Brama Złota w Gdańsku

Brama Złota (właściwie: Brama Długouliczna, Brama Ulicy Długiej, niem. Langgasser Tor)^[2] – zabytkowa^[1] brama miejska Głównego Miasta w Gdańsku. Stanowi początek ulicy Długiej, jest częścią Drogi Królewskiej.

Brama Złota

Langgasser Tor

nr rej. A-435 z 27.02.1967[1]
Widok od strony Targu Węglowego
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Gdańsk
Typ budynku	brama miejska
Styl architektoniczny	manieryzm
Architekt	Abraham van den Blocke
Ukończenie budowy	1612[2]
Położenie na mapie Gdańska Brama Złota
Położenie na mapie Polski Brama Złota
Położenie na mapie województwa pomorskiego Brama Złota
54°20′58,9″N 18°38′53,5″E

Ten artykuł dotyczy Złotej Bramy w Gdańsku. Zobacz też: inne miejsca o tej nazwie.

Historia

Pierwotnie w tym miejscu znajdowała się średniowieczna, gotycka Brama Długouliczna. Została zburzona, celem zastąpienia jej obecnie istniejącą bramą, która miała pełnić funkcję reprezentacyjną, a nie obronną^[3]. Brama Złota została ukończona w roku 1612, według projektu architekta Abrahama van den Blockego^[2]. Budowla utrzymana w stylu manierystycznym z nawiązaniami do architektury klasycznej – kształt wrót podobny do łuku triumfalnego, kolumny w porządku jońskim i kompozytowym. Od północy do bramy przylega Dwór Bractwa św. Jerzego^[3].

Szczyt bramy ozdobiono rzeźbami w 1648 roku. Co najmniej do końca XVIII wieku posiadała zamykane wrota. W XIX wieku brama mieściła Królewską Szkołę Sztuk Pięknych. Budynek został uszkodzony w 1945 r. Odbudowany w 1957 roku^[3]. Obecna nazwa bramy jest ahistoryczna i została przyjęta po II wojnie światowej^[2]. Budynkiem zarządza Oddział Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich^[4].

Detale architektoniczne

Figury

Obie fasady bramy są zwieńczone attykami, na których ustawiono osiem rzeźb alegorycznych (po cztery z każdej strony). Obecne są rekonstrukcją posągów z 1878 będących kopiami oryginalnych, zniszczonych działaniem czynników klimatycznych rzeźb Piotra Ringeringa wykonanych w 1648 roku na podstawie projektu Jeremiasza Falcka. Figury od strony zachodniej symbolizują dążenia mieszczan: Pax („Pokój”), Libertas („Wolność”), Fortuna („Szczęście”) oraz Fama („Sława”). Od strony wschodniej (od ulicy Długiej) widać figury symbolizujące cnoty obywatelskie: Concordia („Zgoda”), Iustitia („Sprawiedliwość”)', Pietas („Pobożność”) oraz Prudentia („Rozwaga”)^[2][3].

Inskrypcja

We fryzie na ścianie frontowej umieszczono cytat z Psalmu 122: ES MVSSE WOLGEHEN DENEN DIE / DICH LIEBEN ES MVSSE FRIEDE SEIN INWENDIG IN DEINE MAVREN VND / GLVCK IN DEINEN PALASTEN PSA - 122 („Niech zażywają pokoju ci, którzy ciebie miłują. Niech pokój będzie w twoich murach, a bezpieczeństwo w twych pałacach!”). Łaciński napis na bramie od strony ulicy Długiej głosi: Concordia res publicæ parvæ crescunt - discordia magnæ concidunt („Zgodą małe republiki rosną - niezgodą wielkie upadają”)^[2][3].

Galeria

• 
  Złota Brama na ilustracji z opisu historii miasta Gdańska, autorstwa Reinholda Curickego z 1687 roku
• 
  Widok od strony ulicy Długiej
• 
  Brama Złota w 1963, widoczne tory tramwajowe

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa.
2. Akademia Rzygaczy – Brama Złota.
3. Gedanopedia – Brama Złota.
4. Gdańskie CentrumG.C. Multimedialne Gdańskie CentrumG.C., Gdańskie CentrumG.C. Multimedialne Gdańskie CentrumG.C., Złota Brama potrzebuje prac remontowych - jest dotacja od Miasta, ponad 177 tys. złotych [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2022-11-28] (pol.).