Loading AI tools
międzynarodowy format telewizyjny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Who Wants to Be a Millionaire? – międzynarodowy teleturniejowy format telewizyjny, powstały w 1998 roku, autorstwa Davida Briggsa oraz Stevena Knighta i Mike'a Whitehilla. Program w oryginale nadawany jest w Wielkiej Brytanii przez ITV. Teleturniej odniósł znaczną popularność, a lokalne wersje były emitowane w ponad 100 krajach. Polską wersją programu są Milionerzy, emitowane od 1999 roku[uwaga 1].
We wszystkich wersjach lokalnych zadaniem uczestnika jest udzielenie poprawnych odpowiedzi na kilkanaście pytań (w większości na 15, w niektórych na 12 lub 16). Gracz wybiera odpowiedź spośród czterech zaproponowanych wariantów. Czas na podjęcie decyzji w większości edycji jest nieograniczony[uwaga 2]. W oryginalnej brytyjskiej edycji główna nagroda wynosi 1 000 000 funtów, natomiast w większości pozostałych wersji najwyższa możliwa wygrana to milion jednostek lokalnej waluty.
Program Who Wants to Be a Millionaire? powstał w Wielkiej Brytanii, gdzie zadebiutował 4 września 1998 roku[1]. Prowadzącym teleturnieju w latach 1998–2014 był Chris Tarrant, którego w 2018 roku zastąpił Jeremy Clarkson. Pomysłodawcą formatu był David Briggs[2] oraz Steven Knight i Mike Whitehill[3], którzy początkowo przygotowywali szereg działań promocyjnych radia Capital FM[3]. Nazwa robocza teleturnieju nosiła tytuł Cash Mountain. Inspiracją do ostatecznej nazwy była piosenka o tym samym tytule do filmu High Society napisana przez Cole’a Portera[4].
Pierwszym właścicielem licencji i jednocześnie producentem wykonawczym była firma Celador[5]. W 2006 roku format przejęła holenderska firma 2waytraffic[6].
Celem gry w teleturnieju jest udzielenie poprawnych odpowiedzi na 15 pytań z rzędu[uwaga 3][1][7] i zdobycie głównej nagrody (w oryginalnej brytyjskiej wersji wynosi 1 000 000 funtów[3]). Teleturniej dzieli się na dwa etapy: eliminacje i właściwą grę.
Eliminacje
Przed rozpoczęciem zasadniczej rozgrywki, odbywa się runda eliminacyjna[uwaga 4] zwana Fastest Finger First (w polskiej wersji – kto pierwszy, ten lepszy)[1]. Wygląda ona następująco:
W pilotażowych odcinkach brytyjskiej wersji[3], a także w wersji australijskiej do 2003 roku[8], eliminacje polegały na udzieleniu jednej poprawnej odpowiedzi na zadane pytanie w jak najszybszym tempie – pozostałe reguły rundy Fastest Finger First były takie same.
Właściwa gra
| Lp. | Kwota Lata 1998–2007, 2018-[uwaga 7] |
|---|---|
| 1 | 100 £ |
| 2 | 200 £ |
| 3 | 300 £ |
| 4 | 500 £ |
| 5 | 1000 £ |
| 6 | 2000 £ |
| 7 | 4000 £ |
| 8 | 8000 £ |
| 9 | 16 000 £ |
| 10 | 32 000 £ |
| 11 | 64 000 £ |
| 12 | 125 000 £ |
| 13 | 250 000 £ |
| 14 | 500 000 £ |
| 15 | 1 000 000 £ |
Pierwszą lokalną wersją, do której wprowadzono grę bez eliminacji, była wersja amerykańska – nastąpiło to w 2002 roku, wraz z przeniesieniem teleturnieju z prime time’u do pasma tygodniowego (broadcast syndication) i pojawieniem się nowej prowadzącej programu[9]. Zawodnicy, którzy mają brać udział w finałowej rozgrywce, są wyłaniani poza anteną. Oprócz edycji amerykańskiej, nie obowiązuje lub nie obowiązywała też m.in. w Australii (w wersji nadawanej w latach 2007–2009)[10] oraz od sierpnia 2010 roku do lutego 2014 w Wielkiej Brytanii[11].
Ten rodzaj formuły został zapoczątkowany w edycji brytyjskiej w 2007 roku. Różnicą w stosunku do standardowej gry jest zmniejszenie liczby pytań z 15 do 12. Sumy gwarantowane następują po 2. i 7. pytaniu. Gracz ma teraz do wygrania w brytyjskiej edycji następujące kwoty[12]:
| Lp. | Kwota lata 2007-2014 |
|---|---|
| 1 | 500 £ |
| 2 | 1000 £ |
| 3 | 2000 £ |
| 4 | 5000 £ |
| 5 | 10 000 £ |
| 6 | 20 000 £ |
| 7 | 50 000 £ |
| 8 | 75 000 £ |
| 9 | 150 000 £ |
| 10 | 250 000 £ |
| 11 | 500 000 £ |
| 12 | 1 000 000 £ |
Gra z 12 pytaniami obowiązuje też m.in. w wersjach: bułgarskiej[13], francuskiej[14] i polskiej[7].
Od jesieni 2007 roku w edycji niemieckiej[15] gracz może wybrać drugą ścieżkę gry. Wtedy uzyskuje dodatkowe koło ratunkowe kosztem drugiego progu gwarantowanego. Gra z ryzykiem obowiązuje także m.in. w wersji austriackiej[16] natomiast w 2010 roku gra z ryzykiem obowiązywała w wersji polskiej.
W 2008 roku w wersji amerykańskiej wprowadzono ograniczenie czasowe w trakcie odpowiedzi na pytania (clock – pol. zegar). Gracz ma teraz w tygodniowych wydaniach na odpowiedź:
Przy wykorzystywaniu koła ratunkowego zegar jest zatrzymywany. Gdy czas na odpowiedź dobiegnie końca, zawodnik kończy grę i zabiera ze sobą kwotę dotychczas wygraną – tak jak w przypadku dobrowolnej rezygnacji z gry. Jeżeli jednak użył do pytania koła podwójna odpowiedź i czas na odpowiedź się skończy, to tak jak w przypadku udzielenia błędnej odpowiedzi kończy grę i traci to, co dotychczas wygrał, prócz ewentualnie zdobytej sumy gwarantowanej[17].
Od 3 sierpnia 2010 roku format używany był również w wersji brytyjskiej. Do momentu zdobycia 1. sumy gwarantowanej gracz miał 15 sekund na odpowiedź, a do 2. progu gwarantowanego na każde pytanie zawodnik miał do dyspozycji 30 sekund. Po zdobyciu 2. kwoty gwarantowanej czas na odpowiedź był już nieograniczony[18]. W 2018 roku po reaktywacji tego programu w Wielkiej Brytanii ograniczenie czasowe zostało zlikwidowane i wrócono do standardowej wersji gry.
Ten format został użyty po raz pierwszy w edycji norweskiej (choć prototyp użyto w wersji włoskiej). W grze bierze udział 6 graczy. Tak jak w oryginalnej formule, aby wygrać główną nagrodę należy udzielić poprawnych odpowiedzi na 15 pytań. Dostępna jest tylko jedna suma gwarantowana – po 5. pytaniu. Zawodnicy odpowiadają na pytania z limitem czasowym. Czas na odpowiedź wynosi przy pytaniach 1-5 – 15 sekund, przy pytaniach 5-10 – 30 sekund, a przy pytaniach 11-15 – 45 sekund. W czasie gry dostępne jest tylko jedno koło ratunkowe – pas (opis w sekcji Koła ratunkowe). W momencie gdy gracz odpowie błędnie na któreś z pytań lub wyczerpie się czas na odpowiedź, uczestnik kończy grę z kwotą gwarantowaną lub z niczym, jeśli dotychczas żaden gracz nie udzielił odpowiedzi na co najmniej 5 pytań. Wtedy do gry wchodzi następny w kolejności gracz i wówczas zmniejsza się maksymalna nagroda o jedną pozycję na „drzewie pieniędzy”. Gracz, który dołącza do gry, nie zaczyna od początku, lecz od momentu, w którym poprzedni uczestnik zakończył rozgrywkę. Uczestnicy nie mogą dobrowolnie zrezygnować z udziału w dalszej grze i wycofać z dotychczas zdobytą kwotą. Cała rozgrywka kończy się w chwili, kiedy ostatni gracz odpada z gry lub gdy któryś z zawodników odpowiada poprawnie na ostatnie pytanie[19].
Oprócz wersji norweskiej, formuła Hot Seat nadal jest stosowana w wersji australijskiej (jako spin-off pt. Millionaire Hot Seat). Dawniej obowiązywała też w wersji włoskiej (przez 5 miesięcy nadawania programu jako specjalna wersja)[20].
W amerykańskiej wersji zmniejszono liczbę pytań z 15 do 14, po raz pierwszy wprowadzono sumowanie się kwot oraz dodano nowe koła ratunkowe: Przeskocz pytanie (ang. Jump the Question), później +1 (ang. Plus One). Zmiany obowiązywały od 13 września 2010[21] do czerwca 2015 roku. W następnym sezonie – po letniej przerwie – powrócono do klasycznej formy i przywrócono koło Pół na pół.
Domyślnie w większości lokalnych wersji programu dostępne są trzy koła ratunkowe[6]:
W lutym 2004 roku do specjalnego wydania amerykańskiej edycji – Who Wants to Be a Super Millionaire – wprowadzono dwa nowe koła ratunkowe, które dostępne były po zdobyciu 2. progu gwarantowanego[23]:
We wrześniu 2004 roku w tygodniowej edycji amerykańskiej zastosowano kolejne nowe koło ratunkowe[24]:
W wersji niemieckiej, wraz z wprowadzeniem możliwości wyboru drugiej ścieżki gry, dodano nowe koło ratunkowe[15]:
We wrześniu 2008 w USA, wraz z wprowadzeniem limitu czasu na odpowiedź, koła 50:50 i zamiana pytania zostały zastąpione podwójną odpowiedzią oraz nowym kołem ratunkowym[17]:
W formacie Hot Seat stosowane jest tylko jedno koło ratunkowe[34]:
W siódmym sezonie indyjskiej wersji programu używano dodatkowego koła ratunkowego:
Oprócz wyżej wymienionych kół ratunkowych, istnieje jeszcze kilka innych:
Nieskomplikowane zasady gry oraz oryginalna scenografia, oprawa graficzna i muzyczna sprawiły, że program zdobył popularność na całym świecie[35].
Zawodnik za każdym razem słyszy pytanie z czterema wariantami odpowiedzi. Zgodnie z pierwotnym założeniem każde kolejne pytanie teoretycznie powinno być obiektywnie trudniejsze od poprzedniego[36].
Aby prowadzący w żadnym stopniu nie wpływał na wybór odpowiedzi – nie podpowiadał ani nic nie sugerował zawodnikowi, poznaje pytanie w tym samym czasie co zawodnik a poprawną odpowiedź dopiero w momencie zaznaczenia przez zawodnika którejś z zaproponowanych możliwości[1].
Stosowane w teleturnieju takie określenia jak: „koła ratunkowe” (ang. lifelines), „telefon do przyjaciela” (ang. phone a friend) oraz charakterystyczne pytania, które prowadzący zadaje zawodnikowi w trakcie gry: „Czy jesteś pewien?”, „Czy to twoja ostateczna odpowiedź?” (ang. Is that your Final Answer?)[1], a także „Czy mam zaznaczyć?”, wywierają duży wpływ na to, jak toczy się gra. Częstotliwość ich używania w programie spowodowała, że weszły one do języka potocznego m.in. Brytyjczyków[3] czy Polaków.
Jednym z elementów programu, wpływającym na jego specyfikę, jest scenografia stosowana w teleturnieju, a także grafika, dźwięki i muzyka. W większości edycji elementy scenografii są takie same, jak w wersji brytyjskiej[3].
Scenografia programu[37]
Charakterystyczną cechą, jeśli chodzi o wizualną stronę programu, jest dynamiczne oświetlenie studia ze światłami gasnącymi i zmieniającymi barwę w miarę zwiększania się stawki. Studio zbudowane jest na planie koła, pośrodku którego, na szklanej podłodze, znajdują się fotele zawodnika i prowadzącego oraz dwa monitory komputerów. Do studia prowadzą trzy wejścia („bramy”), obok których znajdują się podświetlane schody, dzielące trybuny na trzy części. Publiczność zasiada za plecami zawodnika oraz prowadzącego, a także po tej stronie studia, w której znajdują się kamery rejestrujące obraz.
Układ scenografii we wszystkich lokalnych wersjach teleturnieju jest taki sam jak w brytyjskiej edycji[3]. Jednak producenci poszczególnych edycji mogą według własnego upodobania zmieniać wielkość studia, dobierać kolorystykę oświetlenia oraz modyfikować rozmiar i wygląd takich elementów jak: kolumny, szklana podłoga, jarzeniowe światła nad publicznością.
Od 2008 roku w kilku lokalnych wersjach wprowadzony został ekran znajdujący się w tle pomiędzy kolumnami naprzeciw monitorów i krzeseł gracza oraz prowadzącego, na którym wyświetlane jest logo teleturnieju oraz ikona koła ratunkowego, którego zawodnik użył w danym momencie, a także kwota pieniędzy, którą gracz w danej chwili wygrał. Są to m.in. wersja polska, która prawdopodobnie wymyśliła ten design[38], francuska[potrzebny przypis], brytyjska[39], brazylijska i kilka innych wersji. W wersji amerykańskiej wykorzystywany jest podobny ekran, lecz znajduje się nad tłem naprzeciw monitorów i krzeseł prowadzącej i gracza[potrzebny przypis].
Logo[40]
Logo programu Who Wants to Be a Millionaire? jest w kształcie koła, z otaczającym go pierścieniem. Na środku logo umieszczony jest duży napis „MILLIONAIRE” w tle czterech znaków zapytania, czterech znaków funta szterlinga (£), które otaczają środek koła oraz 18 elips przecinających się środkami. W górnym oraz dolnym łuku pierścienia umieszczone są dwa mniejsze napisy „WHO WANTS TO BE A”. Znaki zapytania oraz znaki funta brytyjskiego są koloru zielonego, elipsy na przemian niebieskie i złote, koło koloru fioletowego, napisy są koloru białego (napis „MILLIONAIRE” dodatkowo z czarnym konturem), pozostałe elementy są w kolorystyce niebiesko-granatowej. W zależności od kraju, w którym emitowana jest lokalna wersja, w poszczególnych wariantach logo zmieniony jest tytułowy napis, a znaki waluty zmienione na odpowiednie, obowiązujące w danym kraju (lub zastąpione pytajnikami, jeżeli nie ma w danym państwie symbolu waluty).
Drugie logo teleturnieju[41] różni się od oryginalnego jedynie kolorystyką: pytajniki i znaki waluty (o ile w danym wariancie istnieją) są złote, koło jest koloru jasnoniebieskiego, a pozostałe elementy utrzymane w kolorystyce granatowej.
Logo z 2007 roku już miało fioletowy pierścień, jednak zmieniono odcień znaków na umieszczonych na rozecie na jasnożółty. W najnowszym logo z 2010 roku[42], w stosunku do poprzedniego, został zmieniony odcień koloru złotego na znakach zapytania i ewentualnie występujących symbolach waluty. W czołówce obydwa typy znaków obracały się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, obracała się również rozeta, tyle że w kierunku przeciwnym niż złote znaki na drugim planie.
W niektórych wersjach programu zamiast znaków zapytania i symboli walut w logo wprowadzono 4 zielone, a później złote elipsy przecinające się środkami.
Grafika na ekranie telewizora[3]
W oryginalnej wersji programu używano czarnych pól z pytaniem i czterema wariantami odpowiedzi. Każde pole ma kształt zaokrąglonego sześciokąta. W 2007 roku dodano do ramek połysk (gradient między czernią a jaśniejszym odcieniem tego koloru), a w 2010 roku zmieniono ich kolor na fioletowy z połyskiem (gradient między jaśniejszym a ciemniejszym odcieniem fioletu). W każdej z odmian obramowania pól są srebrne.
W lokalnych edycjach pola z pytaniami do 2007 roku były takie same, jak w wersji brytyjskiej. Po 2007 roku do poszczególnych wersji wprowadzane są ramki podobne do obowiązujących od tego samego roku w edycji brytyjskiej, jednak w dwóch wariantach kolorystycznych (w zależności od kraju): niebieskim lub granatowym.
Muzyka
Pierwszą oprawę dźwiękowa i muzyczną programu skomponowali Keith i Matthew Strachan[43]. Od 2007 roku (jako pierwszy kraj – Wielka Brytania[12]) w nowych wydaniach teleturnieju ukazuje się odświeżona wersja tematu muzycznego oraz nowa wersja podkładu muzycznego w trakcie pytań. Zmianą w stosunku do oryginału jest zaaranżowanie utworów w stylu techno[3]. Remiksu tematu dokonali Keith i Matthew Strachan[44]. Autorem nowych motywów tła pod pytania jest Ramon Covalo[44].
Od momentu premiery teleturnieju Who Wants to Be a Millionaire? w Wielkiej Brytanii i wzrastającej popularności tego programu lokalne wersje ukazały się w ponad 100 państwach świata[6][45]. Każda z nich jest wzorowana na brytyjskim pierwowzorze – reguły gry oraz oprawy są podobne, jednak producenci poszczególnych edycji mogą wprowadzać własne pomysły do zasad – wykorzystując nowe schematy gry opisane powyżej – oraz według własnego upodobania modyfikować detale poszczególnych elementów scenografii i grafiki.
Pierwszym na świecie zwycięzcą głównej nagrody był John Carpenter – wygrał 1 milion dolarów w amerykańskiej wersji programu[46]. W trakcie gry nie skorzystał z pytania do publiczności ani z 50:50. Jedynego koła ratunkowego – telefonu do przyjaciela – użył przy ostatnim pytaniu tylko po to, by powiedzieć ojcu, że za moment wygra milion dolarów[46]. Pytanie za „milion” brzmiało:
Który amerykański prezydent pojawił się w programie telewizyjnym „Laugh-In”?
- A: Lyndon Johnson
- B: Richard Nixon
- C: Jimmy Carter
- D: Gerald Ford
Na podstawie teleturnieju opiera się scenariusz filmu Slumdog. Milioner z ulicy, w reżyserii Danny’ego Boyle’a. Główny bohater – Jamal Malik – bierze udział w indyjskiej wersji programu Who Wants to Be a Millionaire?[47]. Film został nagrodzony m.in. 8 Oscarami[48].
Teoretyczna szansa na udzielenie poprawnej odpowiedzi przy strzelaniu to dla każdego pytania 1/4 (zakładając, że zawodnik nie korzysta z koła ratunkowego 50:50 lub podwójna odpowiedź).
W każdej z lokalnej wersji teleturnieju szanse na główną wygraną (przy udzielaniu losowej odpowiedzi na każde pytanie) są uzależnione od liczby pytań na drodze do głównej wygranej:
Skuteczność kół ratunkowych
Poza kołem ratunkowym 50:50, które zawsze zwiększa procentową szansę na udzielenie prawidłowej odpowiedzi do 50% oraz poza podwójną odpowiedzią, po którego zastosowaniu przy udzieleniu pierwszej błędnej odpowiedzi szansa na poprawną odpowiedź wynosi 1:3 – pozostałe nie mają wpływu na teoretyczną szansę udzielenia poprawnej odpowiedzi.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
