Zagórów

Zagórów (niem. Hinterberg) – miasto w województwie wielkopolskim, powiecie słupeckim, położone w pobliżu rzeki Warty, 16 kilometrów od Słupcy. Miasto jest siedzibą władz gminy Zagórów.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zagórów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Centrum Zagórowa
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	słupecki
Gmina	Zagórów
Prawa miejskie	1407
Burmistrz	Roman Kulterman
Powierzchnia	3,44 km²
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość	2831[1] 892,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 63
Kod pocztowy	62-410
Tablice rejestracyjne	PSL
Położenie na mapie Polski Zagórów
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Zagórów
Położenie na mapie powiatu słupeckiego Zagórów
Położenie na mapie gminy Zagórów Zagórów
52°09′56″N 17°53′30″E
TERC (TERYT)	3023084
SIMC	0949431
Urząd miejski ul. Kościelna 4 62-410 Zagórów
Strona internetowa

Według danych z 31 grudnia 2021 miasto liczyło 2831 mieszkańców^[1].

Położone na skraju Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego. W Domu Kultury znajduje się biblioteka oraz kino. Na środku Dużego Rynku pomnik poświęcony poległym za Polskę w latach 1918–1920. Zgodnie z prawem nadanym miastu w XV wieku – w każdą środę odbywa się targ. Przez wiele pokoleń mieszkańcy Zagórowa słynęli z hodowli gęsi. Powstało na ten temat kilka reportaży telewizyjnych m.in. „Ludzie i gęsi” oraz „Uciec z Zagórowa”^[2]. Obecnie hodowla gęsi stanowi marginalne źródło dochodu mieszkańców. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki oraz Kościół Ewangelicko-Augsburski (filiał). Istnieje dekanat zagórowski, który należy do rzymskokatolickiej archidiecezji gnieźnieńskiej .Bezpośrednie połączenia autobusami PKS do następujących miast: Konin, Słupca, Strzałkowo, Pyzdry.

Od 1 lipca 1923^[3] do 31 grudnia 1969^[4] w granicach Zagórowa znajdował się Wymysłów. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego.

Nazwa Zagórów nie uległa zmianie od czasów pierwszej wzmianki o miejscowości w 1240 roku. Nazwę można wywodzić dwojako:

• miejscowość położona za górą
• lub od czasownika "zagorzeć" zapalić^[5].

Historia

Duży Rynek

Pompa na Dużym Rynku

• Pierwsza wzmianka o wsi Zagorovo z 1145 roku mówi, iż jest ona własnością opactwa cysterskiego w Lądzie.
• Dzięki staraniom opatów lądzkich król Władysław Jagiełło w 1407 w Niepołomicach nadaje prawa miejskie dla Zagórowa. Obok wielu innych praw, król zezwala na targ w każdą środę.
• W latach 1462–1463 miasto płaci cyzę – podatek na wojnę z zakonem krzyżackim. Dodatkowo wystawia 3 pieszych na walkę z Krzyżakami^[6].
• 18 marca 1473 roku zostaje wystawiony przez legata papieskiego dokument przyłączenia parafii zagórowskiej do klasztoru cysterskiego w Lądzie.
• W Zagórowie pracowało 18 rzemieślników^[6].
• W 1655 roku miasto zostaje zniszczone w czasie potopu szwedzkiego.
• 7 września 1747 rodzina Plucińskich ufundowała na Małym Rynku figurę św. Jana Nepomucena.
• Król Stanisław August Poniatowski – w roku 1778 – wystawia przywilej odbywania w Zagórowie jarmarku – raz w miesiącu.
• Wielki pożar w 1790 roku.
• W 1793 roku miasto liczy 544 osoby. Było w nim 14 szewców, 5 kowali, 5 kuśnierzy i 4 garncarzy. Czynne były wiatraki i olejarnia^[6].
• Potyczka w czasie powstania styczniowego (1863). Za wspomaganie oddziałów powstańczych, ukazem carskim, miasto traci prawa miejskie.
• W drugiej poł. XIX w. w Zagórowie s. Sabina Kawecka przy współudziale św. Honorata Koźmińskiego zakłada zgromadzenie Sióstr Westiarek.
• Koniec XIX i początek XX w. to rozkwit Zagórowa – dzięki działalności dr Lidmanowskiego powstają w Zagórowie m.in. Bank Spółdzielczy, Zagórowskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, Ochotnicza Straż Pożarna, szpital^[6].
• Feliks Ast zakłada jedną z pierwszych we wschodniej Wielkopolsce drużyn harcerskich.
• W roku 1917 Zagórów został stolicą dekanatu.
• W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Zagórów ponownie otrzymuje prawa miejskie.
• W pierwszej połowie 1936 roku dochodzi do ekscesów o podłożu antysemickim^[7].
• W roku 1939 Niemcy mordują członków Polskiej Organizacji Wojskowej z Zagórowa.
• W okresie II Wojny Światowej na terenie Zagórowa powstaje obóz pracy dla Żydów oraz getto otwarte, w którym umieszczono Żydów z Zagórowa i okolicznych miejscowości. Zostają oni zamordowani przez Niemców w lasach koło Kazimierza Biskupiego^[6][8].
• W latach 1947–1991 na trasie Zagórów – Witaszyce kursowała kolej wąskotorowa przewożąca ludzi i towary.
• Założenie Szkoły Przysposobienia Rolniczego w 1957 roku.
• W 1974 roku Henryk Burda (był organistą w zagórowskim kościele, zmarł w 1991 roku) założył chór męski pod nazwą „Quarta”. Chór ten istnieje po dzień dzisiejszy.
• Założenie Liceum Agrobiznesu w 1999 roku.
• Z okazji 600-lecia miasta odbyła się największa impreza rozrywkowa w historii Zagórowa – przybyło Lato z Radiem. W dniu 24 czerwca 2007 roku na stadionie wystąpili: Perfect, Leszcze, Zbigniew Wodecki, Jan Pietrzak.
• W roku 2008 Miejskie Przedszkole Samorządowe zostało przeniesione do nowego budynku przy ul. Pyzderskiej.
• W 2011 roku zostaje zawiązane Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Zagórowskiej.
• W dniu 4 października 2013 roku otwarto jedyne takie w Wielkopolsce nowe targowisko zwierzęce „Mój Rynek”^[9].
• Od 2017 co roku w grudniu odbywa się Jarmark Bożonarodzeniowy^[10].
• Od 3 maja 2018 roku skwer na Dużym Rynku nosi imię Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Zabytki

Kościół św. Piotra i Pawła

Brama kościelna

Wnętrze kościoła

Wpisane do rejestru zabytków NID obiekty stałe na terenie miasta Zagórowa:

• układ urbanistyczny miasta kształtujący się od 1407 roku po XX w. (nr rej.: 465/206 z 31.12.1991 r.),
• kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, ul. Kościelna zbudowany w XV w., z późniejszymi przeróbkami 1740–1760, 1851 (nr rej.: 767 z 13.11.1969 r.), wewnątrz malowidła Aleksandra Przewalskiego,
• plebania z otoczeniem z 1808 r. (nr rej.: A/494/235 z 30.12.1993 r.),
• zespół kościoła ewangelickiego, ul. Konińska 4–6 (nr rej.: 451/192 z 17.10.1990 r.), składający się z:
  • kościoła z roku 1884,
  • pastorówki, z roku 1938,
  • kantorówki, z roku 1913,
• dom z 1 poł. XIX w., znajdujący się w Małym Rynku 4/5 (nr rej.: 768 z 13.11.1969 r.)

Zabytkiem ruchomym Zagórowa jest.

• Figura św. Jana Nepomucena z 1747 roku.

Nieistniejące obecnie obiekty

• Pomnik św. Wawrzyńca (znajdował się na Dużym Rynku)
• Wiatraki (koźlaki i paltraki)
• Synagoga (istniała w miejscu obecnej piekarni)
• Szkoła żydowska (istniała u zbiegu ulic: Kilińskiego, Słupeckiej i Okólnej)
• Kolej wąskotorowa – Zagórów – Witaszyce

Osobny artykuł: Zagórów (stacja kolejowa).

Inne obiekty godne uwagi

• Cmentarz parafialny – znajduje się na nim wiele zabytkowych grobowców; na jego terenie znajduje się wydzielona część do pochówku wyznawców obrządku ewangelicko-augsburskiego.
• Cmentarz żydowski

Turystyka

• Przez Zagórów przebiega Nadwarciański Szlak Rowerowy , który jest elementem Wielkopolskiego Systemu Szlaków Rowerowych.
• Rzeka Warta płynąca przez rejon Zagórowa stanowi część szlaku wodnego (o długości 690 km) określanego jako Wielka Pętla Wielkopolski.
• W miasteczku znajduje się gospodarstwo agroturystyczne.
• Zagórów położony jest na skraju Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego oraz częściowo objęty jest obszarem Natura 2000.

Osobny artykuł: Nadwarciański Park Krajobrazowy.

• W rejonie Zagórowa znajdują się:
  • Zabytkowe Opactwo Cystersów w Lądzie
  • Pozostałości grodziska na Rydlowej Górze nad Wartą
  • Późnobarokowy Pałac biskupi w Ciążeniu z XVIII wieku
  • Pałac w Kopojnie z XIX wieku
  • Chatka ornitologa PTTK w Białobrzegu
  • Park dworski w Łukomiu

Infrastruktura

Bezpieczeństwo

• Posterunek Policji
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Miasto objęte jest monitoringiem wizyjnym

Opieka zdrowotna i społeczna

• Ośrodek Zdrowia
• Państwowy Dom Pomocy Społecznej
• Ewangelicki Dom Seniora
• Środowiskowe Ognisko Wychowawcze
• Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Zagórowa w 2014 roku^[11].

Sport

• W miejscowości działa klub sportowy Orły Zagórów, którego sekcja piłkarska występuje w klasie okręgowej, gr. wielkopolskiej VI. Klub powstał w 1989 roku. Największym sukcesem klubu było zajęcie 1 miejsca w konińskiej klasie okręgowej w sezonie 2008/2009. W sezonie 2009/2010 klub występował w IV lidze (grupa wielkopolska południowa), jednak zajął ostatnie miejsce i wrócił do okręgówki. Klub prowadzi drużynę seniorów, trampkarzy starszych i młodzików. Trenerem zespołu seniorów od lutego 2013 jest Robert Sarnowski. Klub rozgrywa swoje mecze na Stadionie Miejskim w Zagórowie.

Wyniki Orłów Zagórów na przestrzeni lat^[12][13]

Sezon	Liga	Poz.	M.	Pkt.	Mecze			Bramki		Uwagi
					zw.	rem.	por.	zdob.	str.
2002/2003	klasa okręgowa	13.	30	33	9	6	15	38	46
2003/2004	klasa okręgowa	11.	30	36	10	6	14	41	53
2004/2005	klasa okręgowa	15.	30	23	6	5	19	33	74
2005/2006	klasa okręgowa	10.	30	37	11	4	15	51	64
2006/2007	klasa okręgowa	5.	30	49	15	4	11	59	41
2007/2008	klasa okręgowa	3.	30	60	18	6	6	69	40
2008/2009	klasa okręgowa	1.	30	70	22	4	4	85	33	awans
2009/2010	IV liga	16.	30	6	1	3	26	26	123	spadek
2010/2011	klasa okręgowa	12.	30	34	10	4	16	37	57
2011/2012	klasa okręgowa	12.	30	35	9	8	13	34	43
2012/2013	klasa okręgowa	10.	30	39	11	6	13	48	59
2013/2014	klasa okręgowa	12.	30	35	10	5	15	45	59
2014/2015	klasa okręgowa	14.	30	31	9	4	17	37	61
2015/2016	klasa okręgowa	17.	32	18	5	3	24	28	91	spadek
2016/2017	klasa A	4.	24	40	13	1	10	43	45
2017/2018	klasa A	12.	22	10	3	1	18	17	64	[a][14]
2018/2019	klasa A	6.	22	30	9	3	10	23	32	[b]
2019/2020	brak występów
2020/2021	klasa A	7.	26	36	10	6	10	67	68
2021/2022	klasa A	2.	26	57	18	3	5	63	22	awans
2022/2023	klasa okręgowa	8.	30	37	11	4	15	48	65

• Stadion Miejski – trybuny stadionu mają 700 miejsc (wszystkie siedzące), na których zamontowane są foteliki. W najbliższym czasie stadion zostanie oświetlony.
• Hala widowiskowo-sportowa
• Boisko sportowe powstałe w ramach realizacji projektu „Moje Boisko – Orlik 2012”
• Klub Jeździecki Zagórów

Kultura

Gminny Ośrodek Kultury w Zagórowie

• Dom Kultury
• Kino „Odrodzenie”
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Zagórów
• Chór mieszany „Cantabile”
• Kameralny chór męski „Quarta”
• Orkiestra Reprezentacyjna Miasta Zagórów^[15]
• Zespół folklorystyczny „Szetlewskie Łany”
• Zespół akordeonistów
• Zespół wokalno-instrumentalny „Kontrast”
• Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Zagórowskiej
• Kółka zainteresowań (muzyczne, plastyczne, taneczne, teatralne)
• Stowarzyszenie Zagórów – Miejsce z Historią

Oświata

• Miejskie Przedszkole Samorządowe^[16]
• Ekoludki Przedszkole Niepubliczne^[17]
• Szkoła Podstawowa im. Michała Okurzałego,
• Gimnazjum im. Królowej Jadwigi,
• Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im. Braci Kostaneckich:
  • Liceum Ogólnokształcące
  • Technikum Geodezyjne
  • Technikum Obsługi Turystycznej
  • Technikum Teleinformatyczne
  • Branżowa Szkoła I Stopnia

Burmistrzowie i wójtowie Zagórowa

• 1752–1759 Maciej Kwieciński
• 1759–1760 Wojciech Różewicz
• 1760–1776 Maciej Kwieciński
• 1776–1779 Szymon Sompolski
• 1779–1784 Aleksander Zaleski
• 1784–1786 Placyd Turkiewicz
• 1786–1791 Jan Szukalski
• 1791–1792 Placyd Turkiewicz
• 1792–1795 Jan Szukalski
• ok. 1837 Jan Nurowski
• 1894–1901 Jan Kobyliński^[18]
• 1920–1930 Fidelis Perzyński
• 193?–1939 Piotr Szumański
• 1945–1945 Leon Maciejewski
• 1945–1947 Mieczysław Ulatowski
• 1947–1950 Kazimierz Sznajder
• 1950–1952 Andrzej Łuczak
• 1952–1954 Stefan Woźniak
• 1954–1957 Jan Bentkowski
• 1957–1961 Antoni Jackowski
• 1961–1965 Eugeniusz Dropiński
• 1965–1972 Antoni Łakomiak
• 1973–1990 Eugeniusz Cichocki
• 1990–1994 Zdzisław Rybicki
• 1994–2018 Wiesław Radniecki^[19]
• od 2018 Roman Kulterman

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Herne^[20].
• Wilno^[21].

Ludzie związani z Zagórowem‎‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Zagórowem‎.

Uwagi

1. Pomimo spadku po przegranych barażach, ZKS utrzymał się w klasie A ze względu na wycofanie się Czarnych II Ostrowite.
2. Zespół wycofał się po sezonie.

Przypisy

1. Zagórów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Uciec z Zagórowa – Telewizja Polska SA.
3. Dz.U. z 1923 r. nr 53, poz. 368.
4. Dz.U. z 1969 r. nr 37, poz. 320.
5. Zagórów. Album miasta 1407-2007, Satchwell Warszawa, Zagórów 2007, s. 14.
6. Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 336-340, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
7. SzymonS. Rudnicki SzymonS., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 464, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5, OCLC 924844552.
8. Praca zbiorowa pod redakcją Zbigniewa Chodyły, Dzieje Kazimierza Biskupiego, wyd. 2, Konin: Wydawnictwo „Aspeks”, 2001, s. 203, ISBN 83-88349-03-01
9. islupca.net.
10. V Jarmark Bożonarodzeniowy w Zagórowie. mgokzagorow.pl. (pol.).
11. Zagórów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
12. Skarb - ZKS Zagórów [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-09-10].
13. Skarb - Orły Zagórów [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-09-10].
14. Przetasowania w A-klasie. ZKS Zagórów zagra za rezerwy Czarnych Ostrowite. [dostęp 2023-09-10].
15. Orkiestra Reprezentacyjna Miasta Zagórów [online], www.facebook.com [dostęp 2018-09-10] (pol.).
16. OpenSolution.org, Miejskie Przedszkole Samorządowe w Zagórowie – Miejskie Przedszkole Samorządowe w Zagórowie [online], www.przedszkole-zagorow.pl [dostęp 2018-09-10] (pol.).strona główna serwisu
17. Ekoludki Przedszkole Niepubliczne w Zagórowie [online], www.ekoludki.com.pl [dostęp 2018-09-10] (pol.).strona główna serwisu
18. Pamjatnaja Kniżka Guberni Kaliskiej, 1894–1901 (ros.). Brak numerów stron w książce
19. Mirosław Słowiński: Zagórów – Album miasta 1407-2007. Warszawa: Satchwell, 2007. ISBN 978-83-924946-1-4. Brak numerów stron w książce
20. Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Zagórowie. gkjzagorow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]..
21. Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Zagórowie. gkjzagorow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]..

Bibliografia

• Anetta Głowacka-Penczyńska, Tomasz Kawski, Witold Mędykowski, Tuvia Horev (red), The First to be Destroyed: The Jewish Community of Kleczew and the Beginning of the Final Solution, Academic Studies Press, Boston, 2015, ISBN 978-1-61811-284-2.

Linki zewnętrzne

• Gminny portal internetowy
• Zagórów Portal Miejski (ang.)
• Zagórów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 261.
• Zagórów - Miejsce z Historią

Kontrola autorytatywna (miasto):

• VIAF: 156175550
• GND: 1043220941
• J9U: 987007516801505171