Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Adam Treszka (ur. 28 grudnia 1911 w Kutach Starych, zm. 30 grudnia 1984 w Londynie) – polski prawnik, adwokat, polityk obozu narodowego, oficer, publicysta, działacz niepodległościowy i społeczny na emigracji, prezes Koła Lwowian w Londynie.
Adam Treszka (sierpień 1939) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Miejsce spoczynku | |
Narodowość |
polska |
Alma Mater | |
Partia | |
Małżeństwo |
Jadwiga Treszka |
Odznaczenia | |
Urodził się 28 grudnia 1911 w Kutach Starych na Pokuciu[1][2]. Był synem miejscowego leśniczego[1]. Wraz z rodziną zamieszkiwał w domu nad rzeką Czeremosz u stóp góry Czarnohory[1]. W dzieciństwie stracił rodziców i był wychowany przez krewnych[1]. Uczył się w szkole podstawowej w Kutach oraz w Państwowym Gimnazjum im. Franciszka Karpińskiego w Śniatynie, które ukończył w 1930[1][3]. W młodości należał do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, wraz z ojcem uczestniczył w zlotach tej organizacji[1]. Kierował hufcem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego[1]. Uczestniczył w zawodach sportowych i zdobywał nagrody strzeleckie[1].
Studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1930-1934[4], uzyskując tytuł magistra praw[1][2]. Pełnił funkcje prezesa uczelnianego Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska”[5] (ponownie wybrany 15 marca 1935[6])[1][2] oraz przewodniczącego Akademickiego Stowarzyszenia Bratniej Pomocy Studentów UJK[1][7][8]. 16 marca 1935 został wybrany wiceprezesem Czytelni Akademickiej we Lwowie[9]
Zaangażował się w działalność w Stronnictwie Narodowym Dzielnicy Lwowskiej[1]. Był delegatem zarządu okręgowego[10]. Po studiach odbył służbę wojskową w Wojsku Polskim w Szkole Podchorążych Piechoty w Tarnopolu kończąc kształcenie z pierwszą lokatą[1]. Odbywał aplikację adwokacką u mecenasów Stankiewicza i Jana Pierackiego[1]. Jako obrońca występował w procesach politycznych przed 1939[1].
W sierpniu 1939 został powołany na ćwiczenia wojskowe[1]. Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej został ranny pod Sandomierzem[1]. W przebraniu dotarł do Lwowa[1]. Wówczas był członkiem rady przybocznej przy prezydencie Lwowa, Stanisławie Ostrowskim[11]. Według jednej z wersji, po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez sowietów w magistracie miasta 22 września i przewieziony do więzienia przy Łąckiego”[11]. Według innej relacji, zagrożony aresztowaniem przez żydowsko-ukraińską milicję sowiecką zbiegł ze Lwowa celem ucieczki na Zachód[1]. W rodzinnych Kutach nad granicy z Rumunią został rozpoznany przez Ukraińca, znającego go z czasów szkolnych i został aresztowany[1]. Był osadzony w więzieniu w Kutach (wraz z nim przetrzymywany był wówczas Artur Liebhardt)[12] oraz innych na terenie w ZSRR[1]. Później został wywieziony w głąb Rosji do sowieckiego łagru na Sybirze[1][2].
Odzyskał wolność na skutek amnestii w wyniku układu Sikorski-Majski w 1941[1][2]. Po dotarciu do Buchary, gdzie działały Polskie Władze Cywilnej, pracował w zakresie organizowania opieki nad przybywającymi Polakami z łagrów i więzień[1] (odpowiadał za prowadzenie statystyki polskich deportowanych). Wraz z Dominikiem Maciejką kierował placówką opieki nad polskimi rodzinami i dziećmi na stacji kolejowej w Kogonie[13]. Zdobywał od sowietów zarówno żywność jak i lekarstwa[13]. Założył sierociniec dla polskich dzieci[1]. Następnie został skierowany z Buchary do ambasady RP w Kujbyszewie i odpowiadał za organizację opieki nad Polakami, przebywającymi po wschodniej i zachodniej stronie Uralu oraz na ziemi kazachskiej[1][13]. Chorował na tyfus[13]. Po zerwaniu stosunków przez ZSRR z Polską wyjechał do Teheranu wraz z Armią Polską. W tym mieście, będąc jednym z liderów aktywnej tam komórki Stronnictwa Narodowego, zaangażował się w sprawę ewakuacji polskich uchodźców ze ZSRR do Iranu. Sam zorganizował transport ponad 2 tys. polskich dzieci do różnych krajów, które miały szansę spokojnie dotrwać końca wojny. W tym mieście w 1943 został wiceprezesem Koła Lwowian[14]. Powołany do służby w Armii Polskiej na Wschodzie objął stanowisko komendanta więzienia na Górze Syjon[1]. Wraz z innymi przedwojennymi członkami SN założył w Jerozolimie pismo „Myśl Polska na Bliskim Wschodzie”[1]. Był oficerem 2 Korpusu Polskiego zarówno na Bliskim Wschodzie jak i we Włoszech[1], służąc w stopniu porucznika[13]. W 1944 został odwołany do Londynu[1]. Zaangażował się w działalność Polskiego Czerwonego Krzyża, w zakresie organizacji opieki dla tzw. dipisów, w szczególności na obszarze Niemiec[1].
Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii i osiadł w Londynie. Był zaangażowany w działalność organizacji o charakterze politycznym, niepodległościowym, społecznym, charytatywnym[1]. Działał w emigracyjnym Stronnictwie Narodowym[2], był członkiem władz naczelnych SN w wolnym świecie[1]. Po przekształceniu PCK w Towarzystwo Pomocy Polakom w Londynie był jego wieloletnim prezesem do końca życia[1]. Był członkiem założycielem i wiceprezesem Instytutu Romana Dmowskiego w Londynie[1], członkiem zarządu Ogniska Polskiego, przewodniczącym Rady Zjednoczenia Polskiego w Wielkiej Brytanii. Pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Stowarzyszenia Byłych Sowieckich Więźniów Politycznych[1]. Zasiadał w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Polskich Kombatantów[1]. Był redaktorem i publicystą „Myśli Polskiej”, „Tygodnia Polskiego”. Pisał o deportowanych w ZSRR, o sytuacji w centralnej Azji, repatriacjach, losach Polaków pozostałych w ZSRR, o Katyniu. Wygłaszał liczne wykłady, angażował się w wiele inicjatyw, m.in. w polonijną akcję na rzecz obrony Cmentarza Orląt, w zbiórkę pieniędzy dla budowy rotundy pod ponowne wystawienie po latach Panoramy Racławickiej we Wrocławiu[15]. Wszedł w skład Komitetu Budowy Pomnika Katyńskiego na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie[1].
Od początku istnienia Koła Lwowian w Londynie, założonego w 1960, był aktywnym działaczem tegoż i członkiem zarządu, a po śmierci gen. bryg. Stanisława Kuniczaka 30 maja 1974 został wybrany prezesem Koła Lwowian w Londynie[1][16]; ponownie wybrany 3 marca 1976[2][17]. Za jego szefowania organizacją nastąpiło ożywienie działalności Koła, wzrost liczby członków, wzmożenie działalności wydawniczej[1][13]. Redagował „Biuletyn” Koła Lwowian[1][2]. Corocznie współorganizował obchody rocznicy polskiej obrony Lwowa w ramach wojny polsko-ukraińskiej z listopada 1918[1]. Pozostawał w wojskowym stopniu porucznika rezerwy[1]. Był admiratorem rodzinnych stron Pokucia i Czarnohory[1]. Na emigracji nie ustępował w staraniach w sprawie przywrócenia Polsce Lwowa i Ziem Wschodnich II Rzeczypospolitej[1].
Dzień po swoich 83 urodzinach, zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego z 29 grudnia 1984 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za całokształt wieloletniej działalności niepodległościowej, społecznej i charytatywnej[1][13][18]. Był także odznaczony polskimi, angielskimi i jugosłowiańskimi odznaczeniami, zarówno cywilnymi jak i wojskowymi[1].
Zmarł 30 grudnia 1984 w szpitalu Hammersmith w Londynie po krótkiej chorobie[1][2]. Po mszy św. w Brompton Oratory został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie w pobliżu Pomnika Katyńskiego, do którego ustanowienia wcześniej się przyczynił[1]. Przed 1939 ożenił się ze znajomą ze studiów, Jadwigą Bednarek, z którą miał dwie córki[1][13]. Od lat uniwersyteckich, poprzez służbę wojskową podczas wojny i później lata emigracyjne, przyjaźnił się z Marianem Brzezickim, który zastąpił go w kierownictwie nad Kołem Lwowian w Londynie[1][13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.