Aglomeracja trójmiejska

Aglomeracja trójmiejska (także aglomeracja Trójmiasta lub aglomeracja gdańska^[1][2]) – aglomeracja na północy Polski nad Zatoką Gdańską. Centralną część tworzy Trójmiasto, czyli policentryczny obszar miast Gdańsk, Sopot i Gdynia. Zewnętrzną część stanowią pozostałe miejscowości w jego pobliżu od Tczewa na południu do Kartuz na zachodzie i Władysławowa na północy^[3].

Mapa z głównymi miastami Zatoki Gdańskiej

W zależności od koncepcji i przyjętych kryteriów delimitacji obszarów liczba ludności zamieszkującej aglomerację wynosi od ponad 993 tys. do 1,5 mln osób. Według koncepcji przedstawiających zakres obszarowy aglomeracja obejmuje powierzchnię od 2161,8 do 3719 km².

Miasta zaliczane do aglomeracji: Gdańsk, Sopot, Gdynia, Tczew, Pruszcz Gdański, Kartuzy, Żukowo, Rumia, Reda, Wejherowo, Puck, Władysławowo, Jastarnia, Hel.

Obszar metropolitalny Gdańsk-Sopot-Gdynia

Gminy należące do aglomeracji Trójmiasta według urzędu marszałkowskiego na mapie gmin Polski i województwa pomorskiego

15 września 2011 powołano stowarzyszenie samorządowe Obszar Metropolitalny Gdańsk-Sopot-Gdynia mające na celu zacieśnienie współpracy i doprowadzenie do harmonijnego rozwoju całego obszaru metropolitalnego Trójmiasta, poprzez wykorzystanie potencjału miast i gmin członkowskich, z poszanowaniem ich odrębności i specyfiki. W ramach OMG-G-S działa 57 samorządów, obejmujące łącznie obszar o powierzchni blisko 5,5 tys. km² (wg powierzchni powiatów: 6,7 tys. km²), zamieszkałe przez blisko 1,5 mln mieszkańców. W strukturze OMG-G-S decydującą rolę ma walne zgromadzenie członków, zarząd (w jego skład wchodzą prezydenci miast Trójmiasta) i komisja rewizyjna.

Gminy należące do aglomeracji Trójmiasta na podstawie różnych koncepcji. 1)Najciemniejszy odcień czerwonego – Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia, Sopot). 2)Jaśniejszy czerwony – koncepcja J. Paryska, a także te z trzeciego punktu. 3)Najjaśniejszy odcień czerwonego – gminy w koncepcji zarówno P. Swianiewicza i U. Klimskiej, jak i urzędu marszałkowskiego. 4) Różowy – gminy należące tylko do koncepcji urzędu marszałkowskiego. 5)Pomarańczowy – gminy w koncepcji jedynie P. Swianiewicza i U. Klimskiej

Koncepcje aglomeracji Trójmiasta

Aglomeracja według P. Swianiewicza i U. Klimskiej

W 2005 Paweł Swianiewicz oraz Urszula Klimska wyznaczyli obszar aglomeracji z ośrodkiem centralnym Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia, Sopot) oraz przyległych 28 gmin. Obszar ten w 2002 zamieszkiwało 1,21 mln osób. Przy wyznaczaniu aglomeracji przeprowadzono delimitację obszarów przyległych, uwzględniając saldo migracji w latach 1998–2002, gęstość zaludnienia (w 2002), współczynnik zatrudnienia związany z natężeniem dojazdów^[4].

Gminy aglomeracji według P. Swianiewicza i U. Klimskiej

Gmina	Liczba ludności (2010-12-31[5]) [osób]	Powierzchnia (2011-01-01[6]) [km²]	Gęstość zaludnienia [osób/km²]
Gdańsk	456967	261,96	1744,42
Gdynia	247324	135,14	1830,13
Sopot	38141	17,28	2207,23
gm. Cedry Wielkie	6470	124,27	52,06
gm. Gniew	15497	194,12	79,83
gm. Kartuzy	32189	206,45	155,92
gm. Kolbudy	14019	82,66	169,60
gm. Kosakowo	9710	50,14	193,66
Krynica Morska	1361	116,01	11,73
gm. Luzino	14116	111,47	126,63
gm. Nowy Dwór Gdański	17843	213,20	83,69
gm. Pelplin	16675	141,02	118,25
gm. Puck	23800	237,38	100,26
Pruszcz Gdański	26834	16,47	1629,27
gm. Pruszcz Gdański	20486	143,80	142,46
gm. Przodkowo	7627	85,18	89,54
gm. Przywidz	5331	129,34	41,22
gm. Pszczółki	8473	50,12	169,05
Reda	20959	30,92	677,85
Rumia	52931	30,10	1531,79
gm. Stegna	9695	170,09	57,00
gm. Stężyca	5308	116,04	45,74
gm. Somonino	9725	112,11	86,75
gm. Subkowy	5388	77,80	69,25
gm. Szemud	14722	176,91	83,22
gm. Sztutowo	3582	111,53	32,12
Tczew	60152	22,38	2687,76
gm. Tczew	12261	170,60	71,87
Wejherowo	47794	25,53	1872,07
gm. Wejherowo	21654	194,25	111,47
gm. Żukowo	29643	164,04	180,71
Razem (aglomeracja)	1249853	3718,31	336,13

Aglomeracja według urzędu marszałkowskiego

W 2009 Departament Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego opracował Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, gdzie scharakteryzował aglomerację Trójmiasta i dokonał delimitacji jego obszaru. Według urzędu marszałkowskiego aglomerację obejmują 3 miasta na prawach powiatu: Gdańsk, Gdynia, Sopot oraz 27 gmin. Przy przeprowadzaniu delimitacji brano pod uwagę m.in. aspekty przestrzenne, uwarunkowania społeczno-gospodarcze, prawno-polityczne, ekologiczne, funkcjonalno-techniczne, ekonomiczne. W wyznaczonym obszarze wyróżniono podstawowe elementy składowe jego struktury oraz rozpatrzono powiązania wewnętrzne i zewnętrzne^[2].

Gminy aglomeracji według urzędu marszałkowskiego^[2]

Gmina	Liczba ludności (2010-12-31[5]) [osób]	Powierzchnia (2011-01-01[6]) [km²]	Gęstość zaludnienia [osób/km²]
Gdańsk	456967	261,96	1744,42
Gdynia	247324	135,14	1830,13
Sopot	38141	17,28	2207,23
gm. Cedry Wielkie	6470	124,27	52,06
Hel	3720	21,72	171,27
Jastarnia	3911	7,80	501,41
gm. Kartuzy	32189	206,45	155,92
gm. Kolbudy	14019	82,66	169,60
gm. Kosakowo	9710	50,14	193,66
gm. Luzino	14116	111,47	126,63
Puck	11249	4,79	2348,43
gm. Puck	23800	237,38	100,26
Pruszcz Gdański	26834	16,47	1629,27
gm. Pruszcz Gdański	20486	143,80	142,46
gm. Przodkowo	7627	85,18	89,54
gm. Przywidz	5331	129,34	41,22
gm. Pszczółki	8473	50,12	169,05
Reda	20959	30,92	677,85
Rumia	46107	30,10	1531,79
gm. Stegna	9695	170,09	57,00
gm. Somonino	9725	112,11	86,75
gm. Suchy Dąb	4034	84,51	47,73
gm. Szemud	14722	176,91	83,22
Tczew	60152	22,38	2687,76
gm. Tczew	12261	170,60	71,87
gm. Trąbki Wielkie	10063	162,58	61,90
Wejherowo	47794	25,53	1872,07
gm. Wejherowo	21654	194,25	111,47
Władysławowo	15111	39,22	385,29
gm. Żukowo	29643	164,04	180,71
Razem (aglomeracja)	1232287	3069,21	401,50

Ludność aglomeracji gdańskiej w granicach według "Planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego"
dane statystyczne GUS^[7]

Teren	1999	%	2004	%	2009	%
Trójmiasto	760 210	64,12	752 943	62,72	742 910	60,66
inne miasta aglomeracji	241 902	20,40	246 581	20,54	255 103	20,83
tereny wiejskie	183 438	15,48	200 985	16,74	226 774	18,51
Aglomeracja ogółem	1 185 550	100,00	1 200 509	100,00	1 224 787	100,00

Aglomeracja Trójmiasta według Paryska

W 2008 Jerzy Jan Parysek przedstawił, że głównym ośrodkiem aglomeracji Trójmiasta jest Gdańsk, którego funkcje uzupełnia Gdynia. Do innych ośrodków aglomeracji należą: Sopot, Wejherowo, Reda, Rumia, Pruszcz Gdański. Określił, że aglomeracja stanowi policentryczny układ przestrzenno-funkcjonalny, który zamieszkuje ponad 1 mln osób^[1].

Aglomeracja Trójmiasta według Jałowieckiego

W 2000 Bohdan Jałowiecki przedstawił, powołując się na Bassada, że policentryczne Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia, Sopot) wraz z terenami podmiejskimi jest metropolią, przy czym ów termin należy relatywizować, dopasowując go do polskich kryteriów. Podobnie postępują w 2003 Herbst i Smętkowski w roku 2001^[8]

Inne koncepcje

Inne koncepcje podające liczbę mieszkańców aglomeracji, obszaru funkcjonalnego, zespołu miejskiego:

• według programu ESPON "obszar funkcjonalny Gdańska" (FUA, ang. Functional Urban Area) w 2002 zamieszkiwało 993 tys. osób^[9].
• według Eurostat w 2001 (LUZ Gdańsk, ang. Larger Urban Zone) – 1 097 654 mieszkańców i obszar 3457,32 km²^[10][11], które dane przyjął też T. Markowski^[12],
• według Eurostat w 2004 (LUZ Gdańsk, ang. Larger Urban Zone) – 1 105 203 mieszkańców i obszar 3457,32 km²^[11][10].

Podstawowe dane liczbowe dotyczące aglomeracji Trójmiasta

Podstawowe dane liczbowe dotyczące aglomeracji Trójmiasta względem województwa i Polski na podstawie koncepcji urzędu marszałkowskiego

Teren	Populacja [osób] (aglomeracja Trójmiasta zajmuje: () )	Powierzchnia [km²] (aglomeracja Trójmiasta zajmuje: () )
Aglomeracja Trójmiasta	1 232 287[2] (-)	3069,21[7] (-)
Województwo Pomorskie	2 319 735[13] (53%)	18 310,34 (17%)
Polska	38 433 600 (3%)	312 679 (1%)

Zobacz też

• Gdański Obszar Metropolitalny
• Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej
• PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście
• Trójmiasto

Przypisy

1. Jerzy Jan Parysek: Aglomeracje miejskie w Polsce oraz problemy ich funkcjonowania i rozwoju. W: Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast: aspekty poznawcze i praktyczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, IGSEiGP UAM, 2008, s. 35, 36, seria: Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna nr 5. ISBN 978-83-61320-33-3.
2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. pomorskie.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-30)].. Gdańsk, 2009-10, s. 144 (Załącznik do Uchwały Nr 1004/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 października 2009 r.; Dz. Urz. Pomorskiego z 2009 r., Nr 172, poz. 3361)
3. Prezentacja dotycząca aglomeracji Trójmiasta (dostęp 10 lutego 2017)
4. Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska. Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. „Prace i Studia Geograficzne”. 35, s. 51, 53-56, 2005. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 0208-4589.
5. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118. Brak numerów stron w książce
6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507. Brak numerów stron w książce
7. Bank danych regionalnych GUS
8. Mozaika przedmieść, Paweł Swianiewicz
9. ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions (Final Report). Luxembourg: The ESPON Monitoring Committee, 2007-03, s. 94. ISBN 2-9600467-2-2.
10. Urban Audit: Data that can be accessed: LUZ Gdansk. Eurostat. [dostęp 2011-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-06)].
11. Urban Audit: City Profiles: Gdansk. Eurostat. [dostęp 2011-07-24].
12. Dane na koniec roku 2001 na podstawie (PDF)Tadeusz Markowski: Funkcje Metropolitalne Pięciu Stolic Województw Wschodnich. s. 330. [dostęp 2009-03-08].
13. /, Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2018-09-26] (pol.).

Linki zewnętrzne

• Mapa zaludnienia. woj-pomorskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)].
• Mapa administracyjna województwa. woj-pomorskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-28)].
• Mapa SKM