Ścinawka Średnia

Ścinawka Średnia (niem. Mittelsteine^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków^[5][6].

Ścinawka Średnia

wieś
Kościół św. Marii Magdaleny w Ścinawce Średniej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Radków
Liczba ludności (III 2011)	2198[1]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-410[2]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0855109
Położenie na mapie gminy Radków Ścinawka Średnia
Położenie na mapie Polski Ścinawka Średnia
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Ścinawka Średnia
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Ścinawka Średnia
50°30′55″N 16°30′00″E[3]

W latach 1973–1976 wieś była siedzibą gminy Ścinawka Średnia. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Ścinawka Średnia^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0992214	Bieganówek	przysiółek
0992220	Księżno	osada

Historia

Ścinawka Średnia powstała w XIII w. przy popularnym szlaku handlowym do Czech i Jeleniej Góry przez Kamienną Górę^[7]. W 1590 dwór dolny kupił Henryk von Stillfried Starszy (1519–1615), który w 1596 sprzedał dobra panu Otto von Ratschin und Arnsdorf (zm. 1601), synowi Jerzego, który w 1575 był właścicielem dworu „Ratschin“ w Gorzanowie. Majątkiem po jego śmierci do 1612 zarządzała wdowa Elizabeth von Schindel^[8] i syn^[9]. Rodzina Ratschin w wojnie trzydziestoletniej poparła wojska duńskie, za co ich majątki w 1622 zostały skonfiskowane^[10]. W XVIII w. własność ziemska uległa rozdrobnieniu i poszczególne fragmenty miejscowości znajdowały się w różnych rękach, między innymi część wsi należała do jezuitów z Kłodzka^[7]. W drugiej połowie XIX w. kiedy w 1879 r. to zbudowano linię kolejową z Kłodzka do Nowej Rudy, wieś się rozwinęła^[7]. W 1902 r. kiedy przez miejscowość przeprowadzono linię Kolei Sowiogórskiej powstało tu kilka zakładów przemysłowych, między innymi elektrownia, przędzalnia bawełny i wytwórnia skrzynek^[7]. W czasie II wojny światowej w Ścinawce Średniej znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen^[11].

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) mieszkało tu 2198 osób^[1]. Jest największą miejscowością gminy Radków.

Rolnictwo

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Państwowe Przedsiębiorstwo Hodowlane Ścinawka^[12]. W roku 1993 po przekształceniu funkcjonuje jako Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Ścinawka Średnia^[13].

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[14]:

• kościół św. Marii Magdaleny w Ścinawce Średniej, parafialny z XIV w., przebudowany w 1738 r.,
• kościół Bożego Ciała w Ścinawce Średniej, filialny z 1517 roku, przebudowany w XVIII wieku,
• zespół pałacowy^[15] prepozytury oo. jezuitów (ul. Wojska Polskiego 13-15-17) z końca XVII wieku, przebudowywany w 1788 i 1925 r.,
  • pałac
  • cztery domy mieszkalne
  • spichrz, obecnie kaplica
  • pawilon ujęcia wody
  • park
• park „Bieganówek”, powstały po 1920 r.,
• wieża mieszkalna - Zamek Kapitanowo, z pierwszej połowy XVI wieku i XVII wieku, wkomponowana w bryłę gotycko-renesansowego dworu obronnego.

• 
  Kościół Bożego Ciała
• 
  Pałac w Ścinawce Średniej
• 
  Zamek Kapitanowo
• 
  Posąg św. Jana Nepomucena
• 
  Dawny dwór jezuitów w Księżnie
• 
  Kościół ewangelicko-metodystyczny

Transport

W Ścinawce Średniej krzyżują się drogi wojewódzkie nr 386 oraz 387^[16].

Stacja kolejowa Ścinawka Średnia stanowi węzeł dla czterech linii kolejowych^[17].

Kolej żelazna dotarła do Ścinawki 15 października 1879 r., wraz z otwarciem przedostatniego Śląskiej Kolei Górskiej, której część stanowi dzisiejsza linia kolejowa Kłodzko - Wałbrzych^[18]. Trasa jest czynna w ruchu towarowym i pasażerskim: przewozy prowadzą Koleje Dolnośląskie^[19].

W latach 1900–1902 główną, państwową linię przecięła prywatna, lokalna kolej dojazdowa, zwana Koleją Sowiogórską (na odcinku Dzierżoniów – Dzikowiec) i Koleją Stołowogórską (na odcinku Dzikowiec – Radków)^[20][21]. Linia została częściowo rozebrana jeszcze przed II wojną światową – pozostawiono bocznicę do stacji Nowa Ruda Słupiec^[22]. Istniejące od 1903 r. połączenie kolejowe Radkowa ze Ścinawką Średnią zostało w 1987 r. zawieszone^[23]. We wrześniu 1999 r. tory w kierunku Radkowa rozebrano^[24].

W 2010 r. odbudowano inną, uprzednio rozebraną w latach 90. XX wieku linię towarową ze Ścinawki Średniej do Tłumaczowa^[25]. Bocznicę odbudowano śladem dawnej transgranicznej linii kolejowej do Otovic, którą doprowadzono do Ścinawki w 1889 r.^[26]

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół rzymskokatolicki, parafia św. Marii Magdaleny
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, parafia w Ścinawce Średniej

Związani ze Ścinawką

• Alois Bartsch (1902–1982), niemiecki nauczyciel, pisarz, dokumentalista ziemi kłodzkiej,
• Adam Bałabuch (ur. 1961), polski duchowny katolicki, biskup świdnicki,
• Dorota Idzi (ur. 1966), polska pięcioboistka, medalistka mistrzostw świata, Europy oraz Polski.

Szlaki turystyczne

• czerwony – Główny Szlak Sudecki: Przełęcz Srebrna – Słupiec – Kościelec – Ścinawka Średnia – Wambierzyce – Skalne Grzyby – Karłów

Ciekawostki

• Na stacji kolejowej kręcone były sceny do filmu Jana Jakuba Kolskiego Afonia i pszczoły^[27].
• W kościele parafialnym kręcone były sceny do teledysku utworu „Fire & Forgive” (ang. ogień i wybaczenie) niemieckiego zespołu Powerwolf^[28].

Zobacz też

• Ścinawka Dolna
• Ścinawka Górna