Łomna (powiat nowodworski)

Łomna (także Łomna Duża) – wieś sołecka^[5] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, w gminie Czosnów^[3][6]. Wieś jest usytuowana na dawnym szlaku Warszawa–Modlin między Łomną-Las a Cząstkowem Polskim. Obecnie trasa drogi krajowej nr przebiega równolegle do niej 1100 metrów na zachód.

Ten artykuł dotyczy wsi w gminie Czosnów. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Łomna

wieś
Kościół św. Mikołaja Biskupa w Łomnej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	nowodworski
Gmina	Czosnów
Liczba ludności (2023)	633[1]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-152[2]
Tablice rejestracyjne	WND
SIMC	0001347[3]
Położenie na mapie gminy Czosnów Łomna
Położenie na mapie Polski Łomna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Łomna
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego Łomna
52°22′54″N 20°46′50″E[4]

Kaplica grobowa Trębickich

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Historia

Łomna to najstarsza wieś w Gminie Czosnów, wzmiankowana już w 1155 roku jako ośrodek duszpasterski należący do klasztoru kanoników z Czerwińska. W 1425 erygowana została tu parafia, a pierwszym proboszczem został ksiądz Andrzej, opat czerwiński ze Zgromadzenia Kanoników Regularnych Laterańskich. W 1461 r. biskup A. Bniński podarował proboszczowi z Łomnej dziesięcinę ze wsi Małocice, które leżały w tzw. kluczu żbikowskim dóbr biskupich. Dobra Łomnej należały nadal do opatów czerwińskich. W 1580 roku tuż obok założono wieś duchowną Łomni. Miejscowość znajdowała się wówczas w powiecie warszawskim, na ziemi warszawskiej w województwie mazowieckim^[7].

W czasie potopu szwedzkiego kościół został zniszczony i w 1667 r. powstał nowy, drewniany.

Na początku XIX w. na terenach należących od Łomnej osiedliło się kilka mennonickich rodzin kolonistów holenderskich. Kupli oni od Polaków grunty i założyli kolonię nazywaną Borki. W 1884 r. składały się na nią 3 zagrody o powierzchni 101 morgów. Do chwili obecnej zachowały się w krajobrazie ślady tradycyjnej gospodarki holenderskiej w postaci stawów i kanałów odwadniających oraz sztuczne nasadzenia widoczne na terenie łąk i pastwisk obniżającym się w kierunku Wisły (w kierunku północnym)^[8].

W 1819 roku kasacie uległo opactwo czerwińskie, z którym Łomna związana była przez wieki. Majątek tworzący formalnie odrębną wieś Łomana-Las nabył Antoni hr. Trębicki. W roku 1820 w Łomnej gościł Michał Oczapowski, który pomógł Trębickim wprowadzić nowoczesne, jak na tamte czasy, metody upraw i gospodarowania ziemią. Po śmierci Trębickiego w 1834 r. dobra przeszły na jego małżonkę Zofię z Rykaczewskich Trębicką.

W 1874 roku Zofia Trębicka ufundowała murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja według projektu Henryka Marconiego, który został zniszczony w czasie I wojny światowej. Odbudowano go w 1929 r.

Podczas II wojny światowej Łomna znalazła się na terenach anektowanyzch bezpośrednio przez Rzeszę – włączono ją do powiatu Płońsk, który przyłączono do Prus Wschodnich. Granica Generalnego Gubernatorstwa przebiegała między Łomną a Łomną-Las. Wiosną 1940 r. hitlerowcy wypędzili mieszkańców na okres ok. miesiąca do Puszczy Kampinoskiej, w kierunku Wilkowa. Wieś została wówczas splądrowana, a majątek Trębickich rozgrabiony. Wielu mieszkańców zostało przez hitlerowców aresztowanych i deportowanych do pracy na terenie Prus Wschodnich^[9].

W roku 1945 proboszcz parafii Łomna ks. Edward Gregorkiewicz wspomógł finansowo pierwsze prace ekshumacyjne w miejscu kaźni w pobliskich Palmirach.

Po II wojnie światowej majątek Trębickich przejęło państwo, utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne nastawione na zasiew zbóż, roślin pastewnych i hodowlę bydła mlecznego (pogłowie powyżej 1000 sztuk). Po roku 1990 – mimo wypracowywanego zysku – PGR postawiono w stan upadłości i sprzedano. Obecnie zabudowania gospodarcze znajdują się w stanie daleko posuniętej i pogłębiającej się ruiny.

Od drugiej połowy lat 90. do Łomnej dociera komunikacja miejska z Warszawy i Łomianek (linia Ł). W Łomnej planowano budowę miasta na ok. 30 000 mieszkańców przez kapitał irlandzki na powierzchni 165 ha^[10].

Osoby związane z Łomną

• Józef Kazimierski
• Bolesław Kiełbasa
• Michał Oczapowski
• Antoni Trębicki

Obiekty historyczne

• klasycystyczny kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1874 r. według projektu Henryka Marconiego;
• kaplica grobowa hr. Antoniego (+1834) i Zofii z Rykaczewskich (+1867) Trębickich z I poł. XIX wieku;
• pozostałości parku z XIX w., który otaczał, uszkodzony podczas II wojny światowej i rozebrany na początku lat 50. XX w. dwór Trębickich (I poł. XIX w.), od wschodu położone są stawy;
• zarys części fundamentów dworu, zawalone, murowane piwnice, sklepione kolebkowo.
• na osi dawnego dworu biegnie aleja dojazdowa oraz ślady owalnego podjazdu,
• ruiny dawnej oficyny dworskiej, murowanej z cegły i otynkowanej na biało, powstała ona w I poł. XIX w., usytuowano ją na północ od dworu. Jednopiętrowa, pięcioosiowa budowla posiadała plan prostokąta, od wschodu dobudowano do niej kwadratową sień, a od południa parterowe przybudówki z XX w. Układ wnętrz jest dwutraktowy, przebudowany. Sień ujęto w narożach pilastrami toskańskimi, posiada wejście podkreślone obramieniem uszakowym w tynku; analogiczne obramienie mają drzwi z sieni do wnętrza, zwieńczone trójkątnym szczytem. Dach czterospadowy dawniej pokryty był dachówką, obecnie eternitem.
• ruiny rządcówki, murowanej z cegły, otynkowanej usytuowanej przy drodze przez wieś. Rzadcówkę wzniesiono w 1 poł. XIX w. Była to parterowa, sześcioosiowa budowla posadowiona na wysokich piwnicach. Posiadała plan wydłużonego prostokąta, układ jej wnętrz był dwutraktowy, z korytarzem, do którego wejście wiodło po schodkach z ganku od południa. Otwory okienne powiększono w XX w. Dach naczółkowy pokryto łupkiem. Rzadcówkę zniszczono w latach 80. XX w.
• na cmentarzu parafialnym kilka starych nagrobków z XIX i początku XX w.