Chałat

Chałat (także kapota) – szeroka wierzchnia odzież zapinana z przodu i sięgająca stóp, noszona zwłaszcza przez Żydów we wschodniej Europie.

Modlący się Żyd w chałacie na obrazie Stanisława Grocholskiego

Zobacz hasło chałat w Wikisłowniku

W Małopolsce, chałat to też nazwa stroju szkolnego lub fartucha, który noszą biolodzy, chemicy, archiwiści i lekarze.

Opis

Pochodzenie chałatu nie jest jednoznaczne. Jedna z teorii mówi że kojarzy się najczęściej ze staropolskim żupanem, gdyż w tamtych czasach Żydzi mieli ciągoty do adaptowania dla siebie różnych elementów polskiego stroju narodowego. Według innej teorii chałat jest po prostu nawiązaniem do stroju wschodniego, noszonego zarówno w Ziemi Izraela jak i w Rzeczypospolitej Obojga Narodów na przykład przez Ormian, gdyż chałat uważany od XVIII wieku za pospolity ubiór polskich Żydów, miał do wschodniego stroju bardziej podobny fason niż do żupana^[1].

Początkowo Żydzi nosili kolorowe chałaty, ale od momentu ich prześladowań w czasie powstania Chmielnickiego (1648–1657), potopu szwedzkiego (1655–1660) i rzezi humańskiej (1768), zaczęły przeważać czarne. W XIX wieku noszono tylko i wyłącznie czarne chałaty, jako wyraz ascetyzmu i żałoby po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej przez Rzymian w 70 roku naszej ery. Natomiast dla ortodoksyjnych Żydów i chasydów, noszony przez nich chałat stał się symbolem wierności tradycji^[1].

Chałaciarz

Istniejące w publicystyce wyrażenie „chałaciarz” oznaczające biednego i zacofanego Żyda, sugeruje że chałat był wyznacznikiem ubóstwa. Jednak większość Żydów posiadała chałaty noszone codziennie, oraz takie które zakładali na przykład w święta lub wychodząc do synagogi. Dodatkowo zdarzało się że niektóre chałaty szyto na przykład z atłasu lub jedwabiu. Powszechność noszenia chałatu przez polskich Żydów wiązała się z przesłanką do odchodzenia od widocznych oznak zamożności, jaka powstała w kulturze żydowskiej od drugiej połowy XVII wieku^[1].

Przypisy

1. Rafał Żebrowski: Chałat. Delet. [dostęp 2024-04-02]. (pol.).