Cyrtosperma

Cyrtosperma Griff. (swamp taro^[5]) – rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 12 gatunków, występujących na obszarze od Malezji do północnej Melanezji^[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów κυρτός (kyrtos – wypukły) i σπέρμα (sperma – nasiono) i odnosi się do kształtu nasion tych roślin^[6].

Cyrtosperma

Cyrtosperma johnstonii
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Lasioideae
Rodzaj	Cyrtosperma
Nazwa systematyczna
Cyrtosperma Griff. Not. Pl. Asiat. 3: 149 (1851)
Typ nomenklatoryczny
Cyrtosperma lasioides Griff. = Cyrtosperma merkusii (Hassk.) Schott[3]
Synonimy
Arisacontis Schott[4]

Blaszka liściowa Cyrtosperma johnstonii

Kwiatostan Cyrtosperma johnstonii

Uprawa Cyrtosperma merkusii w Kiribati

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne smukłe do masywnych, zwykle występujące pojedynczo, niekiedy tworzące kępy^[7].

Łodyga

Grube, skrócone, płożące kłącze^[7].

Liście

Rośliny tworzą kilka liści właściwych na ogonkach, mniej więcej cylindrycznych w przekroju, osiągających długość 3 m, pokrytych na całej długości skierowanymi do góry kolcami, zakończonych wyraźnym kolankiem. Blaszki liściowe oszczepowate do strzałkowatych, osiągające długość 4 metrów (Cyrtosperma cuspidispathum)^[7].

Kwiaty

Rośliny jednopienne, tworzące pojedynczy (rzadko dwa) kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum. Szypułki podobne do ogonków liściowych. Pochwa kwiatostanu wzniesiona, rzadko kapturkowata, sporadycznie z mocno wydłużonym, spiczastym i skręconym wierzchołkiem, czarno-purpurowa do białej. Kolba siedząca lub osadzona na trzonku. Kwiaty obupłciowe z 4–6 listkami okwiatu, taką samą liczbą pręcików o wolnych nitkach i pojedynczą, jednokomorową zalążnią, jedno-, dwu- lub (tylko u C. giganteum) wielozalążkową. Zalążki silnie kampylotropowe. Łożyska bazalne lub ścienne (parietalne)^[7].

Owoce

Jagody, zielone do czerwonych. Nasiona nerkowate do spiralnie skręconych, grzebieniaste, brodawkowate, rzadko gładkie, zgrubiałe na biegunie chalazalnym, o średnicy do 5 mm^[7].

Gatunki podobne

Podolasia stipitata, o kolcach skierowanych w dół, kłączach o wyraźnych międzywęźlach i gładkich nasionach o średnicy 7 mm, oraz przedstawiciele rodzaju Lasiomorpha, o ogonkach liściowych kanciastych w przekroju, zrośniętych nitkach pręcików, tworzących stolony^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój

Wieloletnie geofity ryzomowe, hygrofity.

Siedlisko

Bagna i płytkie, spokojne zbiorniki wodne^[8].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 26^[9].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do podrodziny Lasioideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)^[2].

Gatunki^[4]

• Cyrtosperma beccarianum A.Hay
• Cyrtosperma bougainvillense A.Hay
• Cyrtosperma brassii A.Hay
• Cyrtosperma carrii A.Hay
• Cyrtosperma cuspidispathum Alderw.
• Cyrtosperma giganteum Engl.
• Cyrtosperma gressittiorum A.Hay
• Cyrtosperma hambalii A.Dearden & A.Hay
• Cyrtosperma johnstonii (N.E.Br.) N.E.Br.
• Cyrtosperma kokodense A.Hay
• Cyrtosperma macrotum Becc. ex Engl.
• Cyrtosperma merkusii (Hassk.) Schott

Zastosowanie

Rośliny jadalne

Cyrtosperma merkusii jest uprawiana na wyspach Pacyfiku z uwagi na jadalne, bogate w skrobię bulwy. Roślina ta jest podstawowym artykułem spożywczym na wyspach wulkanicznych Mikronezji.

Bulwy mogą być smażone, ugotowane lub upieczone. Są składnikiem wielu lokalnych potraw, przede wszystkim razem z bulwami kolokazji, owocami chlebowca, bananami, orzechami i kokosem^[10].

Bulwy mogą być zbierane przez cały rok. Ważą przeważnie od kilku do kilkudziesięciu kilogramów, w zależności od kultywaru. Istnieją doniesienia o bulwach ważących nawet 180 kg. Przeciętne zbiory z roślin w wieku od 1,5 do 2 lat osiągają od 7,5 do 10 MT/ha^[10]. Nadają się do długiego przechowywania, w dołach ziemnych nawet do 30 lat bez utraty przydatności do spożycia^[11].

Oprócz skrobi Cyrtosperma taro jest źródłem wapnia, potasu, cynku i karotenoidów^[11].

Cyrtosperma chamissonis, bulwy^[12]
Wartości odżywcze na 100 g produktu

Składniki pokarmowe		Witaminy		Składniki mineralne
woda	60–70 g	witamina A	b.d.	magnez	b.d.
energia	143 kcal	witamina B1	0,03–0,06 mg	fosfor	28–79 mg
węglowodany	28–36 g	witamina B2	0,08–0,11 mg	żelazo	0,9–1,4 mg
w tym błonnik	1–1,6 g	witamina B6	b.d.	sód	b.d.
tłuszcze	0,1–0,5 g	witamina C	1 mg	wapń	301–598 mg
białko	0,5–1,4 g	witamina PP	0,6–1,1 mg	potas	b.d.

Rośliny ozdobne

Cyrtosperma johnstonii, o czerwonym unerwieniu blaszek liściowych, sporadycznie uprawiana jest jako roślina ozdobna w stawach i jeziorkach^[13].