Autobusy miejskie w Białymstoku

Autobusy miejskie w Białymstoku – system komunikacji autobusowej, obejmujący miasto Białystok oraz gminy ościenne, wchodzące w skład aglomeracji białostockiej. Autobusy to jedyny stały środek transportu miejskiego w Białymstoku – jest to największe takie miasto w Polsce.

Autobusy w Białymstoku

autobus
Państwo	Polska
Lokalizacja	Białystok i aglomeracja
Organizator	Białostocka Komunikacja Miejska
Operator	KPK, KPKM, KZK
Liczba linii	56[1]
Lata funkcjonowania	od 1925[2]
Roczna liczba pasażerów	65 milionów[3]
Infrastruktura
Długość sieci	684 km[4]
Liczba zajezdni	4
Liczba przystanków	1105[5]
Tabor
Liczba pojazdów	256
Strona internetowa

Organizator

Organizatorem transportu zbiorowego jest Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej, podlegający Urzędowi Miejskiemu w Białymstoku. Jest to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce; powstał 10 czerwca 1991 roku jako Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej w Białymstoku (ZOKM). Po jego likwidacji w 2004 roku, zarządzaniem komunikacją miejską zajmował się Departament Dróg i Transportu Miejskiego (DDiTM), następnie Wydział Transportu Miejskiego (WTM), a od 2007 roku BKM.

BKM zajmuje się ustalaniem tras i rozkładów jazdy, a także wydaje bilety i organizuje ich kontrolę. Zleca wykonywanie obowiązków komunikacyjnych trzem spółkom komunikacyjnym. Na przestrzeni lat, organizator wprowadził wiele zmian, które wpłynęły na jakość funkcjonowania białostockiej komunikacji miejskiej:

• ujednolicenie systemu identyfikacji wizualnej taboru – biało-zielone malowanie z identycznym logo na każdym pojeździe, rezygnacja z reklam zewnętrznych
• likwidacja okresowych biletów papierowych – zastąpienie ich elektroniczną Białostocką Kartą Miejską
• modernizacja infrastruktury przystankowej – wymiana wiat na przeszklone konstrukcje z podświetlanymi gablotami informacyjnymi i podłużnymi listwami z nazwą przystanku i numerami linii
• optymalizacja częstotliwości kursowania linii komunikacyjnych
• korekta tras istniejącej siatki połączeń
• uruchomienie nowej sieci linii nocnych
• utworzenie i rozbudowa sieci buspasów
• montaż elektronicznych kasowników do biletów i czytników do kart miejskich
• wprowadzenie systemu sprzedaży biletów przez telefon
• uruchomienie Internetowego portalu pasażera, umożliwiającego zakup biletów on-line
• wprowadzenie aplikacji mobilnych służących do planowania podróży transportem zbiorowym
• uruchomienie biletomatów mobilnych

Historia

Dwudziestolecie międzywojenne

Pierwsze autobusy komunikacji miejskiej pojawiły się w Białymstoku w 1925 roku. Zastąpiły istniejącą w latach 1895–1919 sieć tramwajów konnych. Kursowały głównie na trasie nr 1 (śladem tramwaju) z Dworca PKP do ul. Mickiewicza przez ulice: Dąbrowskiego, Lipową, Rynek Kościuszki, Sienkiewicza, Warszawską i Świętojańską. Obsługę zapewniały firmy „Samochód” i „Autokaros” kilkunastoma pojazdami w godz. 7 – 22 z częstotliwością co 10 minut. Na Rynku Kościuszki znajdował się dworzec autobusów podmiejskich.

Po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, utworzono Miejski Zakład Komunikacyjny (MZK). Siedziba firmy mieściła się przy ul. Warszawskiej. Pierwszymi pojazdami komunikacji miejskiej było 5 wojskowych ciężarówek z demobilu. Pierwsze autobusy z prawdziwego zdarzenia pojawiły się pod koniec lat 40. – były to pojazdy marki Chausson AP48. W późniejszym czasie zakupiono także pojazdy Mavag Tr5 i ZIS 155. Mieściły one od 50 do 70 pasażerów.

W 1954 roku istniejący zakład przekształcono w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (MPK) z zajezdnią przy ul. Jurowieckiej. W latach 50. tabor zasiliły nowe pojazdy marki Star 51 i N52. Autobusy kursowały na sześciu liniach. Do końca lat 50. w miejskich autobusach pracowali konduktorzy, zajmujący się sprzedażą biletów.

Na początku lat 60. zakupiono autobusy San H01B, H25B, H27B i H100B. Liczba pojazdów przekroczyła 100. W 1966 pojawiły się pierwsze „ogórki” – autobusy Jelcz 272 MEX i 043. W autobusach zamontowano kasowniki i automaty do sprzedaży biletów.

Lata 70. przyniosły dalszy rozwój miasta. W 1975 roku pojawiły się pierwsze autobusy Autosan H9-35. Z powodu zbyt dużych potrzeb przewozowych i za małego istniejącego taboru, rozpoczęto budowę nowej zajezdni przy ul. Składowej, mogącej pomieścić 300 autobusów. Obiekt oddano do użytku w 1977 roku. W tym samym roku na ulicach pojawiły się pierwsze autobusy Jelcz PR110, a rok później 5 przegubowych autobusów Jelcz 021.

W 1982 roku do eksploatacji wprowadzono 20 przegubowych autobusów Ikarus 280 i 1 Ikarus 260. Od 1985 roku rozpoczęto eksploatację pojazdów Jelcz M11 w miejsce dotychczas kupowanych „Berlietów”. W latach 80. białostocki tabor składał się z największej ilości pojazdów w historii – 330.

We wrześniu 1991 roku nastąpił rozpad Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. W miejsce firmy powstały trzy spółki komunikacyjne: Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (KPKM), Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (KPK) i Komunalny Zakład Komunikacyjny (KZK). Autobusy Jelcz PR110 trafiły w większości do KZK. Ikarusy 280, Jelcze M11 i pojedyncze sztuki Jelczy PR110 zasiliły tabor KPK i KPKM. Pojazdy należące do KZK oznaczono numerami 0xx, KPK – 5xx-7xx, a KPKM – 8xx-9xx. Utworzono Zakład Obsługi Komunikacji Miejskiej (ZOKM), pełniący rolę organizatora komunikacji – zajmował się m.in. tworzeniem rozkładów jazdy i sprzedażą biletów. Był to pierwszy organizator transportu miejskiego w Polsce.

W 1992 roku na linie komunikacji miejskiej wpuszczono przewoźników prywatnych: BIATRA, ABRA i PTHW. BIATRA funkcjonowała do roku 1997. Dysponowała około 25 autobusami, w tym: Ikarus 280 (ex. NRD), Jelcz PR110, Scania CR112 i Renault SC10. Obsługiwała linie: 3 i 24 oraz linie podmiejskie komercyjne: 501-505. ABRA i PTHW funkcjonowały do około 1993 roku, realizując przewozy na liniach: 18, 22 i 101.

W pierwszej połowie lat 90. zakupiono autobusy używane Heuliez O305 i O305G, Setra SG180 i Mercedes O305G. Były to pierwsze białostockie autobusy z automatyczną skrzynią biegów. Kontynuowano także zakupy nowszych średniopodłogowych Jelczy 120M.

W 1995 roku wprowadzono do eksploatacji pierwsze autobusy niskowejściowe – Jelcz M121 (2 sztuki) i Mercedes O405N2 (3 sztuki). Zmieniono barwy autobusów na biało-zielone. W późniejszych latach zakupiono kolejne kilkanaście Jelczy M121. W latach 1998–2000 flotę zmodernizowano poprzez zakup 45 autobusów marki MAN NG312 (39 sztuk) i NL222 (6 sztuk). Udział autobusów niskopodłogowych zwiększył się dzięki temu do 23%.

XXI wiek

W lutym 2004 roku funkcje Zakładu Obsługi Komunikacji Miejskiej przejął Zarząd Dróg i Transportu (ZDiT), a w czerwcu 2006 – Wydział Transportu Miejskiego (WTM). W marcu 2007 WTM połączono z Wydziałem Dróg Miejskich, w wyniku czego powstał Departament Dróg i Transportu (DDT).

Początek lat 2000. charakteryzował się kryzysem taborowym. W celu poprawy stanu floty, rozpoczęto zakup autobusów używanych, głównie niskopodłogowych MAN i Mercedes. Dostarczono także nowe pojazdy – Solaris Urbino 12 i Urbino 18, MAN EL283 i Mercedes O345G. W 2006 flotę odświeżyły 43 nowe MANy, będące pierwszymi pojazdami kupionymi przy wsparciu Unii Europejskiej. Wyposażono je w system monitoringu i zapowiedzi głosowe. W 2008 roku 50% taboru stanowiły pojazdy niskopodłogowe.

Od 2010 roku rolę organizatora komunikacji miejskiej pełni Zarząd Białostockiej Komunikacji Miejskiej (BKM). W latach 2010–2013 wymieniono około 60% taboru autobusowego, wprowadzając pierwsze autobusy klimatyzowane – Solaris. W 2013 roku pojawił się pierwszy autobus hybrydowy. Dzięki modernizacji taboru, w marcu 2010 wycofano ostatnie Ikarusy 280 i Jelcze M11, w maju 2012 – ostatnie Jelcze PR110, w lutym 2018 – ostatni autobus używany drugiej generacji MAN (NG262), a pod koniec września 2019 z ulic ostatecznie zniknęły autobusy Jelcz (120MM/2).

2015 rok upłynął pod znakiem 120-lecia komunikacji. Zakupiono 10 nowych pojazdów – Mercedes, Solaris i Kapena. Te ostatnie są pierwszymi minibusami we flocie i obsługują linie gminne. Od 2018 roku następuje ponowny zakup nowych autobusów w ramach funduszy unijnych, dzięki czemu ponad 99% autobusów to niskopodłogowce, a blisko 60% taboru jest wyposażone w klimatyzację pasażerską.

Obecnie Białystok jest największym miastem w Polsce, które posiada tylko jeden rodzaj środka transportu zbiorowego.

Linie

Sieć białostockiej komunikacji miejskiej składa się z 56 linii^[6], w tym:

• 50 dziennych (30 miejskich, 17 podmiejskich i 3 gminnych)
• 6 nocnych

Autobusy BKM obsługują miasto Białystok, a także gminy ościenne: Choroszcz, Dobrzyniewo Duże, Grabówka, Juchnowiec Kościelny, Supraśl, Wasilków, Zabłudów.

Tabor

Tabor autobusowy w Białymstoku

MAN NL202
nr tab. 761, autobus KPK

MAN EL283 Lion’s City T
nr tab. 901, autobus KPKM

MAN NL273 Lion’s City
nr tab. 916, autobus KPKM

Solaris Urbino 18
nr tab. 350, autobus KPKM

Zgodnie z zawartymi umowami przewozowymi, tabor autobusowy BKM składa się z 256 autobusów^[6]. Udział autobusów niskopodłogowych wynosi 100%, a klimatyzowanych 60%. Ich średni wiek wynosi 9 lat.

• tabor charakteryzuje się biało-zielonym malowaniem
• operatorzy mają zakaz stosowania reklam zewnętrznych
• wszystkie autobusy wyposażone są w system informacji pasażerskiej składający się z wyświetlaczy zewnętrznych i wewnętrznych oraz zapowiedzi głosowych

Marka i model	KPKM	KPK	KZK
Kapena Urby	2	–	–
MAN Lion’s City G	6	4	–
MAN Lion’s City	2	4	3
Mercedes Citaro C2	–	1	–
Mercedes Citaro G	–	8	–
Mercedes Citaro G C2	–	8	–
Mercedes Citaro G C2 Hybrid	–	2	–
Mercedes Conecto LF	–	6	3
Mercedes Conecto G LF	9	7	–
Solaris Urbino 8,9 LE	7	–	–
Solaris Urbino 12	25	16	31
Solaris Urbino 18	35	34	18
Volvo 7900 Hybrid	–	–	6
Yutong E12	6	8	6

Przewoźnicy

W wyniku strajku, 2 września 1991 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne zostało podzielone na 3 spółki konkurujące ze sobą w zakresie obsługi komunikacji miejskiej:

• KPKM – Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej
• KPK – Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacyjne
• KZK – Komunalny Zakład Komunikacyjny

Ponadto od 1992 roku, przez kilka lat obsługę zapewniali przewoźnicy prywatni:

• Prywatne Przedsiębiorstwo Usług Transportowych BIATRA – do 1997 roku
• ABRA – do 1993 roku
• PTHW – do 1993 roku

W 2007 roku planowano połączyć spółki miejskie w jedną, jednak po przeprowadzeniu licznych analiz, nie zrealizowano tego pomysłu.

Zajezdnie

Spółki obsługujące komunikację miejską w Białymstoku korzystają z 4 zajezdni zlokalizowanych przy ulicy Składowej, Jurowieckiej i Pomocnej.

• Zajezdnia KZK Białystok znajduje się przy ul. Jurowieckiej 46A. Powstała w 1954 roku i może pomieścić do 120 autobusów 9-metrowych (do 80 autobusów 12-metrowych). Od połowy 2023 roku rozpoczęła działanie nowa zajezdnia KZK przy ul. Pomocnej, przy której stacjonują autobusy elektryczne. Docelowo zastąpi ona bazę przy ul. Jurowieckiej i będzie mogła pomieścić do 100 autobusów 12-metrowych.

• Zajezdnie KPK Białystok i KPKM Białystok mieszczą się przy ul. Składowej 7 i 11. Baza wybudowana w 1977 roku może pomieścić do 300 autobusów 12-metrowych.

Historia linii

Nr linii	Rok uruchomienia	Trasa w momencie uruchomienia
1	listopad 1945[7]	Dworzec PKP - Dojlidy
2	lipiec 1947[7]	Dworzec PKP – Drewniana
3	1949[7]	Wygoda – Nowe Miasto
4	1950–1954[7]	Mickiewicza – Wysoki Stoczek
5	1950–1954[7]	Antoniuk – Piasta
6	1950–1954[7]	Rynek Kościuszki – Starosielce
7	1955[7]	Rynek Kościuszki – Fasty
8	1956–1964[8]	Składowa – Niedźwiedzia (Dojlidy)
9	1956–1964[8]	Szosa Północno-Obwodowa – Pietrasze (Silikaty)
10	1956–1964[8]	Dworzec PKP – Pułaskiego
11	1965–1969[9]	Białostoczek – Kleosin
12	1965–1969[9]	Starosielce PKP – Piastowska
13	1970–1971[10]	Bacieczki (CPN) – Mickiewicza (Zwierzyniecka)
14	1972–1975[10]	Raginisa (Wygoda) – Grabówka
15	1976–1985[11]	Szosa Północno-Obwodowa (Białostoczek) – Dojlidy Górne
16	1976–1985[11]	Pułaskiego – Białostoczek (Fabryka Dywanów)
17	1976–1985[11]	Wysockiego (Silikaty) – Składowa
18	1976–1985[11]	27 Lipca – Przędzalniana (Fasty)
19	26 lipca 1986[12]	Gajowa – Mickiewicza
20	1 września 1986[12]	Fabryka Dywanów – Słoneczny Stok
21	5 listopada 1988	Zielone Wzgórza – Stadion Jurowiecka
22	20 grudnia 1991	Dworzec PKS – rondo Branickiego – os. Piasta – Dworzec PKS
23	22 lutego 1992	Os. Zielone Wzgórza – PKP Stadion
24	10 kwietnia 1992	Meksykańska – Zielonogórska
25	21 grudnia 1992	Zielonogórska – Os. Dziesięciny – Zielonogórska
26 (102 bis)	22 lutego 1992 (nr 26 od 1 lutego 1993)	Os. Białostoczek – PKP Stadion
27	8 kwietnia 1992	Cmentarz Miejski – Os. Nowe Miasto
28	październik – listopad 2002	Sikorskiego/Witosa – Towarowa
29	28 czerwca 2014	Gajowa – Żyzna
30	21 września 2021	Piłsudskiego/Sienkiewicza – Dojlidy Górne
100	1976–1985[11]	Dworzec PKP – Wasilków
101	15 sierpnia 1984	BZPB Fasty – Sobolewo
102	24 sierpnia 1984	Księżyno – Jurowce plaża
103	1 marca 1991	Olmonty – Fabryczna (stadion)
104	marzec – kwiecień 2003	Juchnowiec – Kościół Farny
105 (24 bis)	1 września 2005 (nr 105 od 25 czerwca 2007)	Branickiego – Sobolewo
106	1 stycznia 2010 – 31 stycznia 2022	Piłsudskiego/Pałacowa – Borsukówka
107	29 marca 2010	Dworzec PKS – Klepacze
108	21 października 2016	Piłsudskiego/Pałacowa – Karakule/Cmentarz
109	11 lipca 2019	Piłsudskiego/Sienkiewicza – Niewodnica Nargilewska
110	listopad 2010 – 31 sierpnia 2018	PKP Stadion – Juchnowiec Kościelny
111	marzec 2012 – 31 grudnia 2015 1 września 2021	Dworzec PKS – Supraśl Piłsudskiego/Kościelna – Ciasne
112	29 sierpnia 2020	Sienkiewicza/Rzeka Biała – Olmonty
113	luty 2022 – 16 maja 2022 1 stycznia 2024	Piastowska - Dobrzyniewo Duże Rondo R. Reagana - Choroszcz Cmentarz
122	1 września 2021	Piłsudskiego/Pałacowa – Jurowce – Wasilków/Cmentarz
123	29 grudnia 2023	Popiełuszki/Hetmańska – Klepacze
126	1 stycznia 2024	Produkcyjna – Dobrzyniewo Duże
132	1 września 2021	Piłsudskiego/Pałacowa – Jurowce – Katrynka
142	2 października 2023	Centrum Przydworcowe – Sielachowskie – Wasilków/Cmentarz
C	maj/czerwiec 2016 – październik 2017	Dworzec PKS – Kampus Uniwersytecki (Ciołkowskiego)

Zobacz też

• Tramwaje w Białymstoku
• BiKeR – Białostocka Komunikacja Rowerowa