Wołożyn

Wołożyn (biał. Валожын) – miasto na Białorusi w obwodzie mińskim, stolica rejonu wołożyńskiego nad Wołożynką (dorzecze Niemna), na północnym skraju Puszczy Nalibockiej, 10,6 tys. mieszkańców (2010). Od 1929 miasto^[2].

Wołożyn

Валожын

Kościół rzymskokatolicki św, Józefa w Wołożynie
Herb Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Populacja (2018) • liczba ludności	10 308[1]
Nr kierunkowy	+375 1772
Kod pocztowy	222340
Tablice rejestracyjne	5
Położenie na mapie Białorusi Wołożyn
Położenie na mapie obwodu mińskiego Wołożyn
54°05′23,6″N 26°31′36,7″E
Strona internetowa

Demografia

Historia

Pałac Tyszkiewiczów w XIX w.

W XV w. dobra wołżyńskie w rękach książąt wołżyńskich, później w rękach Monwidów, Gasztołdów. Po bezpotomnej śmierci Stanisława Gasztołda w 1542 r. stały się królewszczyzną. Drogą zamiany w 1567 r. król przekazał Wołżyn Radziwiłłom. Kolejni właściciele to: Słuszkowie, Denhofowie, Czartoryscy i Tyszkiewiczowie.

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego^[3].

W 1795 miasto zostało włączone do zaboru rosyjskiego. W 1803 Wołożyn został sprzedany przez ks. A. Czartoryskiego hr. J.I. Tyszkiewiczowi. Za udział w powstaniu styczniowym dobra skonfiskowano. Po pewnym czasie car oddał je byłemu właścicielowi hr. Janowi Tyszkiewiczowi, w rękach tej rodziny do I wojny światowej.

Miasto zniszczone w czasie I wojny światowej, ponieważ w latach 1915–1918 przebiegała tu linia frontu.

W okresie międzywojennym było siedzibą powiatu wołożyńskiego województwa nowogródzkiego oraz wiejskiej gminy Wołożyn. Do 17 września 1939 mieściło się w mieście dowództwo pułku KOP „Wołożyn” i garnizon macierzysty batalionu KOP „Wołożyn”.

• Wołożyn za czasów II Rzeczypospolitej:
• 
  Pałac Tyszkiewiczów
• 
  Kościół św. Józefa
• 
  Rynek
• 
  Mogiła żołnierzy polskich poległych w l. 1918-20
• 
  Ulica Wileńska

W latach 1939–1941 znalazło się pod okupacją sowiecką, w 1941–1944 pod okupacją niemiecką, a w latach 1944–1945 znów pod okupacją sowiecką. Po rozpoczęciu niemieckiej inwazji na ZSRR z miejscowego więzienia wyprowadzono około 100 więźniów, których funkcjonariusze NKWD rozstrzelali 26 czerwca w lesie tarasowskim nieopodal Mińska^[4]. Okoliczna Puszcza Nalibocka była obszarem wzmożonej aktywności żołnierzy ruchu oporu Armii Krajowej.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3500 osób. 29 sierpnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali^[5].

W latach 1945–1991 Wołożyn znajdował się w Białoruskiej SRR.

Zabytki

Pałac Tyszkiewiczów

• Kościół katolicki św. Józefa, klasycystyczny fundacji J.I.Tyszkiewicza z 1806-1816 r. Obok dzwonnica-brama. W 1864 zamknięty i zamieniony na cerkiew prawosławną, przywrócony katolikom w 1929 r. Po II wojnie światowej nieczynny. Przez kilkadziesiąt lat mieścił się w nim zakład przemysłowy. Dzwonnica-brama dwukondygnacyjna.
• Cerkiew prawosławna pw. Świętych Konstantyna i Heleny z 1866 r.
• Jesziwa z 1806 roku, pierwszy nowoczesny, budynek tego typu, nazywany „matką wszystkich jesziw”. Stał się wzorem dla budowanych później jesziw na Litwie. W 1998 roku została wpisana na listę zabytków historii i kultury Białorusi.
• Zespół pałacowy (klasycystyczny) – w dawnym majątku ziemskim, zbudowany przez J.I.Tyszkiewicza w 1806 r. na wysokim brzegu rzeki Wołżynki. Pałac i oficyny zniszczone w czasie I wojny światowej. Po odbudowaniu umieszczono w nich siedzibę KOP-u. Obecnie znajdują się w nim instytucje wojskowe.
• Oranżeria pałacowa, klasycystyczna, znacznie przebudowana w okresie międzywojennym – była siedzibą starostwa.
• Park – zachowały się nieliczne fragmenty za pałacem na zboczu doliny rzeki.

Ludzie związani z Wołożynem

• Stanisław Szwed – burmistrz miasta w latach 1929–1938,
• Janina Prystorowa – posłanka na Sejm urodzona w Wołożynie,
• Chaim Sołowiejczyk – ortodoksyjny rabin, wykładowca jesziwy w Wołożynie,
• Chaim z Wołożyna – rabin, teoretyk ruchu mitnagdim.

Miasta partnerskie

• Popowo
• Węgrów

Galeria

• 
  Pałac Tyszkiewicza
• 
  Budynek administracyjny z 1926 roku na miejscu dawnej oranżerii pałacowej
• 
  Jesziwa
• 
  Cerkiew prawosławna Świętych Konstantyna i Heleny
• 
  Kamieniczka z 1932
• 
  Przykładowy drewniany dom
• 
  Dom kultury

Przypisy

1. Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-05].
2. Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 309.
3. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 90.
4. Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 117. ISBN 83-88747-40-1.
5. Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1304.

Linki zewnętrzne

• Wołożyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 910.

Kontrola autorytatywna (city of raion subordinance):

• VIAF: 143215372
• LCCN: n93029468
• GND: 1077636164
• J9U: 987007530923205171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3997907
• Britannica: place/Volozhin