12 Pułk Artylerii Ciężkiej (1920)

12 Pułk Artylerii Ciężkiej (12 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Ten artykuł dotyczy 12 pułku artylerii ciężkiej WP w 1920. Zobacz też: 12 Pułk Artylerii Ciężkiej – stronę ujednoznaczniającą.

12 Pułk Artylerii Ciężkiej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Dyslokacja	Lwów
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	12 Brygada Artylerii

Formowanie i zmiany organizacyjne

Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa^[1].

Latem 1920 jego bateria zapasowa stacjonowała we Lwowie^{[uwaga 1]}.

Opracowany w październiku plan rozbudowy artylerii do końca 1919 przewidywał, że z dniem 31 grudnia zakończona zostanie organizacja baterii i dowództw formowanych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii^[3].

Organizacja i działania I/12 pac

W 1919, na terenie Francji, sformowany został 3 pułk artylerii ciężkiej. W czerwcu oddział przybył do Polski wraz z Armią gen. Józefa Hallera i do 15 sierpnia stacjonował w rejonie Rembertowa^[4]. Tego dnia Naczelne Dowództwo WP nakazało rozformowanie pułku i utworzenie samodzielnych dywizjonów^[5]. I dywizjon skierowany został do Pomiechówka. Tu nastąpiło przejęcie stanowisk służbowych przez oficerów polskich, a dowództwo dywizjonu objął mjr Drozdowski. 1 września dywizjon skierowano do Modlina, ale już 4 września dywizjon znalazł się w Wilnie. Tu przechodził intensywne szkolenie, nie uczestnicząc jednak w walkach. Tu też przemianowany został na 12 dywizjon artylerii ciężkiej. 15 marca 1920 wszedł w podporządkowanie dowódcy 14 Dywizji Piechoty. Na froncie prowadził ogień nękający^[5].

4 lipca ruszyła wielka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Dywizjon prowadził działania opóźniające. Podczas odwrotu, w rejonie Słucka, doszło do walki w obronie dział pozbawionych osłony piechoty. Dzięki zdecydowanej postawie oficerów i żołnierzy dyonowi udało się wycofać bez większych strat. Pułk cofał się dalej przez Baranowicze, Kobryń i Brześć, a 12 sierpnia dotarł do Dęblina^[6][7].

16 sierpnia, działając nadal w składzie 14 Dywizji Piechoty, wziął udział w kontrofensywie znad Wieprza i wspólnie z piechotą ścigał bolszewików. Maszerował przez Kobryń i Baranowicze, a pod Kojdanowem ogniem kartaczy zatrzymał atak nieprzyjaciela wystrzeliwując w jego stronę około 400 pocisków^[8]. 6 października wkroczył wraz z piechotą do Mińska. Stamtąd został skierowany do Baranowicz, gdzie zakończył swój udział w wojnie^[9].

Po zawieszeniu broni, 12 dywizjon artylerii ciężkiej, po krótkim postoju w Baranowiczach, skierowany został 15 listopada do Tarnopola i zajął kwatery w Chodaczkowie, Dragonowcach i Zabojkach. Tam przeprowadzono demobilizację, a 9 września 1921 dywizjon przetransportowano koleją do Lwowa. W tym czasie rozkaz MSWojsk. rozwiązało 5 Lwowską Brygadę Artylerii, a na jej miejsce utworzyło 6 pułk artylerii ciężkiej, z dowódcą ppłk. Tadeuszem Łodzińskim. Trzonem nowo powstałej jednostki stały się wojenne 5 Lwowski dywizjon artylerii ciężkiej i 12 Kresowy dac^[10][11].

Osobny artykuł: „pokojowy” 6 pułk artylerii ciężkiej.

Żołnierze pułku/dywizjonu

Obsada personalna I/12 pac w 1920[12]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowódca dywizjonu	kpt. Romuald Maniecki (do 14 VI)
	kpt./mjr Józef Korycki
	por. Tadeusz Strutyński (VII X)
Oficer łączności	pchor. Józef Zieliński (od 14 VII)
Lekarz	kpt. lek. dr Joachim Urich
	ppor. lek. Leon Kohn
	pchor. san. Kazimierz Eksleur (od 16 VII)
Lekarz wet.	kpt. wet. Teofil Nowodworski
	ppor. lek. wet. Józef Marjowski
Dowódca 1 baterii	por. Tadeusz Strutyński
Oficer baterii	por. Aleksander Dunin Żuchowski
Oficer baterii	ppor. Władysław Grzegorzewicz

Uwagi

1. Miejsce postoju baterii zapasowej uważane było za miejsca postoju jej macierzystego pułku^[2].

Przypisy

1. Odziemkowski 2004 ↓, s. 19.
2. Odziemkowski 2010 ↓, s. 362.
3. Odziemkowski 2010 ↓, s. 368.
4. Romanowski 1929 ↓, s. 13.
5. Zarzycki 1997 ↓, s. 6.
6. Zarzycki 1997 ↓, s. 6–7.
7. Romanowski 1929 ↓, s. 14.
8. Romanowski 1929 ↓, s. 15.
9. Zarzycki 1997 ↓, s. 7.
10. Zarzycki 1997 ↓, s. 8.
11. Spis byłych oddziałów WP 1935 ↓, s. 69.
12. Tuliński 2020 ↓, s. 908.

Bibliografia

• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Michał Romanowski: Zarys historji wojennej 6-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Piotr Zarzycki: 6 pułk artylerii ciężkiej „Obrońców Lwowa”. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 54. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1997. ISBN 83-87103-32-2.