Loading AI tools
cykl sonat Eugène’a Ysaÿe’a Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
6 sonat na skrzypce solo op. 27[1] (fr. Six sonates pour violon seul op. 27[2]) – cykl sześciu sonat skrzypcowych autorstwa Eugène’a Ysaÿe’a, opublikowany w 1924 roku, jedno z najważniejszych XX-wiecznych dzieł na skrzypce solo.
 Okładka pierwszego wydania | |
| Kompozytor | |
|---|---|
| Opus/Oznaczenie |
27 |
| Forma muzyczna |
cykl sonat |
| Czas powstania |
1923–1924 |
| Miejsce powstania |
Het Zoute, Belgia |
| Wykonawcy premiery |
Josef Gingold (III sonata) |
| Czas trwania |
około 65 minut |
Kompozytor wypowiedział się następująco o planowanym cyklu: Czułem się zainspirowany i zachęcony, aby pokusić się o eksperyment. Myślę o napisaniu utworu na skrzypce solo „przez skrzypce i dla skrzypiec”, dążącego momentami do ukazania specyfiki wykonawczej jednego lub drugiego skrzypka[3]. Zbiór powstał w latach 1923–1924, autor pisał go w swoim domu w Het Zoute[4], gdzie pracował ze swoimi skrzypcami Guarneri[3]. Sonaty były inspirowane Sonatami i partitami na skrzypce solo autorstwa Johanna Sebastiana Bacha[5], domniemywa się, że ich wykonaniem przez Józsefa Szigetiego[6] – jego wykonania tychże sonat Ysaÿe słuchał w 1923 roku[3]. Podobieństwa do Bachowego dzieła to m.in.: złożona polifonia, taka sama tonacja I sonaty, motyw z Preludium Partity E-dur pojawił się w Prelude II sonaty[7].
Każda z sonat jest dedykowana jednemu z wirtuozowskich skrzypków z czasów życia kompozytora[8], wszyscy byli młodsi od kompozytora i w każdej sonacie Ysaÿe starał się oddać odrobinę ich osobowości[6]; Jacquesowi Thibaud był przyjacielem autora[9]. Kompozytor nigdy nie wykonał publicznie żadnej ze swych z sonat z opusu 27[10]. III sonata została po raz pierwszy wykonana przez Josefa Gingolda[11].
Cykl opublikowano w 1924 roku w Brukseli w Editions Ysaÿe (Antoine Ysaÿe)[2], pierwszy drukowany egzemplarz na pergaminie został przekazany belgijskiej królowej Elżbiecie Gabrieli Bawarskiej[3].
W 2018 roku znaleziono rękopis skrzypaczki Josette Lavergne[12] z odmienną, nieukończoną wersją VI sonaty, wykonanie cyklu przez Walentina Niklasa z tą wersją wydało Naxos w 2020 roku[13].
Sonaty stanowią od strony formalnej różnorodne tematycznie fantazje o swobodnej budowie[5]. Zaprezentowano w nich całość technik wirtuozowskich znanych w czasach Ysaÿe’a[5]. Zastosowana harmonika jest niekonwencjonalna, a kolorystyka momentami impresjonistyczna[5]. Wykonanie całości zajmuje około 65 minut[14].
I. Grave
II. Fugato
III. Allegretto poco scherzoso
IV. Finale con brio
I. Prelude
II. Malinconia
III. Danse des ombres
IV. Les Furies
I. Lento molto sostenuto – Molto moderato quasi lento – Allegro in tempo giusto e con bravura – Tempo poco più vivo e ben marcato[15]
I. Allemande
II. Sarabande
III. Finale
I. L’aurore
II. Danse rustique
I. Allegro giusto non troppo vivo – Allegretto poco scherzando – Allegro. Tempo primo[15]
I sonata pozostaje pod wyraźnym wpływem swojego Bachowskiego pierwowzoru, także pod względem budowy (wolno-szybko-wolno-szybko)[4]. Tonacja zmienia się z g-moll na na B-dur w 3. części[4].
II sontata była pierwotnie na 4. miejscu, autor zmienił jej położenie przed publikacją[4]. Pojawia się w niej motyw zaczerpnięty z sekwencji Dies irae[16] we wszystkich częściach[4], a zwłaszcza w drugiej i trzeciej części[7]. Powolna część Malinconia w tonacji e-moll przechodzi z łagodnego motywu pieśni ludowej do tematu chorałowego[4]. Danse des ombres (Taniec cieni) w tonacji G-dur otwiera cantus planus, który zostaje przetworzony na sarabandę w technice pizzicato, po niej następuje sześć wariacji, w tym pieśń ludowa, musette, dwuczęściowa inwencja w tonacji molowej, po czym następuje powrót do sarabandy[4]. Ostatnia żywiołowa część Les Furies jest utrzymana w tonacji a-moll[4].
III sonata jest jednoczęściowa i stanowi połączenie wirtuozerii z narracją w duchu Johannesa Brahmsa i Fryderyka Chopina[4].
IV sonata przypomina strukturę partit J.S. Bacha (brakuje courante); w drugiej części zastosowano potrójne metrum i z ukryte ostinato: fragment gamy A-G-F-E, który powtarza się co takt[4]. Wszystkie części utrzymane są w tonacji molowej, część finałowa przechodzi pod koniec w tonację durową[4].
Pierwsza część V sonaty rozpoczyna się dwoma powolnymi frazami z kwintami czystymi, zbudowanymi diatonicznie, powoli unoszącymi się, które mogą w słuchaczu wzbudzić skojarzenia ze wschodem Słońca[4]. Po powtórzeniu segmentu pojawiają się wyraźne dysonanse, ostatecznie klarownie harmonicznie rozwiązane i zakończone arpeggiami[4]. Druga część jest zbudowana podobnie do pierwszej i powtarza się w niej kilkukrotnie ten sam motyw[4].
VI sonatę o hiszpańskim charakterze można określić jako kadencję z habanerą; pojawiają się m.in. spiętrzone seksty[4]. Pomimo obecności elementów Bachowskich bliżej jej do stylu kompozytorskiego Niccolò Paganiniego[17].
Zbiór jest uznawany za najwybitniejsze osiągnięcie kompozytorskie Eugène’a Ysaÿe’a[5] i jest również jego najbardziej znanym dziełem[9]. Sonaty są wykonywane we współczesnym repertuarze konkursowym i estradowym[18]. Prof. Andrzej Gębski wypowiedział się tak: każdy szanujący się skrzypek powinien całość znać lub przynajmniej przeczytać oraz [n]ie będzie przesadnym stwierdzenie, w skrzypcowym pojmowaniu, że Sonaty i Partity Jana Sebastiana Bacha to „STARY TESTAMENT” zaś Sonaty na skrzypce solo Eugène Ysaÿe’a to „NOWY TESTAMENT”[10]. Dawid Ojstrach wypowiedział się o cyklu następująco: otwierają one nowy rozdział w historii wirtuozerii skrzypcowej. Pod tym względem Ysaÿe jako kompozytor jest największym nowatorem po Paganinim[3].
Dzieło wykonywało i rejestrowało w całości wielu artystów, m.in.:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
