coprinells micaceus^[5].

Morfologia

Kapelusz

Wysokość: 2–4 cm. Źółtobrązowawy, o dzwonkowatym kształcie, pofałdowany i bruzdowany, za młodu pokryty błyszczącymi ziarenkami pozostałości osłony. W wilgotnych warunkach kapelusze rozpływają się^[6].

Blaszki

U młodych okazów białe, z wiekiem ciemniejące, w końcu czarne, jednak ich ostrza długo pozostają białe. Są gęste i wąsko przyrośnięte. Podczas wilgotnej pogody rozpływają się^[7].

Trzon

Długość 5–10 cm, szerokość (3–),5 cm. Jest cylindryczny, w środku pusty, u młodych okazów biały i drobno oprószony, u starszych gładki i lśniący^[7].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników brunatnoczarny. Zarodniki o rozmiarach 7–11 × 4–7 μm, subeliptyczne, gładkie, z centralną porą rostkową. Podstawki 4-zarodnikowe, otoczone 3-6 brachybazydiolami. Pleurocystydy o kształcie od eliptycznego do jajowatego lub półwrzecionowatego i rozmiarach 150 × 70 μm. Cheilocystydy podobne. Występują także kaulocystydy o długości do 100 μm^[5].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie. Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji, Afryce, Australii i Nowej Zelandii^[8]. W Polsce jest pospolity^[3].

Rośnie w lasach, ogrodach, w parkach na butwiejących pniach i przy korzeniach drzew, od maja do listopada, często w gęstych kępkach^[7].

Znaczenie

Grzyb jadalny. Jadalne są młode okazy, prawdopodobnie jednak grzyb jest trujący w połączeniu z alkoholem etylowym^[6]. Według innych autorów posądzanie go o trujące własności w połączeniu z alkoholem jest bezzasadne^[9].

Gatunki podobne

• tzw. czernidłak podwórzowy (Coprinellus disseminatus). Na kapeluszu nie posiada błyszczących ziarenek, lecz kosmki lub drobne łuski, będące resztkami osłony. Rośnie na gnijących pniach drzew^[9],
• Coprinellus angulatus (czernidłaczek kanciastozarodnikowy). Trudny do odróżnienia. Ma matową powierzchnię i ostrza blaszek nie są białe. Pewne rozróznienie daje dopiero obserwacja zarodników pod mikroskopem^[10],
• grzybówka zgięta (Mycena inclinata) – podobna kolorem i również rośnie gromadnie na pniakach, ale ma białe blaszki i drobniejszy kapelusz^[7],
• Coprinellus xanthothrix – różni się żółtą, filcowatą podstawą trzonu^[11],
• kruchaweczka zaroślowa (Psathyrella candolleana) – ma podobnie czerniejce blaszki, ale kapelusz bez promienistego pomarszczenia^[11].

Przypisy

1. Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
2. Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
3. Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1. Brak numerów stron w książce
4. Na grzyby. [dostęp 2013-09-18].
5. MushroomExpert. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
6. Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 164. ISBN 978-83-7404-724-1.
7. Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0. Brak numerów stron w książce
8. Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
9. Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3. Brak numerów stron w książce
10. Warmia i Mazury. [dostęp 2012-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-28)].
11. Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0. Brak numerów stron w książce

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• BioLib: 60563
• EoL: 243564
• GBIF: 2534578
• identyfikator iNaturalist: 56318
• NCBI: 71717
• CoL: Y557