Loading AI tools
polski filozof Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Przyłębski (ur. 14 maja 1958[1] w Chmielniku) – polski filozof, profesor nauk humanistycznych, tłumacz, kulturoznawca i dyplomata, w latach 2016–2022 ambasador RP w Niemczech[2]. Od 2023 do 2024 dyrektor Instytutu De Republica[3][4].
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
14 maja 1958 |
profesor nauk humanistycznych | |
Specjalność: historia filozofii niemieckiej | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1987 |
Habilitacja |
27 marca 1995 – filozofia |
Profesura |
30 grudnia 2009 |
Polska Akademia Nauk | |
Status |
Członek Komitetu Nauk Filozoficznych |
profesor UAM | |
Jednostka |
Wydział Antropologii i Kulturoznawstwa; Instytut Kulturoznawstwa |
Jednostka |
Centrum Myśli Społecznej im. Floriana Znanieckiego |
Stanowisko |
dyrektor |
Ambasador RP w Niemczech | |
Okres spraw. |
2016–2022 |
Poprzednik | |
Następca |
Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego w Kole studiował filozofię i nauki społeczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pracę magisterską (obronioną w 1982) poświęcił Martinowi Heideggerowi. Na Wydziale Nauk Społecznych w połowie lat 80. był asystentem w Zakładzie Historii Filozofii w Instytucie Filozofii[5][6]. Doktoryzował się w Instytucie Filozofii UAM w 1987 dysertacją o Emilu Lasku. Od tego czasu był adiunktem w Zakładzie Historii Filozofii Współczesnej[7][8][9].
W latach 1979–1980 zarejestrowany jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa PRL o pseudonimie „Wolfgang”[10] (nr rejestracyjny: KWMO Konin 3889/1979)[11]. Sam Przyłębski zaprzeczył współpracy[12]. Pojawiły się wątpliwości co do zgodności z prawdą złożonego przez niego oświadczenia lustracyjnego, jednak decyzją z 25 sierpnia 2017 prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego IPN w Krakowie uznał, że w sprawie oświadczenia złożonego przez Andrzeja Przyłębskiego nie zachodzi wątpliwość co do jego zgodności z prawdą w rozumieniu art. 52e ustawy o IPN – KŚZpNP z 18 grudnia 1998. Uznał tym samym, że brak podstaw do skierowania tej sprawy do sądu. Podstawą tego rozstrzygnięcia było uznanie, że pomimo iż doszło do podpisania zobowiązania do współpracy z SB i przyjęcia przez lustrowanego pseudonimu, nie występują przesłanki przesądzające o współpracy – przede wszystkim brak jest przesłanki materializacji i tajności[13][14]. W 1991 podjął współpracę z Urzędem Ochrony Państwa[15].
W latach 1991–1992 pracował, jako stypendysta bońskiej Fundacji Alexandra von Humboldta, pod kierunkiem Hansa-Georga Gadamera i Reinera Wiehla na Uniwersytecie Heidelberskim nad habilitacją na temat Szkoły Badeńskiej (zwieńczeniem tych badań była monografia pt. „W poszukiwaniu królestwa filozofii: z dziejów neokantyzmu badeńskiego”, która ukazała się w 1994 w poznańskim Wydawnictwie Naukowym UAM). W 1994 pracował jako stypendysta Konferencji Rektorów Niemieckich Akademii Nauk w Berlinie, pod kierunkiem Volkera Gerhardta nad hermeneutyczną teorią historii. W 1995 otrzymał stypendium IWM w Wiedniu, gdzie dokonał przekładu „Filozofii pieniądza”, fundamentalnego dzieła Georga Simmla. W latach 1993–1996 był wicedyrektorem IF UAM, zaś w latach 1996–2001 – pełnił funkcję radcy Ambasady RP w Niemczech (jako attaché ds. kultury i nauki).
Po powrocie na UAM został w 2002 profesorem tego Uniwersytetu, a w 2009 otrzymał z rąk prezydenta Lecha Kaczyńskiego tytuł profesorski. W 2003 oraz latach 2006–2007 był profesorem filozofii na Technische Universität Chemnitz . W 2011 przeszedł z Instytutu Filozofii UAM do Instytutu Kulturoznawstwa UAM. W latach 2004–2010 był wiceprezydentem International Hegel Society oraz współwydawcą Hegel-Jahrbuch, zaś od 2010 zasiada w Radzie Naukowej tego towarzystwa. Od 2010 jest wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego, a także (od 2004) redaktorem naczelnym pisma „Fenomenologia”, organu tego towarzystwa. W latach 2003–2011 był członkiem Komitetu Nauk Filozoficznych PAN[16], a w latach 2012–2016 był członkiem Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Upowszechniania Nauki w MNiSW.
Był członkiem Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej[17]. Należy do twórców Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Poznaniu oraz zarejestrowanego w Warszawie Stowarzyszenia Twórców dla Rzeczypospolitej. W 2018 minister spraw zagranicznych powołał go do Rady Naukowej PISM.
W latach 2010–2016 zasiadał w Radzie Programowej publicznego Radia Merkury w Poznaniu (w drugiej kadencji był wiceprzewodniczącym Rady). Zasiada również w radach naukowych polskich pism filozoficznych, takich jak: Przegląd Filozoficzny, Principia, Diametros, Analiza i Egzystencja oraz niemieckiego czasopisma Allgemeine Zeitschrift für Philosophie.
W październiku 2015 został członkiem Narodowej Rady Rozwoju powołanej przez prezydenta Andrzeja Dudę[18]. Był w niej koordynatorem Sekcji Polityki Zagranicznej.
W lipcu 2016 powołany na stanowisko ambasadora RP w Niemczech[16]. Urzędowanie zakończył 31 stycznia 2022[19][20].
Podczas pełnienia misji w Berlinie publicznie zarzucał prezydentowi Niemiec niezrozumienie sytuacji w Polsce, niemieckim mediom antypolskie fobie, oskarżył prezesa niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego o przedstawianie Polski jako państwa autorytarnego, a w październiku przekonywał fundację w Lipsku, która przyznała pisarzowi Tomaszowi Piątkowi Nagrodę Wolności i Przyszłości Mediów, do rezygnacji z tego wyboru, który Przyłębski postrzegał jako atak na rząd i demokrację w Polsce[21]. Zarzucał mainstreamowym mediom niemieckim brak dziennikarskiej rzetelności i wnikliwości w relacjonowaniu na temat Polski[22].
Od lutego 2023 do stycznia 2024 piastował stanowisko dyrektora Instytutu De Republica[23][4]. W latach 2022–2023 zasiadał w radach naukowych Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego oraz Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego, gdzie pełnił funkcję przewodczącego rady[24][25].
Syn Mariana[11]. Żonaty z Julią Przyłębską (córką Wolfganga Żmudzińskiego[26]), wybraną 2 grudnia 2015 na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego, a 21 grudnia 2016 powołaną przez prezydenta na prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Ma dwóch synów i pięcioro wnucząt. W chwilach wolnych od pracy i lektury uprawia sport (był dwukrotnie mistrzem UAM w tenisie) oraz muzykę (w młodości grał w zespole rockowym)[27].
Badania filozoficzne rozpoczął od studiów nad myślą Heideggera. Ich rozwinięciem były prace dotyczące neokantyzmu południowo-zachodnio-niemieckiego (tzw. Szkoła Badeńska), w szczególności Heinricha Rickerta, u którego Heidegger studiował i Emila Laska, którego pracami się inspirował. W monografii poświęconej E. Laskowi, Przyłębski odsłonił liczne neokantowskie zapośredniczenia ontologii fundamentalnej.
Badania prowadzone w Heidelbergu, pod kierunkiem Gadamera i Wehla, skierowały jego uwagę na hermeneutykę, której poświęcił swe główne dzieła. Filozofię tę rozumie Przyłębski jako pewne nowe stanowisko teoretyczne, którego podstawą jest kategoria rozumienia, jej założenia i konsekwencje. Taką właśnie filozofię rozwija, w nawiązaniu do Heideggera, Diltheya, Gadamera i Ricoeura, przeciwstawiając się poglądowi o postmodernistycznym charakterze filozofii hermeneutycznej. W krytycznym sporze z post-strukturalizmem i dekonstrukcją, w dialogu z anglosaskimi filozofami języka (Wittgenstein, Searle) oraz niektórymi hermeneutami (Fellmann) rozwija Przyłębski nową wersję filozofii hermeneutycznej, nawiązującej do programów: filozofii życia (Simmel, Dilthey) i filozofii kultury (Cassirer, Znaniecki). Elementami tej nowej koncepcji są rozprawy poświęcone hermeneutycznemu zwrotowi współczesnej filozofii, hermeneutycznej antropologii, etyce z hermeneutycznego punktu widzenia oraz hermeneutycznej filozofii polityczności.
W ostatnich latach ważna część jego badań naukowych poświęcona była klasycznej filozofii niemieckiej, a szczególnie koncepcjom etycznym i społeczno-politycznym Hegla, Kanta i Fichtego. Odnowił też polskie badania nad myślą Floriana Znanieckiego, przygotowując do druku tom wykładów jej poświęconych.
Zredagował (lub współredagował) ponad 20 prac zbiorowych, w tym 6 roczników pisma Hegel-Jahrbuch, napisał 12 książek oraz ok. 100 artykułów naukowych[28]:
Przełożył również 4 książki z języka niemieckiego oraz jedną z angielskiego (dokonał także przekładu dziesiątków art. naukowych):
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.