Buławnik

Buławnik (Cephalanthera Rich.) – rodzaj roślin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Obejmuje 19 gatunków^[3]. Zasięg rodzaju obejmuje Eurazję, północno-zachodnią Afrykę i zachodnią Amerykę Północną^[3]. W Polsce występują trzy gatunki^[7]. Rośliny te zasiedlają zwykle żyzne lasy liściaste, rzadziej rosną na łąkach, preferują gleby wapienne^[8].

Buławnik

Buławnik wielkokwiatowy
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	buławnik
Nazwa systematyczna
Cephalanthera Rich. Mém. Mus. Hist. Nat. 4: 51 (1818)[3]
Typ nomenklatoryczny
Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce[4][5]
Synonimy
Callithronum Ehrh. Dorycheile Rchb. Eburophyton A.Heller Lonchophyllum Ehrh. Tangtsinia S.C.Chen Xiphophyllum Ehrh.[3][6]

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują niemal w całej Europie (brak ich na dalekiej północy)^[3] – na tym kontynencie rośnie 5 gatunków^[9], w północno-zachodniej Afryce (od Maroka po Tunezję), w Azji od Bliskiego Wschodu i Uralu po Japonię, ale bez dalekiej północy i strefy tropikalnej^[3] (w Chinach obecnych jest 9 gatunków z czego cztery to endemity tego kraju^[10]). Jeden gatunek (Cephalanthera austiniae) rośnie w zachodniej Ameryce Północnej od Kolumbii Brytyjskiej po Kalifornię^[3][11].

Gatunki flory Polski^[7]

• buławnik czerwony Cephalanthera rubra (L.) Rich.
• buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch
• buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce

• 
  Buławnik wielkokwiatowy
• 
  Buławnik mieczolistny
• 
  Buławnik czerwony

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne, z podłużnym kłączem rosnącym poziomo lub pionowo^[8], zwykle z gęsto wyrastającymi z niego w pęczkach korzeniami przybyszowymi, nitkowatymi, nieco mięsistymi^[10]. Pędy zielone lub bezzieleniowe u gatunków mykoheterotroficznych – C. austiniae^[8], C. gracilis i C. calcarata^[10]. Łodygi prosto wzniesione, rzadziej pokładające się^[8], nierozgałęzione^[10].

Liście

Płaskie, ułożone na pędzie spiralnie lub naprzemianlegle^[8]. Z pochwiastymi nasadami, u gatunków mykoheterotroficznych zredukowane do błoniastych pochew^[10].

Kwiaty

Dość duże, białe lub czerwone, zebrane w niezbyt gęste, groniaste kwiatostany szczytowe^[10]. Zalążnia siedząca, skręcona u nasady. Listki okwiatu często stulone. Warżka podzielona na dwie części z ruchomym połączeniem. Część nasadowa ma kształt rynienkowaty i zaopatrzona jest w krótką ostrogę. Część szczytowa warżki jest trójkątna lub sercowata, pokryta jest drobnymi włoskami. Prętosłup jajowaty, ze znamieniem kubeczkowatym^[8].

Owoce

Wzniesione torebki^[10].

Systematyka

Buławnik mieczolistny

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów plemienia Neottieae w podrodzinie epidendronowych (Epidendroideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae)^[12][13][14].

Wykaz gatunków^[3][6]

• Cephalanthera austiniae (A.Gray) A.Heller
• Cephalanthera calcarata S.C.Chen & K.Y.Lang
• Cephalanthera caucasica Kraenzl.
• Cephalanthera cucullata Boiss. & Heldr.
• Cephalanthera damasonium (Mill.) Druce – buławnik wielkokwiatowy
• Cephalanthera epipactoides Fisch. & C.A.Mey.
• Cephalanthera erecta (Thunb.) Blume
• Cephalanthera ericiflora Szlach. & Mytnik
• Cephalanthera exigua Seidenf.
• Cephalanthera falcata (Thunb.) Blume
• Cephalanthera gracilis S.C.Chen & G.H.Zhu
• Cephalanthera humilis X.H.Jin
• Cephalanthera kurdica Bornm. ex Kraenzl.
• Cephalanthera longibracteata Blume
• Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch – buławnik mieczolistny
• Cephalanthera nanchuanica (S.C.Chen) X.H.Jin & X.G.Xiang
• Cephalanthera pusilla (Hook.f.) Seidenf.
• Cephalanthera rubra (L.) Rich. – buławnik czerwony
• Cephalanthera subaphylla Miyabe & Kudô

Wykaz hybryd^[3][6]

• Cephalanthera × mayeri (E.Mayer & Zimmerm.) A.Camus
• Cephalanthera × otto-hechtii G.Keller
• Cephalanthera × renzii B.Baumann, H.Baumann, R.Lorenz & Ruedi Peter
• Cephalanthera × schaberi H.Baumann
• Cephalanthera × schulzei E.G.Camus
• Cephalanthera × taubenheimii H.Baumann