Bąk (motoszybowiec)

Bąk – polski motoszybowiec konstrukcji inżyniera Antoniego Kocjana, pierwszy polski statek powietrzny wyposażony w usterzenie płytowe.

Szybkie fakty Państwo, Producent ...

W 1935 roku Antoni Kocjan opracował koncepcję motoszybowca Bąk, w oparciu o szybowce Mewa i Orlik jego konstrukcji. Budową prototypu zajęły się Warsztaty Szybowcowe w Warszawie i została ona ukończona w 1937 roku. Motoszybowiec otrzymał znaki rejestracyjne SP-692 i został w marcu oblatany w Warszawie z silnikiem Kröber M-3 o mocy 18 KM^[2]. Udział w lotach brali piloci: Michał Offierski, A. Onoszko i Z. Babiński^[1].

Próby w Instytucie Technicznym Lotnictwa trwały do listopada 1937 roku i w ich ramach wykonano loty trwające 120 godzin^[1]. W trakcie badań wprowadzono zmiany konstrukcyjne łoża silnika oraz wymieniono śmigło. Już podczas lotów fabrycznych Bąk wykazał bardzo dobre właściwości lotne. 2 maja 1937 roku Michał Offierski wykonał lot bezsilnikowy trwający 1 h 54 min, a 3 maja, również w locie bezsilnikowym trwającym 3 h, wzniósł się na wysokość 1200 m. 6 czerwca konstruktor w locie bezsilnikowym uzyskał przewyższenie 1900 m^[3]. Wykonano kilka przelotów na odcinkach powyżej 150 km, np. Warszawa - Katowice oraz Warszawa - Inowrocław. Pomyślenie wypadły również próby wyłączania silnika w locie i jego ponownego uruchamiania – było to możliwe po uzyskaniu prędkości 150 km/h w locie ślizgowym^[3].

Jeszcze przed zakończeniem prób, wyłącznie na podstawie obiecujących wyników pierwszych lotów, Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej zamówiła budowę kolejnego egzemplarza. Został on wykonany w 1937 roku i otrzymał znaki rejestracyjne SP-1102^[1]. Na tym egzemplarzu Michał Offierski ustanowił dwa rekordy międzynarodowe. 16 lutego 1938 roku osiągnął wysokość 4595 m, a 23 lutego pobił rekord długotrwałości lotu utrzymując się w powietrzu przez 5 h 24 min i 19 sek^[4]. Rekordy zostały ustanowione nad Warszawą, po starcie z mokotowskiego lotniska^[5].

W dniach 13-18 czerwca 1938 roku Bolesław Kocjan, brat konstruktora, wykonał na Bąku lot z Warszawy na Węgry i dalej do Jugosławii na odległość 2650 km^[6]^[7]. Podczas pobytu w Jugosławii pilot prezentował w Belgradzie nową polską konstrukcję w locie, ponadto przeszkolił na niej kilku pilotów jugosłowiańskich^[6].

We wrześniu 1938 roku Bolesław Kocjan na motoszybowcu Bąk wziął udział w Rajdzie Bałtyckim przechodzącym przez 9 państw i liczącym ok. 5 000 km. Trasa przebiegała przez miasta: Warszawa – Kowno – Ryga – Tallinn – Helsinki – Turku – Sztokholm – Göteborg – Kopenhaga – Hamburg – Haga – Bruksela – Liège – Antwerpia – Kolonia – Bielefeld – Erfurt – Berlin – Poznań – Warszawa. We wszystkich odwiedzanych miastach, poza Kownem i miastami niemieckimi, odbyły się pokazy w locie, podczas których Bąk wykonywał akrobacje^[8].

Doświadczenia z eksploatacji dwóch pierwszych egzemplarzy oraz duże zapotrzebowanie na tego typu motoszybowiec, doprowadziły do skonstruowania ulepszonej wersji. W nowej konstrukcji zastosowano belgijski silnik Sarolea Albatros o pojemności 1100 cm³ i mocy 32 KM^[9]. Został zarejestrowany jako samolot słabosilnikowy i otrzymał znaki SP-BRK i nazwę własną „Kolejarz Warszawski 13” (koszty budowy pokrył Warszawski Okręg Kolejarzy LOPP). Egzemplarz ten stał się prototypem wersji seryjnej, którą oznaczono Bąk II^[1]. Egzemplarze seryjne Bąka II różniły się od prototypu mniejszą rozpiętością i powierzchnią nośną. Do grudnia 1938 roku wyprodukowano 8 egzemplarzy, w 1939 roku LOPP zamówił kolejne 10 sztuk^[1].

Aeroklub Śląski, który był właścicielem drugiego egzemplarza Bąka, przeprowadził w 1938 roku kurs, na którym przeszkolono 10 pilotów szybowcowych w lotach silnikowych. W ciągu 8. dni wykonano loty na trzech "Bąkach" trwające 80 godzin, podczas których przeszkolono pilotów w zakresie kołowania i lądowania na podwoziu dwukołowym, lotów w warunkach noszeń termicznych i ich braku. Z braku czasu nie wykonano lotów stricte szybowcowych. Kurs został uznany za udany, po jego zakończeniu zaplanowano następny^[10].

Na motoszybowcu SP-BRK pilot Tadeusz Derengowski w dniach 29 maja – 4 czerwca 1939 roku wziął udział w Międzynarodowym Zlocie Prasowym^[11]. Po przeleceniu 4 035 km po trasie Warszawa – Kowno – Wilno – Ryga – Tallinn – Wilno – Warszawa – Lwów – Budapeszt – Zagrzeb – Wenecja – Piza – Rzym zajął II miejsce w klasyfikacji ogólnej (na 42 startujące samoloty) z wynikiem 31 147 punktów^[12]. Udział w tym zlocie wykazał dużą przydatność Bąka do uprawiania turystyki lotniczej. Okazał się maszyną bardzo prostą w obsłudze — czynności związane z hangarowaniem, przygotowaniem do startu czy zapuszczenie silnika mógł wykonać pilot bez dodatkowej pomocy. Kabina była obszerna i wygodna, co miało znaczenie przy długotrwałych przelotach. Charakteryzował się krótkim startem i lądowaniem oraz solidnym podwoziem, co miało znaczenie przy lądowaniu w terenie^[12].

Do wybuchu wojny zbudowano ponad 10 egzemplarzy (łącznie w wersji Bąk i Bąk II), które wykorzystywano w szkołach lotniczych w Polsce^[1]. Konstrukcja wzbudziła zainteresowanie w innych krajach, jeden Bąk II był budowany na licencji w Estonii z silnikiem Sarolea^[12]. Żaden ze zbudowanych motoszybowców nie przetrwał II wojny światowej^[1].

Z samolotu zostały jedynie plany konstrukcyjne z 1939 roku, dzięki którym Fundacja Zabytki Polskiego Nieba zbudowała replikę motoszybowca. W marcu i kwietniu 2023 roku był on tymczasowo eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie^[13].

Bąk (motoszybowiec)

Historia

Konstrukcja

Przypisy

Wikiwand - on