Centralne Zakłady Lotnicze

Centralne Zakłady Lotnicze w Warszawie (CZL) – zakłady służby lotnictwa i aerostatyki Wojska Polskiego II RP.

Zadaniem CZL była gospodarka sprzętem i materiałami lotniczymi, naprawa oraz produkcja materiałów lotniczych, przeprowadzanie prób i badań w zakresie użycia sprzętu lotniczego, przechowywanie i konserwacja materiałów lotniczych oraz szkolenie mechaników lotniczych.

Organizacja CZL

Organizacja Centralnych Zakładów Lotniczych^[1]

• Kierownictwo
  • Wydział I Statystyki i Ewidencji
  • Wydział II Zaopatrzenia i Składów
  • Wydział III Reperacji i Warsztatów
  • Komisja Gospodarcza
  • lekarz
  • kompania obsługi
• Warsztaty Lotnicze na lotnisku mokotowskim w Warszawie
• Składy Lotnicze w Dęblinie
  • Kierownictwo
  • Oddział I (magazyny: zamiany płatowców i hangarowy)
  • Oddział II (warsztaty pomocnicze)
  • Magazyn samochodowy (tymczasowo)
• Wojskowa Centrala Badań Lotniczych w Warszawie
  • Kierownictwo z kancelarią i biurem wydawniczo-naukowym
  • Laboratorium Aerodynamiczne
  • Oddział Prób Maszyn Lotniczych
  • Oddział Prób Materiałów Lotniczych
• Szkoła Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy
  • Komenda
  • instruktorzy
  • warsztat szkolny i skład
  • sekcja administracyjno-taborowa

Obowiązki i zadania osób funkcyjnych CZL

Kierownik Centralnych Zakładów Lotniczych (w stopniu etatowym pułkownika) sprawował ogólne kierownictwo nad zakładami, z polecenia Ministra Spraw Wojskowych przeprowadzał inspekcje techniczne w oddziałach lotniczych, podlegał dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, natomiast w sprawach specjalistycznych oraz dyspozycji sprzętem otrzymywał zlecenia wprost od Ministra Spraw Wojskowych (Departament IV Żeglugi Powietrznej). Jego pomocnikiem w sprawach administracyjnych i gospodarczych był zastępca kierownika Centralnych Zakładów Lotniczych.

Kierownik Warsztatów Lotniczych (pułkownik) kierował pracą warsztatów i był odpowiedzialny za jakość i terminowość wykonywanych prac oraz za stan sprzętu znajdującego się w warsztatach.

Kierownik Składów Lotniczych (pułkownik) był odpowiedzialny za stan materiałów znajdujących się w składach.

Kierownik Centrali Badań Lotniczych (pułkownik) sprawował ogólne kierownictwo nad pracami doświadczalnymi i naukowymi w Centrali Badań Lotniczych.

Dowódca kompanii obsługi Centralnych Zakładów Lotniczych (kapitan) był bezpośrednim przełożonym wszystkich szeregowych Centralnych Zakładów Lotniczych, pod względem administracyjno-gospodarczym, dyscyplinarnym i służby wewnętrznej, z wyjątkiem szeregowych w Szkole Mechaników Lotniczych. Odpowiadał za utrzymanie porządku wewnętrznego w Centralnych Zakładach Lotniczych.

Komendant Szkoły Mechaników Lotniczych (major), na prawach dowódcy batalionu, odpowiadał za wyszkolenie uczniów i służbę wewnętrzną w szkole.

Służbę gospodarczą w Centralnych Zakładach Lotniczych pełniła komisja gospodarcza w kierownictwie Centralnych Zakładów Lotniczych.

Służbą sanitarną w Centralnych Zakładach Lotniczych kierował lekarz Centralnych Zakładów Lotniczych (kapitan), mający przydzielonego podoficera sanitarnego i dwóch szeregowców. Lekarz Centralnych Zakładów Lotniczych podlegał Kierownikowi Centralnych Zakładów Lotniczych.

Zakresy działania wydziałów Kierownictwa CZL

Wydział I Statystyki i Ewidencji zajmował się opracowywaniem wzorów sprawozdań okresowych, ewidencją materiałową, stanami ilościowymi i jakościowymi, przychodami i rozchodami, prowadzeniem statystyki oraz kontrolą w zakresie kompetencji wydziału.

W zakresie kompetencji Wydziału II Zaopatrzenia i Składów pozostawał rozdział, magazynowanie i konserwacja sprzętu lotniczego, okresowe zestawienia materiałowe etatów jednostek lotniczych, opracowywanie i wykonywanie zarządzeń dotyczących konserwacji sprzętu lotniczego, opracowywanie planów organizacji składów, rozdzielanie sprzętu pomiędzy oddziały lotnicze, uzupełniania składów oraz nadzór nad odnośną produkcją zakładów przemysłowych.

Zadaniem Wydziału III Reperacji i Warsztatów była organizacja warsztatów, kontrola wykonawcza zaopatrzenia warsztatów, normowanie pracy warsztatowej w jednostkach lotniczych, okresowe normowanie celowości napraw sprzętu lotniczego pod względem finansowym i technicznym, okresowe opracowywanie działalności warsztatów w ścisłym związku z rozwojem lotnictwa, a także kalkulacja i statystyka warsztatowa.

Obsada personalna CZL

Kierownicy zakładów

• płk aer. Hipolit Łossowski (VIII 1921 – † 10 II 1925)
• płk aer. inż. Janusz de Beaurain (1 III 1925^[2] – 1928)

Zastępcy kierownika zakładów

• ppłk aer. Ernest Cieślewski (24 III - 31 VII 1923 → Rezerwa Oficerów Sztabowych DOK V)
• ppłk / płk aer. inż. Janusz Beaurain (31 VII 1923 – 1 III 1925 → kierownik zakładów)

Obsada personalna zakładów w 1924 roku^[3]

• kierownik – płk aer. Hipolit Łossowski
• zastępca kierownika – ppłk / płk aer. inż. Janusz Beaurain
• lekarz – por. Władysław Kondratowicz
• kierownik warsztatów – mjr Józef Mieczysław Zajączkowski (od XI 1924^[4])
• kierownik składów – ppłk Władysław Nekanda-Trepka
• zastępca kierownika składów – kpt. Wiktor Pniewski
• kierownik Wojskowej Centrali Badań Lotniczych – ppłk inż. Zdzisław Zych-Płodowski
  • kierownik działu prób – mjr Wiktor Szandorowski (od 1 IV 1924^[5])
• komendant Szkoły Mechaników Lotniczych – mjr Franciszek Rudnicki

Przypisy

1. Almanach 1923 ↓, s. 122-125.
2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 39 z 2 kwietnia 1925 roku, s. 185.
3. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 859-860.
4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 118 z 5 listopada 1924 roku, s. 658.
5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 30 kwietnia 1924 roku, s. 250.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.