Aetozaury

Aetozaury (Aetosauria – od stgr. αετός aetos – orzeł i σαυρος sauros – jaszczur) – takson gadów (rząd Aetosauria, rodzina Stagonolepididae, syn. Aetosauridae) o wyglądzie przypominającym współczesne pancerniki i późniejsze od nich ankylozaury. Były najwcześniejszymi roślinożernymi archozaurami z kladu Crurotarsi. Właściwe aetozaury miały charakterystyczne spiczaste, podobne do świńskiego ryja, pyski o bezzębnym przodzie szczęk i liściokształtnych zębach policzkowych. Tak zakończony pysk prawdopodobnie służył do odkopywania korzeni i bulw.

Aetozaury

Aetosauria
Lydekker, 1889
Okres istnienia: trias późny PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 237/201.4 237/201.4
Stagonolepis
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Pseudosuchia
Rząd	aetozaury

Szczęka dość lekka, z licznymi pustymi miejscami na nozdrza i inne boczne otwory, przypominająca czaszki ptaków i stąd nazwa orło-jaszczurów dla Aetosauria. Podobnie żuchwa. Pancerz kostny pokrywał szyję, grzbiet, boki i ogon. Szczególnie dobrze rozwinięty nad plecami, z wielkimi kostnymi płytami – a u niektórych gatunków ciężkimi kolcami – stanowił solidną ochronę przed drapieżnikami. Kończyny krótkie, masywne, szeroko rozstawione jak u krokodyli. Stopy małe i szerokie, bez wielkich pazurów, typowych dla zwierząt ryjących w ziemi. Osiągały do 5 m długości. Niektóre miały wąskie ciała podobne w przekroju do krokodylich, a inne szerokie – podobnie jak żółwie.

Są znane z późnotriasowych osadów Ameryki Północnej, Europy i Ameryki Południowej. Wymarły podczas wymierania późnotriasowego.

Heckert i Lucas (2000) zdefiniowali Stagonolepididae jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka rodzajów Aetosaurus i Desmatosuchus oraz wszystkich jego potomków^[1]; Parker (2007) zdefiniował Aetosauria jako klad obejmujący wszystkie taksony bliżej spokrewnione z Aetosaurus i Desmatosuchus niż z rodzajami Leptosuchus, Postosuchus, Prestosuchus, Poposaurus, Sphenosuchus, Alligator i Gracilisuchus oraz z gatunkiem Revueltosaurus callenderi^[2]. W literaturze nazwy Aetosauria i Stagonolepididae bywają używane zamiennie; jednak z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Desojo, Ezcurrę i Kischlata (2012) wynika, że rodzaj Aetosauroides, a być może także rodzaje Coahomasuchus i Neoaetosauroides, są przedstawicielami Aetosauria nie należącymi do Stagonolepididae^[3].

Klasyfikacja

Za Parkerem, 2007^[2]

• Rząd AETOSAURIA
  • Rodzina STAGONOLEPIDIDAE
    • • Rodzaj Acompsosaurus
      • Rodzaj Chilenosuchus
      • Rodzaj Ebrachosaurus
      • Rodzaj Stegomus
    • Podrodzina Desmatosuchinae
      • Rodzaj Longosuchus
      • Rodzaj Lucasuchus
      • Rodzaj Acaenasuchus
      • Rodzaj Desmatosuchus
    • Podrodzina Aetosaurinae
      • Rodzaj Coahomasuchus
      • Rodzaj Neoaetosauroides
      • Rodzaj Aetosaurus
      • Rodzaj Aetosauroides
      • Rodzaj Stagonolepis
    • Podrodzina Typothoracisinae
      • Rodzaj Redondasuchus
      • Rodzaj Typothorax
    • Plemię Paratypothoracisini
      • „Desmatosuchus” chamaensis
      • Paratypothorax andressorum

Drzewo ścisłej zgodności według Desojo, Ezcurry i Kischlata (2012)^[3]

Aetosauria	Aetosauroides Stagonolepididae Neoaetosauroides Coahomasuchus Aetosaurus Calyptosuchus Stagonolepis robertsoni Aetobarbakinoides Typothoracisinae Redondasuchus Typothorax Tecovasuchus Paratypothorax Heliocanthus / Rioarribasuchus Desmatosuchinae Sierritasuchus Longosuchus Lucasuchus Acaenasuchus Desmatosuchus smalli Desmatosuchus haplocerus

Przypisy

1. A.B. Heckert i S.G. Lucas. Taxonomy, phylogeny, biostratigraphy, biochronology,paleobiogeography,and evolution of the Late Triassic Aetosauria (Archosauria:Crurotarsi). „Zentralblatt für Geologie und Paläontologie Teil I”. 11-12, s. 1539-1587, 2000. (ang.).
2. W.G Parker. Reassessment of the aetosaur “Desmatosuchus” chamaensis with a reanalysis of the phylogeny of the Aetosauria (Archosauria: Pseudosuchia). „Journal of Systematic Palaeontology”. 5. 1, s. 41-68, 2007. (ang.).
3. Julia B. Desojo, Martín D. Ezcurra i Edio E. Kischlat. A new aetosaur genus (Archosauria: Pseudosuchia) from the early Late Triassic of southern Brazil. „Zootaxa”. 3166, s. 1-33, 2012. (ang.).