Cyrk Braci Staniewskich w Warszawie

Cyrk Braci Staniewskich – cyrk i murowany budynek cyrku, który znajdował się przy ulicy Ordynackiej 1 róg ulicy Okólnik 2 w Warszawie. Funkcjonował od 1883 do 1939, kiedy został zniszczony w wyniku niemieckiego bombardowania miasta we wrześniu 1939 roku.

Cyrk Braci Staniewskich w Warszawie

Budynek Cyrku Braci Staniewskich
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Ordynacka 1 róg ul. Okólnik 2
Inwestor	Teodor Ciniselli
Ukończenie budowy	1883
Zniszczono	1939
Położenie na mapie Warszawy Cyrk Braci Staniewskich w Warszawie
Położenie na mapie Polski Cyrk Braci Staniewskich w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cyrk Braci Staniewskich w Warszawie
52°14′08,354″N 21°01′20,172″E

Wnętrzec cyrku na drzeworycie Kazimierza Pistuszkiewicza (1883)

Budynek cyrku zbombardowany przez Luftwaffe we wrześniu 1939 roku

Historia

W 1883 Teodor Ciniselli, do rodziny którego należała sieć cyrków, zbudował w Warszawie na rogu Ordynackiej i Okólnik czteropiętrowy gmach mieszczący największą aż do II wojny światowej halę widowiskową w Warszawie. Był to budynek pierwszego stałego cyrku w mieście^[1][2]. Murowany neorenesansowy gmach projektu Wincentego Rakiewicza spełniał światowe standardy, a jego widownia mogła pomieścić ok. 3000 widzów. Koszty jego budowy wynosiły 180 tysięcy rubli. Arena miała też specjalną konstrukcję, dzięki której można ją było wypełnić wodą^[3][4]. Uroczyste otwarcie obiektu nastąpiło 6 maja 1883.

Za czasów zaboru rosyjskiego siedziba cyrku gościła również wystawy (m.in. wyrobów metalowych w 1895), a w późniejszym okresie odbywały się dodatkowo walki na arenie; w tym walki zapaśnicze, wprowadzone przez braci Staniewskich. Dużą popularnością cieszyły się starcia polskich zapaśników z rosyjskimi^[3]. Występował tam też zapaśnik o pseudonimie „Czarna Maska”. Organizatorzy obiecywali, że atleta zdejmie maskę, jeśli przegra walkę, i w ten sposób przyciągali widzów. Tożsamości zapaśnika nigdy nie odkryto^[5].

W 1929, z powodu bankructwa, cyrk został przejęty przez braci Staniewskich. Przyciągał tłumy głównie z robotniczego Powiśla i Starego Miasta, ale także bardziej zamożną publiczność z Alej Ujazdowskich i Mokotowa^[5].

Pokazy cyrkowe zostały upamiętnione w piosence „Cyrk na Ordynackiej”^[6], ze słowami Henryka Kotarskiego i muzyką Stefana Rembowskiego^[7].

Budynek został częściowo spalony podczas bombardowania Warszawy we wrześniu 1939^[8]. Cyrk wznowił działalność w czerwcu 1940 na placyku u zbiegu ulic Kruczej i Mokotowskiej^[9]. We wrześniu 1943 przeniósł się na ul. Ząbkowską^[10].

Gmach cyrku został zbombardowany przez Luftwaffe podczas powstania warszawskiego, 6 września 1944 roku, zabijając i raniąc wiele chroniących się tam osób^[11].

Ruiny budynku rozebrano po wojnie^[8]. W latach 1960–1966 wybudowano w tym miejscu siedzibę Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej^[12].