Barnim III Wielki

Barnim III Wielki (ur. przed 1300, bądź w okr. 1303–1304, zm. 24 sierpnia 1368^[1]) – książę szczeciński z dynastii Gryfitów panujący w latach 1344–1368 (współregent od 1320, bądź 1319^[2]); syn Ottona I, księcia szczecińskiego i Elżbiety.

Barnim III Wielki

Pieczęć konna Barnima III
książę szczeciński
Okres	od 1344 do 1368
Poprzednik	Otton I
Następca	Kazimierz III
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	ur. przed 1300, bądź w okr. 1303–1304
Data śmierci	24 sierpnia 1368
Ojciec	Otton I
Matka	Elżbieta
Żona	Agnieszka
Dzieci	Otto, NN dzieci?, Kazimierz III (IV), Świętobor I, Bogusław VII

Młodość księcia

Swoje lata młodości książę spędził na dworze cesarskim w Pradze. Tamże studiował i zapoznawał się z arkanami władzy, z których wyniósł wiedzę, rozsądek i umiejętność kompromisu^[3][4].

W źródłach pojawił się 28 lipca 1316, kiedy wzmiankowano go z okazji pierwszych zaręczyn. W rok później, 20 stycznia i 3 marca udzielał konsensu, a w 1320 (16 sierpnia) pojawił się po raz pierwszy w dokumencie wespół z ojcem (według E. Rymara dopuszczony został wówczas do władzy, choć badacz nie wyklucza roku 1319)^[2].

Lata panowania

Barnim III Wielki z żoną Agnieszką (wizerunek wyimaginowany z końca XVI w.)

Zawierał sojusze z Polską (1325, 1328, 1337, 1348^[5]) i Czechami (1337)^{[uwaga 1]}. Dążył do uniezależnienia się od Brandenburgii. Wygrana batalia z margrabią Ludwikiem w bitwie na polach pomiędzy Angermünde i Vierraden, rozprawa z wichrzycielskimi rodami pomorskimi, nie doprowadziły do uspokojenia sytuacji politycznej. Dopiero oddanie pod opiekę papieską księstwa w 1331 miało ochronić interesy książąt szczecińskich przed zakusami marchii. Margrabia Ludwik jednak nie pogodził się z takim stanem rzeczy i doprowadził do kolejnej bitwy, która rozegrała się pod Kremmen, koło Berlina. Taktyczne rozegranie walki przez Barnima III, doprowadziły do pełnego zwycięstwa nad przeciwnikiem^[6]. W 1338, podczas zjazdu książąt Rzeszy w Rense, uzyskał od Brandenburczyków zrzeczenie się zwierzchnictwa nad Księstwem Szczecińskim, za obietnicę sukcesji tronu szczecińskiego w razie bezpotomnej jego śmierci^[7] (umowa nie została zrealizowana, wobec narodzin syna Kazimierza III^[3][8]).

Płyta nagrobna Barnima III w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie

Dalsze porozumienia z władcami brandenburskimi o tzw. „przeżycie” w sprawie ziem wołogoskich, nad którymi sprawował opiekę, doprowadziły do zaognienia stosunków dynastycznych, z prawnymi spadkobiercami ojcowizny, tj. Bogusławem V i Barnimem IV Dobrym oraz stanami księstwa szczecińskiego. Na skutek opowiedzenia się kilku miast po stronie pokrzywdzonych, doszło do podpisania 15 czerwca 1339 porozumienia w Wolinie pomiędzy księciem wołogoskim Bogusławem V a stanami. Te odtąd miały uznawać książąt wołogoskich jako prawnych sukcesorów Barnima III, na wypadek jego bezpotomnej śmierci. Miastom nadano szerokie przywileje w handlu, żegludze i połowach^[9]. Pomiędzy Barnimem a książętami wołogoskimi doszło do otwartego konfliktu, który został zażegnany przez biskupa kamieńskiego Jana I. Za jego pośrednictwem doszło do pojednania między zwaśnionymi stronami (1344). Miasta wróciły pod jurysdykcję Barnima III^[10].

W 1348 uzyskał od króla Niemiec Karola IV uznanie Pomorza Zachodniego za bezpośrednie lenno Rzeszy, co odsunęło niebezpieczeństwo zwierzchnictwa margrabiów brandenburskich. Wykorzystując wojnę domową w Brandenburgii (1349–1354), odzyskał wiele zamków i miast w ziemi wkrzańskiej. W obronie sukcesji rugijskiej książąt wołogoskich pokonał w 1351 Meklemburczyków pod Schoppendamm^[11] i zmusił ich do rezygnacji z Rugii (pokój strzałowski w 1354^[12]). Jako sojusznik Luksemburgów wzmocnił pozycję polityczną swego księstwa^[12].

Książę zmarł 24 sierpnia 1368. Został pochowany w ufundowanym przez siebie kościele św. Ottona w Szczecinie^[13].

Rodzina

Barnim III był żonaty z Agnieszką, księżniczką brunszwicką, córką Henryka II Greckiego oraz Judyty, księżniczki brandenburskiej^[1]. Ze związku małżeńskiego mieli ponad pięcioro dzieci:

• Ottona (ur. w okr. 1333–1335, zm. przed 29 maja 1337),
• NN dzieci?,
• Kazimierza III (IV) (ur. w okr. 1345–1348 bądź 1348, zm. po 24 sierpnia 1372) – księcia szczecińskiego,
• Świętobora I (ur. ok. 1351, zm. 21 czerwca 1413) – księcia szczecińskiego,
• Bogusława VII (ur. 1355, zm. w okr. 19 listopada–18 grudnia 1404 lub 19 listopada 1404–4 stycznia 1405) – księcia szczecińskiego^[14].

Genealogia

Barnim I Dobry  ur. zap. ok. 1210 zm. 13 lub 14 XI 1278

Matylda askańska ur. ? zm. 20 XII 1316

Gerhard II Ślepy ur. 1253 zm. 25 X 1312

Ingeborga szwedzka ur. ok. 1277 zm. 1319

Otton I ur. w okr. 1 I–31 VIII 1279 zm. 30 lub 31 XII 1344

Elżbieta (Elisabeta Suerinensis) ur. ok. 1280 zm. 20 VII 1319

		Agnieszka ur. na przeł. 1318/1319 zm. po 2 VI 1371 OO    1330		Barnim III Wielki (ur. przed 1300, bądź w okr. 1303–1304, zm. 24 VIII 1368)
Otto  ur. w okr. 1333–1335  zm. przed 29 V 1337		NN dzieci?		Kazimierz III (IV)  ur. w okr. 1345–1348 bądź 1348  zm. po 24 VIII 1372		Świętobor I  ur. ok. 1351  zm. 21 VI 1413		Bogusław VII  ur. 1355  zm. w okr. 19 XI–18 XII 1404 lub 19 XI 1404 – 4 I 1405

Uwagi

1. Sojusz z Czechami i Polską został zawarty w Poznaniu (1337). Przy podpisaniu układu uczestniczyli: Kazimierz III Wielki, król Polski, Jan Luksemburski, król Czech, Otton I, i Barnim III Wielki, książęta szczecińscy.

Przypisy

1. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 399–404.
2. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 399.
3. K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 87.
4. Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 66.
5. B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 76.
6. Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 69–71.
7. Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 71–72.
8. B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 78.
9. Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 72–73.
10. Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 73–74.
11. H. Rischer, Schlacht am Schoppendamm 1351, [w:] H. Rischer (red.), Der Landkreis Demmin. Historische Stätten, s. 23.
12. U. Scheil: Barnim III. Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-02-17]. (niem.).
13. Z. Boras, Książęta Pomorza Zachodniego, s. 76.
14. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 405–413.

Bibliografia

Opracowania

• ZygmuntZ. Boras ZygmuntZ., Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949. Brak numerów stron w książce
• Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
• KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372. Brak numerów stron w książce
• Rischer H. Schlacht am Schoppendamm 1351, [w:] Rischer H. (red.), Der Landkreis Demmin. Historische Stätten, Stavenhagen 2000, ISBN 3-933541-09-3.
• EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056. Brak numerów stron w książce

Opracowania online

• Scheil U., Barnim III. Herzog von Pommern-Stettin (niem.), [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-02-17].

Literatura dodatkowa (online)

• Madsen U., Barnim III. (niem.), [dostęp 2012-02-18].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 90991096
• GND: 13873402X
• PLWABN: 9810651568105606

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3874521