Bombardowanie Drezna

Bombardowanie Drezna (niem. Luftangriffe auf Dresden) – naloty dywanowe przeprowadzone w dniach 13–14 lutego 1945 roku przez lotnictwo brytyjskie (Royal Air Force) i amerykańskie (United States Army Air Forces) na niemieckie Drezno.

Bombardowanie Drezna

II wojna światowa, front zachodni
Drezno po nalotach alianckich na fotografii Richarda Petera, wykonanej z wieży ratuszowej w kierunku południowym (1945)
Czas	13–14 lutego 1945
Miejsce	Drezno
Terytorium	Saksonia, III Rzesza
Przyczyna	element kampanii bombowej nad Niemcami, cele: zniszczenie przemysłu, węzła transportowego oraz sparaliżowanie ruchu w rejonie
Wynik	zniszczenie miasta, ciężkie straty w ludziach
Strony konfliktu
III Rzesza  Wielka Brytania  Stany Zjednoczone
Siły
brak obrony przeciwlotniczej w mieście, 30–35 Bf-109 i Fw-190 w rejonie 796 bombowców Lancaster, 9 bombowców Mosquito – pierwszy i drugi atak (noc 13/14 lutego) 311 bombowców B-17 – trzeci atak (14 lutego)
Straty
od 22,7 do 25 tysięcy zabitych 9 Lancasterów (z czego 2 nad Francją, 1 nad Anglią)
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej miejsce bitwy
51°03′00″N 13°44′24″E

Zwłoki kobiety w drezdeńskim schronie przeciwlotniczym (1945)

Zwłoki mężczyzny w Volksgasmaske i Stahlhelmie, w drezdeńskim schronie przeciwlotniczym (1945)

Rezultat i ofiary

W nalotach skoncentrowanych na starym mieście użyto przede wszystkim bomb zapalających. Pożary wywołały burzę ogniową, która zniszczyła miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ obszar około 39 km². Specjalna komisja powołana przez władze Saksonii do ustalenia dokładnej liczby ofiar bombardowania zakończyła pracę w roku 2011, ogłaszając, że prawdopodobna liczba ofiar wyniosła około 18 tysięcy, przy czym nie więcej niż 25 tysięcy^[1][2]. Liczba ofiar bombardowania Drezna była i jest przedmiotem licznych kontrowersji; propaganda nazistowska podawała straty rzędu 200 tysięcy. W 1965 roku władze Drezna podały liczbę 35 tysięcy^[1]. Przez kolejne lata po wojnie różne źródła szacowały liczbę zabitych w szerokim zakresie od 35 do 50 tysięcy.

Komisja ustaliła też, że na dokładność szacunków nie ma większego wpływu fakt, że w Dreźnie, według różnych danych, przebywać mogło wówczas nawet do 400 tysięcy uchodźców oraz robotników przymusowych z terenów okupowanych. Okazało się bowiem, że miejscowe władze dość dokładnie odnotowały także zgony wśród tej ludności. Obecność tak dużej liczby uchodźców i robotników przymusowych w mieście wynikała stąd, że Drezno uchodziło za miasto bezpieczne z racji położenia w głębi kraju oraz braku obiektów o dużym znaczeniu strategicznym. Działa przeciwlotnicze Niemcy przenieśli na front, zostawiając miasto bez obrony.

Kontrowersje

Bombardowanie Drezna stało się również symbolem i argumentem w poważniejszej debacie nad stosownością alianckich nalotów na miasta niemieckie. Zwolennicy, począwszy od marszałka Arthura „Bombera” Harrisa, dowódcy lotnictwa bombowego (RAF Bomber Command) wskazywali na potrzebę złamania niemieckiego potencjału przemysłowego i ludzkiego, zniszczenia sieci transportowej i osłabienia morale ludności w Niemczech. Przeciwnicy wskazują na niską skuteczność w wykonaniu tych założeń: przemysł ewakuowano na prowincję, transport działał mimo wszystko, a wola walki i determinacja wzrastały raczej na skutek nalotów – analogicznie do postawy ludności bombardowanego Londynu. Krytycy i zwolennicy wskazują też motyw zemsty i odwetu za zniszczenia dokonane przez Luftwaffe w Anglii, różnie interpretując jego zasadność. Ważnym głosem w dyskusji na temat zniszczenia Drezna jest wypowiedź Joe Heydeckera, który podczas II wojny światowej, jako żołnierz Wehrmachtu, służył między innymi w Warszawie:

Co słyszeliście o Rotterdamie, jego gęsto zaludnionym centrum, gdzie dzisiaj stoi spiżowy krzyk rzeźbiarza Ossipa Zadkine’a? Co o Coventry, o jego startej w proch starówce, gdzie tylko ruina wieży katedry i resztki murów obwodowych przypominają o 1940 roku? Pod gruzami Warszawy legło, zmiażdżonych i zasypanych w 1939 roku przez niemiecką artylerię i bomby lotnicze, czterdzieści tysięcy. Powiedzmy to bardzo wolno: czter-dzie-ści ty-się-cy. A potem niech nam zamarznie na ustach słowo: Drezno^[3].

Część polskich załóg odmówiła udziału w bombardowaniu, gdyż akcję, przeprowadzoną nazajutrz po zakończeniu konferencji jałtańskiej, przedstawiono im jako pomoc dla Armii Czerwonej (informację taką podał w programie dokumentalnym generał Stanisław Skalski)^[4].

Wydarzenie w kulturze masowej

• Tragedię Drezna, widzianą oczami polskich robotników przymusowych przedstawił polski reżyser Jan Rybkowski w filmie Dziś w nocy umrze miasto z 1961 roku.
• Opis bombardowania Drezna znajduje się w powieści Józefa Mackiewicza Sprawa pułkownika Miasojedowa (1962).
• W 1958 roku, czeski kompozytor Václav Trojan skomponował utwór na akordeon solo pod tytułem „Zburzona Katedra” nawiązujący do bombardowania katedry w Dreźnie.
• Dokumentalny zapis nalotu znajduje się w Dziennikach Victora Klemperera, świadka wydarzeń, któremu jako drezdeńskiemu Żydowi bombardowanie uratowało życie.
• Amerykański pisarz Kurt Vonnegut obserwował bombardowanie Drezna jako jeniec wojenny. To doświadczenie było inspiracją do jego powieści pod tytułem Rzeźnia numer pięć z 1969 roku (zekranizowana jako film Rzeźnia nr 5 z 1972 roku).
• Wydarzenie posłużyło za tło w niemieckim filmie Drezno z 2006 roku (reżyseria: Roland Suso Richter, scenariusz: Stefan Kolditz).
• Horst Bienek w czwartej części swojej Tetralogii Gliwickiej, powieści Ziemia i ogień (1982), umieścił bombardowanie Drezna w lutym 1945 roku jako jeden z wątków splatających losy głównych bohaterów.
• Wydarzenie poprzedza kulminacyjny moment powieści Bohumila Hrabala pod tytułem Pociągi pod specjalnym nadzorem.
• O bombardowaniu Drezna wspomina również utwór „The Hero’s Return” z płyty The Final Cut brytyjskiej grupy Pink Floyd, w którym bohater po powrocie do domu wciąż zmaga się z prześladującymi go wspomnieniami z przeprowadzanych nalotów.
• Powieść Bikini (2009) autorstwa Janusza Leona Wiśniewskiego, autora Samotności w sieci (2001), rozgrywa się w Europie i Ameryce końca II wojny. Anna, młoda Niemka z antyfaszystowskiej rodziny, błąka się po zbombardowanym Dreźnie, dokumentując swoją Leicą wojenną tragedię. Na taki sam temat ma zrobić fotoreportaż wysłany do Niemiec Stanley, dziennikarz z Nowego Jorku. Przypadkowe spotkanie tych dwojga na zawsze odmieni ich losy. Wiśniewski opowiada tę „małą” historię na tle „wielkiej”, tworząc bogaty fresk społeczno-obyczajowy, pełen szczegółów z epoki i refleksji na temat odpowiedzialności, kultury i natury człowieka.

Przypisy

1. Abschlussbericht der Historikerkommission. [dostęp 2024-03-30]. (niem.).
2. FrederickF. Taylor FrederickF., Death Toll Debate: How Many Died in the Bombing of Dresden?, „Spiegel Online”, 2 października 2008 [dostęp 2024-03-30].
3. Joe J. Heydecker, Moja wojna. Zapiski i zdjęcia z sześciu lat w hitlerowskim Wehrmachcie, Warszawa 2009, s. 191.
4. Małgorzata Nocuń, Wojciech Pięciak: Musiałem myśleć jak maszyna. Onet.pl/Tygodnik Powszechny, 2005-02-13. [dostęp 2024-03-30].

Bibliografia

• FrederickF. Taylor FrederickF., Dresden: Tuesday, February 13, 1945, London: Bloomsbury, 2005, ISBN 0-7475-7804-4, OCLC 224326018. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Brytyjska kronika filmowa o bombardowaniu Drezna w serwisie YouTube

Kontrola autorytatywna (nalot dywanowy):

• LCCN: sh2002007262
• BnF: 11974244f
• SUDOC: 027771393
• PLWABN: 9810634688905606
• J9U: 987007554350305171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: event/bombing-of-Dresden
• Universalis: dresde-bombardement-de