Wikipedysta:Tarnoob/Historia astronomii
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Historia astronomii – dział historii nauki badający rozwój wiedzy astronomicznej.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Palestra_grande_di_pompei%2C_affreschi_di_Moregine%2C_primo_triclinio_%2C_IV_stile%2C_epoca_neroniana%2C_le_muse_06_urania.jpg/640px-Palestra_grande_di_pompei%2C_affreschi_di_Moregine%2C_primo_triclinio_%2C_IV_stile%2C_epoca_neroniana%2C_le_muse_06_urania.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Stonehenge2007_07_30.jpg/640px-Stonehenge2007_07_30.jpg)
Astronomia bywa uznawana za najstarszą z nauk przyrodniczych[1], ponieważ obserwacje nieba prowadzono już w prehistorii[2]. Od tego czasu rozwija się nieprzerwanie, a w czasach nowożytnych przeszła przez przewrót kopernikański i eksplozję nowych metod jak teleskopia. Rozwój fizyki umożliwił wyjaśnienie i przewidywanie ruchu ciał niebieskich – prawo powszechnego ciążenia stało się podstawą mechaniki nieba i astrodynamiki; ponadto rozwój optyki udoskonalił obserwacje teleskopowe. Następną rewolucję przyniósł XIX wiek, kiedy:
- spektroskopia pozwoliła badać skład chemiczny ciał niebieskich oraz ich prędkość względem Ziemi, dzięki analizie efektu Dopplera;
- przewidziano i potwierdzono istnienie fal radiowych, które później stały się podstawą radioastronomii.
Przełomowy był także wiek XX. Dzięki teorii względności zmieniono wtedy i rozbudowano teoretyczne podstawy astrofizyki, a astronomia stała się jej obserwacyjnym działem. Pojawiły się też nowe metody badania Kosmosu:
- zaczęto obserwować promienie kosmiczne;
- teleskopy kosmiczne pozwoliły na badanie fal elektromagnetycznych dowolnej długości;
- sondy kosmiczne pozwoliły obserwować miejsca niewidoczne z Ziemi jak niewidoczna strona Księżyca, a także badać powierzchnie planet i innych ciał; tym sposobem planetologia przestała być wyłącznie dziedziną astronomii.
W XX wieku astronomia sięgnęła też dużo dalej – potwierdzono istnienie galaktyk innych niż Droga Mleczna i zbadano ich ruch, dzięki czemu kosmologia fizyczna stała się pełnoprawną, ścisłą nauką matematyczno-empiryczną. Kolejną jakościową zmianę przyniósł wiek XXI, kiedy po raz pierwszy wykryto bezpośrednio fale czasoprzestrzeni zwane też promieniowaniem grawitacyjnym.
W toku swojej ewolucji astronomia korzysta intensywnie z osiągnięć matematyki, fizyki i techniki, ale wywiera też wpływ na inne nauki i obszary kultury. Obiekty astronomiczne były narzędziem nawigacji, rachuby czasu przez kalendarze i zegary słoneczne[1], przedmiotem kultu religijnego, pseudonaukowych wierzeń jak astrologia, a także tematem sztuki, tak jak proces ich badania. Niebu i astronomom poświęcano teksty, dzieła wizualne i utwory muzyczne; badania Kosmosu inspirują fantastykę naukową, zwłaszcza jej podgatunek space opera poświęcony eksploracji.
Na przestrzeni tysiącleci – zwłaszcza od czasów nowożytnych – liczba astronomów, ich prac i instytucji wzrosła o rzędy wielkości. W latach 20. XXI wieku Międzynarodowa Unia Astronomiczna (ang. IAU) zrzesza ponad 10 tys. naukowców. Dla wybitnych badaczy nieba ustanowiono szereg nagród; otrzymują oni między innymi Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki i Medale Copleya, a oprócz tego istnieją wyróżnienia specjalnie dla nich, np. brytyjski Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (ang. RAS), francuskie Prix Jules-Janssen oraz osobne kategorie Nagrody Crafoorda i Nagrody Shawa.