Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbigniew Lewandowski (ur. 23 stycznia 1909 w Warszawie, zm. 29 lipca 1990 tamże) – polski inżynier mechanik, nauczyciel akademicki, major Armii Krajowej, powstaniec warszawski.
 | |
 major | |
| Data i miejsce urodzenia |
23 stycznia 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 lipca 1990 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1936–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Okręg Warszawa Armii Krajowej – Kedyw, Komenda Główna Armii Krajowej – Biuro Badań Technicznych |
| Stanowiska |
zastępca dowódcy saperów Okręgu Warszawa Armii Krajowej, szef Biura Badań Technicznych przy Wydziale Saperów Komendy Głównej Armii Krajowej |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
inżynier, nauczyciel akademicki na Politechnice Warszawskiej |
| Odznaczenia | |
           | |
Urodził się 23 stycznia 1909[1][2]. W 1934 ukończył Korpus Kadetów Nr 3 w Rawiczu. Był absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda w Warszawie, Politechniki Warszawskiej (Sekcja Ogólnokonstrukcyjna Wydziału Mechanicznego[3]), Instytutu Elektrycznego Uniwersytetu w Tuluzie oraz Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie, którą ukończył z wyróżnieniem w 1936[2][4].
W kampanii wrześniowej dowodził 25 kompanią mostów kolejowych[5]. W Armii Krajowej zorganizował i był szefem Biura Badań Technicznych (BBT) przy Wydziale Saperów w Komendzie Głównej AK[6]. Celem jego pracy w BBT było wykorzystanie uzbrojenia ukrytego w czasie kampanii wrześniowej przez Wojsko Polskie, zdobytego w walce z nieprzyjacielem, ale też – ze względu na niewystarczalność tych źródeł – podziemna produkcja materiałów wybuchowych[6]. W ramach BBT przygotowywał też instrukcje do działań sabotażowo-dywersyjnych oraz szkolił instruktorów[7].
Był organizatorem i dowódcą (lub współdowódcą) akcji dywersyjno-bojowych z wykorzystaniem magistrali kolejowej: Akcja Wieniec (7–8 października 1942)[8], Akcja Odwet Kolejowy (16–17 listopada 1942)[9], Akcja Odwet Za Zamojszczyznę (31 grudnia 1942 – 1 stycznia 1943)[10]. Ponadto był dowódcą formowanego od listopada 1939 Oddziału Saperów Kolejowych, następnie włączonego do Batalionu Saperów m. st. Warszawy[11].
W czasie wojny prowadził także działalność dydaktyczną, jako wykładowca podchorążych z Grup Szturmowych Szarych Szeregów[3]. W ramach tajnego nauczania na Politechnice Warszawskiej, w latach 1940–1944 prowadził wykłady z geometrii wykreślnej i kreśleń technicznych[1][2]. Jego uczniami byli m.in. Jan Bytnar ps. „Rudy”, Maciej Aleksy Dawidowski ps. „Glizda”, Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka”, Jerzy Masiukiewicz ps. „Mały”, czy Jan Wuttke ps. „Czarny Jaś”[2].
Był zaangażowany w działalność instruktorską i pomoc zbrojną Żydowskiej Organizacji Bojowej[12]. W czasie powstania w getcie warszawskim, wziął udział w nieudanej Akcji Szyna (w ramach Akcji Getto), której celem było wysadzenie zamkniętej bramy getta przy ul. Okopowej w Warszawie[2][12].
W czasie powstania warszawskiego walczył w Śródmieściu Południowym, na odcinku wschodnim Bogumił w ramach Obwodu I Śródmieście AK Radwan, Podobwód Sławbor[1]. 5 sierpnia 1944 wziął udział w nieudanym szturmie na budynek tzw. Małej PAST-y[13]. Po powstaniu dostał się w niewolę niemiecką i został osadzony w obozie jenieckim Oflag II C Woldenberg (numer jeniecki 101471), w którym zachorował na wysiękowe zapalenie opłucnej. Powikłania leczył po wyzwoleniu obozu w szpitalu w Poznaniu, a następnie w sanatorium przeciwgruźliczym w Otwocku[1][14].
Po zakończeniu wojny podjął działalność naukowo-badawczą. W latach 1945–1951 był profesorem w Szkole Inżynierskiej im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda w Warszawie[2]. Po jej przyłączeniu do Politechniki Warszawskiej w 1951, do końca życia był związany z PW[3]. Piastował na niej stanowisko zastępcy profesora, a następnie docenta na Wydziale Samochodów i Ciągników, którego był współzałożycielem (od 1960 – Wydział Maszyn Roboczych i Pojazdów, od 1970 – Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych)[3]. Przez wiele lat pełnił na tym wydziale funkcję prodziekana[3]. W pracy badawczo-dydaktycznej zajmował się m.in. geometrią wykreślną[3].
Był wielokrotnie nagradzany za działalność akademicką przez Ministra Szkolnictwa Wyższego[2][4].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera H III-3-26)[15].
Jego postać jest wspominana w książce Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem w kontekście pomocy w walce zbrojnej udzielanej Żydom w getcie warszawskim[18]. W książce Henryka Nakielskiego poświęcony jest mu rozdział „Wierni przysiędze” (s. 43–94)[19]. W 2009 Senat Politechniki Warszawskiej podjął decyzję o umieszczeniu poświęconej mu tablicy pamiątkowej na fasadzie budynku Wydziału Transportu PW przy ul. Koszykowej 74 w Warszawie (dawna Nowa Kreślarnia)[2][20]. Poświęcona mu tablica pamiątkowa jest także umieszczona w gmachu Wydziału Samochodów i Maszyn Roboczych PW przy ul. Narbutta 84 w Warszawie (odsłonięta 3 października 1994)[20].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
