Województwo brzeskokujawskie

Województwo brzeskie, później brzeskokujawskie (łac. Palatinatus Brestensis) – jednostka terytorialna Korony Królestwa Polskiego, później Rzeczypospolitej Obojga Narodów, tworząca prowincję wielkopolską. Istniało od XIV wieku do 1793 r., obejmowało powierzchnię 3000 km²^{[potrzebny przypis]}, posiadało 5 powiatów. Siedzibą wojewody był Brześć Kujawski, a sejmiki ziemskie odbywały się w Radziejowie.

Województwo brzeskokujawskie

Palatinatus Brestensis

— województwo —
XIV wiek – 1793
Herb
Państwo	I Rzeczpospolita
Prowincja	wielkopolska
Data powstania	XIV wiek
Siedziba wojewody	Brześć Kujawski
Wojewoda	zobacz: wojewodowie brzeskokujawscy
Siedziba sejmiku	Radziejów
Popis	pod Brześciem[1]
Powierzchnia	3000 km²
Populacja (1578[2]) • liczba ludności	114 600
Podział administracyjny
Liczba powiatów 5
Liczba reprezentantów
Liczba senatorów 3
Położenie na mapie Rzeczypospolitej

Województwo brzeskie utworzono w XIV w. Po unii lubelskiej dla odróżnienia od brzeskolitewskiego nazwane brzeskokujawskim.

Terytorium

Było to jedno z najmniejszych województw I Rzeczypospolitej – liczyło tylko 60 mil², ale jednocześnie najgęściej zaludnione.

Obecnie obszar ten wchodzi w skład woj. kujawsko-pomorskiego^[a].

Administracja

Senatorów większych posiadało województwo 3, którymi byli: biskup kujawski oraz wojewoda i kasztelan brzeskokujawscy; mniejszych senatorów także 3, to jest kasztelanów: kruszwickiego, kowalskiego i konarskokujawskiego.

Sejmiki odbywały się wspólnie dla województw inowrocławskiego i brzeskokujawskiego w Radziejowie. Województwo przestało istnieć po II rozbiorze Polski.

Osobny artykuł: wojewodowie brzeskokujawscy.

Powiaty województwa brzeskokujawskiego wg Adolfa Pawińskiego^[3]

Powiat	Powierzchnia w mil²	Powierzchnia w km²
powiat brzeskokujawski (brzeski)	19,57	1077,94
powiat kowalski	11,32	623,56
powiat kruszwicki (kruświcki)	6,26	345,05
powiat przedecki	9,03	498,59
powiat radziejowski	13,30	732,83
Razem (województwo) Σ	59,48	3276,97

Symbolika

Herb był taki sam jak województwa inowrocławskiego, to jest pół orła czarnego i pół lwa czarnego, grzbietami do siebie obróconych i zwieńczonych jedną koroną na polu złotym. Mundurem posłów sejmowych był kontusz karmazynowy, a wyłogi i żupan granatowe, poza sejmem zaś odwrotnie: kontusz granatowy, a wyłogi i żupan karmazynowe.

Uwagi

1. Miasta i gminy Sompolno i Przedecz oraz gmina Wierzbinek znajdują się obecnie w woj. wielkopolskim.

Przypisy

1. Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 8.
2. http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/18436/Historia%20Polski%20w%20Liczbach_1994%20198147.pdf
3. Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.

Bibliografia

• Gloger Z., Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903; rozdział: Województwo Brzesko-kujawskie
• Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich: 1789. Cz. 3, Województwa łęczyckie i brzesko-kujawskie, wyd. Andrzej Tomczak przy współpracy Zofii Kędzierskiej Poznań, Warszawa 1977

Linki zewnętrzne

• Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000 (mapa kartograficzna I Rzeczypospolitej z II połowy XVI wieku), autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin: Atlas Fontium: (1) http://atlasfontium.pl/index.php?article=corona (mapa i indeks do pobrania); (2) http://hgisb.kul.lublin.pl/azm/pmapper-4.2.0/map_default.phtml?config=korona&language=pl&resetsession=ALL
• Stan Wielkopolski tuż po rozbiorach (mapa Gilly’ego: zabór pruski pod koniec XVIII w.): https://terrasiradiensis.jimdofree.com/mapy/mapa-gilly-ego/

Encyklopedie internetowe (województwo Królestwa Polskiego):

• Britannica: place/Brzesc-Kujawski