Amazona

Amazona – rodzaj ptaków z podrodziny papug neotropikalnych (Arinae) w obrębie rodziny papugowatych (Psittacidae). Należące do niego gatunki określa się polską nazwą amazonka, także pod zbiorczą nazwą rodzaju papugi zielone^[7] (w ich ubarwieniu dominuje kolor zielony z czerwonymi plamami na ogonie i skrzydłach).

Amazona[1]
Lesson, 1830[2]
Amazonka żółtoszyja (A. auropalliata)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugowate
Podrodzina	papugi neotropikalne
Plemię	Amazonini
Rodzaj	Amazona
Typ nomenklatoryczny
Psittacus farinosus Boddaert, 1783
Synonimy
Androglossa Vigors, 1825[3] Chrysotis Swainson, 1837[4] Androglossus Gray, 1840[5] Oenochrus Bonaparte, 1854[6]
Gatunki
31 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące od środkowej Ameryki Południowej do Meksyku i Karaibów^[8].

Morfologia

Długość ciała 25–45 cm; masa ciała 176–766 g^[8].

Systematyka

Etymologia

• Amazona: fr. nazwa „Amazona” nadana różnym tropikalnym, amerykańskim papugom przez de Buffona w latach 1770–1783, jako że pochodziły z amazońskich lasów^[9].
• Androglossa (Androglossus): gr. ανηρ anēr, ανδρος andros „mężczyzna, człowiek”; γλωσσα glōssa „język”^[10]. Gatunek typowy: Psittacus amazonicus Linnaeus, 1766.
• Chrysotis: gr. χρυσος khrusos „złoto”; -ωτις -ōtis „-uchy”, od ους ous, ωτος ōtos „ucho”^[11]. Gatunek typowy: Psittacus amazonicus Linnaeus, 1758.
• Oenochrus: gr. οινοχρως oinokhrōs, οινοχρωτος oinokhrōtos „koloru wina”, od οινος oinos „wino”; χροα khroa, χροας khroas „kolor, wygląd”, od χρως khrōs, χρωτος khrōtos „cera, karnacja”^[12]. Gatunek typowy: Psittacus vinaceus Kuhl, 1820.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[13]:

• Amazona albifrons (Sparrman, 1788) – amazonka białoczelna
• Amazona xantholora (G.R. Gray, 1859) – amazonka żółtokantarowa
• Amazona agilis (Linnaeus, 1758) – amazonka mała
• Amazona collaria (Linnaeus, 1758) – amazonka jamajska
• Amazona leucocephala (Linnaeus, 1758) – amazonka kubańska
• Amazona ventralis (Statius Müller, 1776) – amazonka czarnoucha
• Amazona vittata (Boddaert, 1783) – amazonka niebieskoskrzydła
• Amazona autumnalis (Linnaeus, 1758) – amazonka zmienna
• Amazona finschi (P.L. Sclater, 1864) – amazonka liliowogłowa
• Amazona viridigenalis (Cassin, 1853) – amazonka krasnogłowa
• Amazona imperialis Richmond, 1899 – amazonka cesarska
• Amazona violacea (J.F. Gmelin, 1789) – amazonka fioletowa – takson wymarły najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku^[14]
• Amazona brasiliensis (Linnaeus, 1758) – amazonka płomiennosterna
• Amazona amazonica (Linnaeus, 1766) – amazonka modrobrewa
• Amazona guildingii (Vigors, 1837) – amazonka królewska
• Amazona festiva (Linnaeus, 1758) – amazonka czerwonoczelna
• Amazona vinacea (Kuhl, 1820) – amazonka pąsowa
• Amazona tucumana (Cabanis, 1885) – amazonka żółtouda
• Amazona pretrei (Temminck, 1830) – amazonka czerwonouda
• Amazona dufresniana (Shaw, 1812) – amazonka niebieskolica
• Amazona rhodocorytha (Salvadori, 1890) – amazonka tęczowa
• Amazona kawalli Grantsau & de Camargo, 1989 – amazonka białolica
• Amazona mercenarius (von Tschudi, 1844) – amazonka zielona
• Amazona farinosa (Boddaert, 1783) – amazonka skromna
• Amazona aestiva (Linnaeus, 1758) – amazonka niebieskoczelna
• Amazona ochrocephala (J.F. Gmelin, 1788) – amazonka żółtogłowa
• Amazona oratrix Ridgway, 1887 – amazonka żółtogardła
• Amazona auropalliata (Lesson, 1842) – amazonka żółtoszyja
• Amazona barbadensis (J.F. Gmelin, 1788) – amazonka wenezuelska
• Amazona arausiaca (Statius Müller, 1776) – amazonka dominikańska
• Amazona versicolor (Statius Müller, 1776) – amazonka modrogłowa

Istnienie gatunku Amazona martinicana A.H. Clark, 1905 z Martyniki, znanego tylko z XVIII-wiecznych relacji Labata i de Buffona, nie zostało jak dotąd potwierdzone^[15]; IUCN klasyfikuje go jako gatunek wymarły^[16].