Zbrodnia w Gajach Wielkich

Zbrodnia w Gajach Wielkich – zbiorowe zabójstwo Polaków połączone z podpalaniem budynków i grabieżą mienia, dokonane 27 marca 1945 roku we wsi Gaje Wielkie, położonej w byłym powiecie tarnopolskim województwa tarnopolskiego, przez oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Zbrodnia w Gajach Wielkich

Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Gaje Wielkie
Państwo	Polska (tereny anektowane przez ZSRR)
Miejsce	Gaje Wielkie
Data	27 marca 1945
Liczba zabitych	60–68
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	Ukraińska Powstańcza Armia
Położenie na mapie Polski w 1939 Gaje Wielkie
49°31′10″N 25°38′39″E

Przed zbrodnią

W grudniu 1944 roku sprawcy określani przez świadków jako banderowcy zabili w Gajach Wielkich 10 osób z rodzin Czarnieckich i Kopców^[1]. Według sprawozdania Komitetu Ziem Wschodnich na początku 1945 roku Ukraińcy rozwiesili we wsi plakaty wzywające Polaków do opuszczenia miejscowości pod groźbą śmierci. Spowodowało to ucieczkę części ludności polskiej do Tarnopola^[2].

Przebieg zbrodni

27 marca 1945 roku oddział UPA, wspomagany przez ukraińskich cywili z okolicznych wsi, zaatakował polskie zagrody w Gajach Wielkich^[1]. Przy użyciu broni palnej zabijano spotkanych Polaków. W domu Józefa Barutowicza ocalała Polka, ukryta za łóżkiem, która słyszała, jak sprawcy sprawdzają, czy zabili wszystkich domowników^[3]. Ponadto dokonywano zaboru mienia, część polskich zabudowań spalono^[1]. Mord w następujących słowach wspominał w swoim pamiętniku ks. Józef Anczarski: „…w dniu w którym przyjeżdżam do Tarnopola, miasto przeżywa bolesną sensację. W pobliskich Gajach Wlk., należących do parafii tarnopolskiej, wymordowano ostatniej nocy 60 osób. Sześćdziesiąt osób za jednym zamachem. Ustawić obok siebie 60 trumien! Mdło się robi człowiekowi. Przerażenie ogarnia mieszkańców wiosek”^[4].

Zabito także młodą Ukrainkę, która ostrzegła mieszkankę wsi, Szpilską, przed napadem^[5]. Grzegorz Hryciuk ocenia liczbę zabitych na 60 osób^[6]. Grzegorz Rąkowski, Henryk Komański i Szczepan Siekierka uważają, że zginęło 68 osób^[1][7], w tym 8 porwanych i zaginionych bez wieści^[8].

Zobacz też

• Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej
• Rzeź wołyńska

Przypisy

1. HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 387-388, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
2. LucynaL. Kulińska LucynaL., Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947, t. I, Kraków: „Abrys”, 2002, s. 326, ISBN 83-88527-32-0, OCLC 749369529.
3. Maciej Nowicki: Jaka pamięć? Jaki wstyd?. newsweek.pl, 2011-03-27. [dostęp 2019-03-25]. (pol.).
4. Józef Anczarski, Kronikarskie zapisy z lat cierpień i grozy w Małopolsce Wschodniej 1939–1946 r., Kraków 1946, s. 430 [cyt za:] Na rubieży, nr 26, s. 33-34.
5. Kresowa księga sprawiedliwych 1939–1945. O Ukraińcach ratujących Polaków poddanych eksterminacji przez OUN i UPA, RomualdR. Niedzielko (oprac.), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007, s. 149, ISBN 978-83-60464-61-8, OCLC 233432465.
6. GrzegorzG. Hryciuk GrzegorzG., Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005, s. 314, ISBN 83-7441-121-X, OCLC 830722458.
7. Grzegorz Rąkowski: Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej: Podole. books.google.pl. [dostęp 2015-03-01]. (pol.).
8. Na rubieży, nr 26, s. 34.

Linki zewnętrzne

• Wystawa ludobójstwa dokonanego na Polakach przez OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich II RP 1939-1947; powiat Tarnopol. Stowarzyszenie Upamiętniania Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-04)]. (pol.).