Czarny Bór
wieś w województwie dolnośląskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czarny Bór (niem. Schwarzwaldau) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Czarny Bór.
| wieś | |
 Spichlerz z XVII w. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
2171[1] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
58-379[2] |
| Tablice rejestracyjne |
DBA |
| SIMC |
0851933 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |
Położenie na mapie gminy Czarny Bór  | |
 50°46′14″N 16°07′48″E[3] | |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Czarny Bór.
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 2171 mieszkańców[1]. Jest największą miejscowością gminy Czarny Bór.
Położona jest w Sudetach Środkowych, na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Kamiennych (pasmo Czarnego Lasu i Lesistej), w dolinie Leska (prawego dopływu Bobru) i jego dopływu – Grzędzkiego Potoku. Wieś jest oddalona o 13 km od Wałbrzycha.
Swoją sławę Czarny Bór zyskał dzięki znajdującym się w tej miejscowości Zakładowi Lecznictwa Odwykowego, który jest jedną z 13 placówek stażowych PARPY[4]. Ośrodek jako szpital powstał na terenie poniemieckiego pałacu w latach 60 i został przekształcony w ZLO w roku 2000[5]. Jest to jeden z niewielu ośrodków szkoleniowych lecznictwa uzależnień w Polsce[6][7]. Ponadto w Czarnym Borze znajduje się szkoła podstawowa i gimnazjum, przedszkole, biblioteka i Centrum Kultury.
Istnieją tu kluby sportowe, m.in. Heros Czarny Bór, klub zapaśniczy szkolący kobiety w stylu wolnym. Jego zawodniczką jest Agnieszka Wieszczek, brązowa medalistka z IO w Pekinie w 2008 r.
Początki wsi Czarny Bór sięgają XIII wieku. Po raz pierwszy pojawia się w dokumentach w 1364 roku pod nazwą Swarczewalde. W następnych wiekach nazwa ta zmieniała się następująco: Schwartzwaldt (1667), Schwartzwaldau (1743), Schwarzwaldau (1809), Czarnolesie (1945), Czarny Bór (1946).
Były to dobra książęce skupione wokół kaszteli Conroczwalde (Grzędy) i Lybenow (Czarny Bór). Na początku XIV wieku piastowski książę Bernard świdnicki podarował zamek w Czarnym Borze grupie rycerzy, którzy bardzo szybko stali się rozbójnikami, łupiącymi przejeżdżających w okolicy podróżnych. Właścicielem zamku był wówczas rycerz Nickol Bolcze. Rozbójników pokonał dopiero syn Bernarda, książę Bolko II Świdnicki w roku 1355.
Wówczas na zamku Liebenau w Czarnym Borze, którego resztki pozostały w postaci zamkowej wieży, pojawił się czeski ród rycerski. Ponieważ nie jest znane ich nazwisko, dlatego historycy nadali im nazwę Boehm (po niem. Czesi) – nazwisko to było różnie pisane: Boehmen, Boeheim, Beheim, Beheime. Stało się tak, ponieważ te tereny, dotychczas należące do polskich książąt piastowskich, wskutek zapisów spadkobierczych przeszły pod panowanie Królestwa Czech.
W 1410 roku jako właściciel zamku w Czarnym Borze wymieniany jest Peter Zedlitz pochodzący z Maciejowej (k. Jeleniej Góry), który prawdopodobnie kupił tę posiadłość od rodu Boehm. Nie był on jednak długo właścicielem zamku, bo w 1436 roku pojawia się nowy właściciel Menlin Burgult. Ten z kolei 14 lat później, w 1450 roku, sprzedaje posiadłość Czarny Bór Hermanowi von Czettritzowi. W posiadaniu rodziny Czettritzów zamek i wieś były prawie przez następne 400 lat. W 1825 roku właścicielką Czarnego Boru była wdowa – baronowa Ernestyna von Czettritz.
W 1838 roku wieś zmieniła właściciela – nowym nabywcą został hrabia Ottokar von Zedlitz-Neukirch, który w 1851 roku drogą dziedziczenia dobra czarnoborskie przekazał zięciowi Bernardowi Portatiusowi. W rękach tej rodziny majątek pozostawał aż do roku 1945. Zaraz po wojnie wsi nadano nazwę Czarnolesie. Od 1946 roku wieś nosi obecną nazwę – Czarny Bór.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:
- ruiny zamku gotyckiego zbudowanego prawdopodobnie w 1355 roku – XIV w. przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego; zachowały się fragmenty murów i kolista baszta z granitu. Nie jest znana dokładna data powstania zamku z powodu braku ścisłych historycznych dokumentów. Jednakże na podstawie analizy wydarzeń historycznych można w przybliżeniu określić czas jego powstania, datując to na przełom XIII i XIV wieku, a nie jak to się podaje w wielu publikacjach – połowa XIV wieku. Strzegł on szlaku handlowego prowadzącego z Czech. Wybudowany został na niewielkim „wzgórzu” otoczonym podmokłymi łąkami. Bagna stanowiły jego naturalną ochronę, dodatkowo wokół zamku była wykonana fosa. W połowie wieku XIV zamek stał się zbójnicką siedzibą. Został on odzyskany zbrojnie przez księcia w 1355 roku, o czym wspomina pierwszy zachowany dokument wspominający o zamku. Przez kilkadziesiąt lat zamek zmieniał właścicieli, był niszczony i odbudowywany. Kres jego istnienia położył pożar w 1755 roku. Od tego czasu pozostaje on w ruinie. Do naszych czasów zachowała się tylko część wieży i fragmenty murów. Samo położenie wieży jest nietypowe, gdyż zazwyczaj wieże były budowane na wzgórzach i górach. Ta budowla została wybudowana na podmokłych łąkach w dolinie rzeki Lesk. Obecnie wśród kępy lasu jest mało widoczna z daleka. Czas zrobił już swoje, wieża coraz bardziej się rozpada.
- zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:
- pałac barokowy z połowy XVIII w.[9], remontowany w XIX w., restaurowany w 1963 r.; obecnie Szpital Leczenia Odwykowego
- oficyna I
- oficyna II
- spichrz, z XVIII w., ul. Parkowa 6
- starym park, który otacza pałac
- grobowce rodziny von Portatius, znajdujący się przy ścieżce do stadionu
inne zabytki:
- budynek dawnej gospody z XIX w.
- kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
- Karl von Zedlitz – twórca egzaminu maturalnego[10]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
