Aleja Jana Kochanowskiego we Wrocławiu

Aleja Jana Kochanowskiego – arteria komunikacyjna we Wrocławiu (w latach 2011 – 2019^[3] fragment drogi krajowej nr 98), łącząca południowe rejony miasta z trasą wylotową przez dzielnicę Psie Pole (i osiedle Psie Pole), Oleśnicę w stronę Warszawy. Przebiega – w przybliżeniu południkowo – w całości po Wielkiej Wyspie, łącząc most Szczytnicki z mostami Jagiellońskimi.

aleja Jana Kochanowskiego

Zacisze-Zalesie-Szczytniki, Kowale, Karłowice-Różanka
Północny odcinek alei przed mostami Jagiellońskimi
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	1,5 km
Przebieg
most Szczytnicki ul. Parkowa al. Różyckiego ul. Wojciecha z Brudzewa ul. Wojciecha z Brudzewa[1] ul. Czackiego bezimienna[2] ul. Bandtkiego ul. Śniadeckich ul. Kolberga ul. Głogowczyka ul. Cieszkowskiego / ul. Szramka ul. Mianowskiego / ul. Smoleńskiego ul. Na Końcu ul. Świętochowskiego ul. Kanałowa mosty Jagiellońskie
Położenie na mapie Wrocławia aleja Jana Kochanowskiego
Położenie na mapie Polski aleja Jana Kochanowskiego
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego aleja Jana Kochanowskiego
51°07′14,0″N 17°04′38,7″E

Wytyczona została w I połowie lat 20. XX wieku^[4] w związku z rozwojem kolonii osadniczej Wilhelmsruh (dziś osiedle Zacisze) w przybliżeniu po istniejącej tu wcześniej drodze ze Szczytnik na północ^[1], przez Mirowiec (niem. Fiedewalde) do Psiego Pola^[5]. Aleja Kochanowskiego do roku 1945 nosiła nazwę Wilhelmsruher Straße^[6].

Po II wojnie światowej patronem ulicy został najpierw astronom Mikołaj Kopernik, ale już w marcu 1946 roku ulicą Kopernika nazwano inną ulicę na Wielkiej Wyspie (znajduje się przy niej wrocławskie obserwatorium astronomiczne), a nowym patronem został poeta polskiego renesansu, Jan Kochanowski.

Przy alei, na całej długości (ok. 1,5 km) dwupasmowej (z pasem zieleni pośrodku), znajduje się w większości zabudowa willowa z lat 1930-1980 z budynkami jednorodzinnymi^[7] i „bliźniakami” oraz niska zabudowa wielorodzinna^[8] i kilka osiedlowych obiektów usługowo-handlowych; na początku ulicy (w obrębie Szczytnik) na posesji nr 3 znajduje się dom fundacji Moritzów^[9], z roku 1902 (rozbudowany w 1909), a na położonej blisko Odry posesji nr 6a znajduje się przepompownia ścieków Szczytniki wybudowana w 1909.

Przez stumetrowy odcinek początkowy al. Kochanowskiego (od mostu Szczytnickiego do rozwidlenia z al. Różyckiego)^[6] pomiędzy jezdniami przebiega linia tramwajowa, wiodąca do Stadionu Olimpijskiego na Zalesiu.

Podczas „powodzi tysiąclecia” w 1997 al. Kochanowskiego niemal na całej długości była zalana wodami Odry. Teren osiedla Zacisze, przez który aleja ta przebiega zalewany bywał także i wcześniej (także przed wytyczeniem Wilhelmsruher Straße), m.in. na pamiątkę poprzedniej wielkiej powodzi we Wrocławiu, w 1903 roku, wmurowano w ścianę budynku na terenie Ogrodu Roślin Leczniczych Akademii Medycznej przy al. Kochanowskiego 12 znak^[10], wskazujący poziom wody 15 lipca 1903. W ogrodzie tym rośnie m.in. kilka z wrocławskich pomników przyrody: lipa srebrzysta (Tilia tomentosa), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), wiązowiec zachodni (Celtis occidentalis) i topola czarna (Populus nigra), a sam ogród 28 grudnia 2000 r. został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 593/Wm oraz dnia 2 listopada 2009 r. pod numerem A/1388/593/Wm.

Linki zewnętrzne

• Aleja Jana Kochanowskiego na starych i współczesnych fotografiach
• al. Kochanowskiego w serwisie fotopolska.eu

Przypisy

1. ul. Wojciecha z Brudzewa odtwarza początkowy fragment starej drogi ze Szczytnik na północ; przebiegał on niegdyś – w swoim początkowym, południowym odcinku – zakolem w kształcie litery C, po cięciwie której wytyczono w latach 20. część alei Kochanowskiego; droga ta nazywała się Wilhelmsruher Weg (od niem. nazwy kolonii osadniczej, przez które przebiegała: Wilhelmsruh, w wolnym tłumaczeniu "Zacisze Wilhelma", obecnie osiedle Zacisze); z tego powodu ul. Wojciecha z Brudzewa łączy się z al. Kochanowskiego w dwóch punktach, przy czym północny odcinek tej uliczki nie jest przejezdny dla samochodów
2. alejka dojazdowa do ogródków działkowych, mających adres al. Kochanowskiego 28/xx (gdzie xx – numer działki)
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 września 2019 r. w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1850)
4. w Encyklopedii Wrocławia napisano "około 1925"; nie ma jej jeszcze na planie Wagnera z 1920, ale jest na planie z 1926
5. pomimo że mosty Jagiellońskie wybudowano dopiero w latach 1916-1917, to trakt ten był znacznie starszy, a przecinające go dziś kanały Odry (Żeglugowy i Powodziowy) przekopano w tym samym czasie, co wybudowano mosty
6. przed wojną początkowy odcinek (około stu metrów) od mostu Szczytnickiego (Fürstenbrücke) zaliczany był do Frankenbergstraße, wiodącej dalej na wschód (dziś al. Różyckiego), od znajdujących się tutaj dóbr rodu von Frankenberg; po II wojnie światowej odcinek ten należy do al. Kochanowskiego
7. wyróżnia się tutaj znajdujący się na posesji nr 84 dom własny arch. J. Grabowskiej-Hawrylak wybudowany w latach 1978-1981
8. np. domy nr 21 i 23 z początków XX wieku, wybudowane w kolonii Wilhelmsruh
9. znajdował się tu dawny pałac książąt Hohenlohe
10. Geomorfologia - zdarzenia ekstremalne w środowisku Dolnego Śląska, "Znaki wielkiej wody"

Bibliografia

• Encyklopedia Wrocławia, wyd. I, Wrocław 2000, ISBN 83-7023-749-5, s. 364.
• Plan von Breslau, 1920 (Wagner & Debes)
• Beilage zum breslauer Addreßbuch, 1926 (Graß, Barth & Comp. W. Friedrich)
• Internetowe mapy Systemu Informacji Przestrzennej Wrocławia
• mapofpoland.pl