Wyżyna Częstochowska
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Wyżyna Częstochowska (341.31) – wyżyna (mezoregion fizycznogeograficzny) w południowej Polsce[1], będąca północną częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[2]. Historycznie stanowi zachodnią część Małopolski[3], obecnie znajduje się w woj. śląskim oraz małopolskim[4].
Rezerwat przyrody Sokole Góry | |
Megaregion | |
---|---|
Prowincja | |
Podprowincja | |
Makroregion | |
Mezoregion |
Wyżyna Częstochowska |
Ma powierzchnię około 983 km²[5][1]. Północną granicę tworzy dolina Warty od Częstochowy po Mstów, południową Brama Wolbromska i dolina Białej Przemszy. Od zachodu graniczy z Obniżeniem Górnej Warty i Kotliną Siewierza[5][1]. Nad Obniżeniem Górnej Warty wznosi się średnio około 200 m, opada zaś do niego kuestą o wysokości kilkudziesięciu metrów. Granica ta nie przebiega po linii prostej, lecz jest zatokowato powyginana dopływami Warty. Od wschodu graniczy z Niecką Przyrowską i Progiem Lelowskim oraz Wyżyną Miechowską[3][1].
Praktycznie cały teren wyżyny zbudowany jest z górnojurajskich wapieni. W trzeciorzędzie podlegały one silnemu wietrzeniu i przykryte zostały utworami pochodzącymi z wietrzenia. W licznych miejscach ostały się wystające ponad powierzchnię zrównania ostańce i mogoty. Zbudowane są z twardych wapieni skalistych, które oparły się procesom wietrzenia. W okresie zlodowacenia środkowopolskiego doliny przykryte zostały lessem. W wielu dolinach i wąwozach woda płynie tylko po większych opadach i roztopach, normalnie spływ odbywa się pod powierzchnią[3].
Wyżyna Częstochowska jest krainą głównie rolniczą o zróżnicowanych glebach, od bielicowych przez rędziny do lessu. Są na niej tylko 3 miasta: Wolbrom, Żarki i Ogrodzieniec. Przecinają ją 3 linie kolejowe. Część wyżyny jest objęta ochroną jako Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. W jego obrębie znajdują się liczne wapienne ostańce, jaskinie i schroniska, oraz ruiny zamków i zamki. Na Równinie Janowskiej utworzono Park Krajobrazowy Stawki[3]. Ostatnio coraz większą rolę odgrywa turystyka. Najciekawszymi turystycznie miejscami wyżyny prowadzi Szlak Orlich Gniazd, Szlak Warowni Jurajskich i wiele innych szlaków turystyki pieszej, rowerowej, narciarskiej i konnej[6]. Liczne skałki są obiektem wspinaczki skalnej[7].
Wyżyna Częstochowska dzieli się na pięć mikroregionów[3] lub w najnowszej propozycji regionalizacji fizycznogeograficznej na dziewięć mikroregionów i 114 submikroregionów[5]:
Natomiast w literaturze krajoznawczej często używany jest inny podział[8]:
- Pasmo Olsztyńsko-Mirowskie
- Pasmo Zborowsko-Ogrodzienieckie
- Pasmo Smoleńsko-Niegowonickie.