Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Vinho verde (dosłownie z port. „zielone wino”) – portugalskie wino z regionu Minho na północnym zachodzie kraju[uwaga 2] oraz region winiarski, w którym jest produkowane. Nazwa odnosi się do młodości i świeżości wina, a nie do koloru, bowiem w ramach apelacji produkuje się wina czerwone, białe i na niewielką skalę różowe. Większość z tych win należy pić, póki są świeże (9–18 miesięcy)[5][6]. Obszar produkcji rozpościera się na wydłużonym południkowo obszarze 21 000 ha i stanowi 15% powierzchni winnic portugalskich[7]. Winnice są wyjątkowo rozdrobnione: znakomita większość winogrodników poświęca na krzewy winne mniej niż jeden hektar. Przez długi okres winorośl była uprawiana w formie pnącej.
 Winnica produkująca vinho verde Region | |
| Nazwa urzędowa |
Vinho Verde DOC |
|---|---|
| Kategoria |
DOC |
| Rok klasyfikacji | |
| Państwo | |
| Makroregion winiarski | |
| Podregiony |
Entre-Douro-e-Minho |
| Okoliczne regiony | |
| Położenie |
północny zachód Portugalii |
| Pory roku |
wilgotna zima i wiosna, bardzo suche lato i deszczowa jesień |
| Klimat |
morski |
| Gleba |
piaskowo-granitowa z udziałem łupków metamorficznych i węglowych[2] |
| Powierzchnia uprawiana | |
| Struktura winnic |
26 051 wytwórców, 21 spółdzielni, z czego 7 zrzeszonych |
| Dominujące odmiany |
białe |
| Rodzaje win | |
| Produkcja roczna |
526 645 hl (2012)[4] |
Liczni badacze próbują wyjaśnić początki uprawy winorośli w Portugalii i tłumaczą ją jedną z trzech hipotez:
W 870 roku, jeszcze przed ogłoszeniem suwerenności przez Portugalię, klasztor Alpendurada w Marco de Canaveses otrzymał krzewy winorośli[11]. Właśnie w Minho, kolebce Portugalii i dawnego Hrabstwa Portugalii, Alfons I Zdobywca ogłosił niepodległość narodu portugalskiego[2]. Winorośl prowadzona wzwyż była także wzmiankowana w dokumentach z 1220 i 1228, które świadczą m.in. o rozszerzeniu obszaru jej uprawy na teren północno-zachodniej Portugalii. W archiwach parafii Areias (Santo Tirso) z XIII wieku znajdują się wzmianki o „pnącej winorośli na palikach” i latadas, przodkach współczesnych trejaży[11].
W połowie XIV wieku produkcja była na tyle dobrze zorganizowana, że angielski król Edward III podpisał umowę handlową z Portugalią na dostawy wełny w zamian za wino z regionu Minho[8].
Określenie vinho verde pojawiło się po raz pierwszy w epoce renesansu, w dokumencie napisanym w 1549 przez doktora João das Regrasa[11]. W tym czasie marynarka portugalska panowała na morzach i zakładała kolonie na całym świecie[12].
Kilka lat później, w 1580, po śmierci króla Sebastiana I podczas krucjaty przeciw Maurom, ziemie portugalskie zostały zaanektowane przez Filipa II, króla hiszpańskiego. Pozycja Anglii w handlu morskim i w portach po odzyskaniu przez Portugalię niepodległości w 1644 stała się na tyle silna, że Portugalia stała się niemal jej kolonią[12].
Od około 1660 angielscy kupcy stali się głównymi graczami w Lizbonie, Porto i Viana do Castelo. Ich statki handlowe podjęły regularny handel, zw. trójkątnym pomiędzy regionem Entre-Douro-e-Minho (gdzie ładowano wina), Nową Anglią (dorsz) i Anglią (producentem tekstyliów). Właściciele winnic w okolicy Viana do Castelo wymieniali swoje wyroby na czarnych niewolników[13].
Trwało to tylko przez pewien czas, na co złożyły się dwa czynniki. Najbardziej poszukiwane stały się wina z winnic Monção, na skraju regionu. Księgi handlowe świadczą, że były to wina białe, produkowane ze szczepu alvarinho i uprawiane bez podpórek. Drugim czynnikiem, który okazał się kluczowy, było zapiaszczenie, a więc spłycenie portu w Viana. Odtąd angielscy handlarze winem zaczęli korzystać z portu w Porto[13].
Wielu mieszkańców przeludnionej prowincji Entre-Douro-e-Minho decydowało się na emigrację, przede wszystkim do Brazylii. Po wzbogaceniu się część z nich powracała do Portugalii, gdzie budowali okazałe budynki oraz kupowali ziemię i winnice, które dzierżawili chłopom w zamian za udział w zbiorach[14]. W tym samym okresie również arystokracja parcelowała swoje majątki w zamian za czynsz, co bardzo rozdrobniło produkcję[15].
Taka sytuacja utrzymywała się w XVII i XVIII wieku. Także ziemiaństwo zdecydowało się na parcelację winnic. Okazało się, że przez rozdrobnienie producentów ucierpiała jakość winogron z uznanych posiadłości, dlatego też niektórzy zdecydowali się na ponowne obsadzenie winoroślą wolnych terenów[16]
W 1876 António Augusto de Aguiar, sławny profesor chemii i znawca win tak opisał vinho verde[17]:
Vinho verde to jedno z najbardziej niezwykłych win. Jest oryginalne, młode, odświeżające, dietetyczne. Nie upaja. Właśnie dlatego je kocham: wie, jak szanować inteligencję.
Vinho verde było traktowane jako wyrób na własne potrzeby aż do początku XX wieku. 18 września 1908 prawnie uregulowano region produkcji vinho verde, a rozporządzenie weszło w życie 1 października. 22 marca 1929 ustanowiono reguły produkcji obowiązujące w regionie i określono jego granice w niezmienionym odtąd kształcie. W celu egzekwowania zasad została powołana regionalna komisja winiarska[18]. Barierą dla rozwoju upraw na większą skalę stały się przepisy wprowadzone przez António Salazara w 1930, które zabroniły tworzenia winnic, a winorośl dopuszczały jedynie w charakterze żywopłotów[2]. Szczególnie dotknęło to region Monção, bardziej gospodarczo nastawiony do winnic[2].
Mimo niecodziennego charakteru upraw w regionie vinho verde w 1949 OIV (ang. International Organisation of Vine and Wine) przyjął aplikację regionu i zarejestrował go jako apelację[19]. W 1992 Unia Europejska włączyła vinho verde do swojej kategorii VQPRD (wina jakościowe produkowane w oznaczonych regionach).
Określenie vinhos verdes – zielone wina nie dotyczy koloru, ale świeżości win produkowanych z gron zbieranych przed osiągnięciem pełnej dojrzałości, by uniknąć kaprysów pogody[8]. Taką genezę określenia zauważali już podróżnicy na początku XIX wieku, którzy przeciwstawiali vinho verde winu dojrzałemu (vinho maduro)[20], przy czym niedojrzałość winogron tłumaczyli sposobem prowadzenia krzewów i cieniem rzucanym przez drzewa[21].
Granicami regionu produkcji vinho verde, obejmującego trzy dystrykty, są od północy i południa rzeki Minho oraz Lima, na wschodzie góry wznoszące się na ponad 1000 m n.p.m., a od zachodu Ocean Atlantycki[2][22][23][24].
Region cechuje się urozmaiconą rzeźbą terenu i został opisany przez Amorina Girão jako „amfiteatr otwarty ku morzu i wznoszący się w głąb lądu”[7][25]. Doliny największych rzek, płynących ze wschodu na zachód Minho, Lima, Cávado, Ave i Douro ułatwiają napływ wiatrów oceanicznych w głąb lądu[22][26]. Teren regionu jest ograniczony pasmami gór Penada, Gerez, Cabreira, Alvão, Marão, Montemuro, Freita i Arada[27]. Rzeźbę urozmaicają dodatkowo wąskie dolinki i niewysokie wzgórza (Arga, Amarela i Citãnas), co w rezultacie daje pofałdowany krajobraz bez większych równin ani wysokich gór[28].
Klimat regionu Vinho Verde DOC jest klimatem morskim, o niewielkich amplitudach temperatury, dość dużej sumie opadów i letnim okresie suszy. Rzeźba terenu na wschód od wybrzeża ogranicza wpływ oceanu i odpowiada za istnienie licznych stref mikroklimatycznych[22].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | +12.8 | +13.5 | +15.6 | +17.8 | +20.7 | +24.4 | +27.2 | +27.0 | +24.9 | +21.0 | +16.0 | +13.3 | +19,5 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | +8.7 | +9.1 | +10.9 | +12.4 | +15.2 | +18.2 | +20.2 | +19.8 | +18.4 | +15.3 | +11.2 | +8.9 | +14,0 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | +4.5 | +4.8 | +6.2 | +7.0 | +9.6 | +12.0 | +12.6 | +13.2 | +11.8 | +9.6 | +6.3 | +4.6 | +8,5 |
| Opady [mm] | 217.1 | 208.9 | 180.3 | 104.2 | 110.0 | 64.5 | 20.9 | 30.6 | 77.7 | 132.4 | 174.0 | 193.3 | 1514,9 |
| Źródło: lotnisko Braga (1951–1980) | |||||||||||||
Morskie sąsiedztwo zapewnia wysoką wilgotność i naraża region na obfite, nierównomiernie rozłożone opady, których roczna suma zawiera się pomiędzy 1500 i 2000 mm rocznie. W typowym scenariuszu zima i wiosna są wilgotne, lato jest suche, a jesień, czas zbiorów – deszczowa. Temperatury są mało zróżnicowane, zima łagodna, ale istnieje ryzyko wiosennych przymrozków, niebezpiecznych dla winorośli. Długi suchy okres latem, nawet gdy temperatury są umiarkowane decyduje o stopniu dojrzałości winogron[28].
Według klasyfikacji Thornwaite’a[29] region Vinho Verde cechuje się
klimatem wilgotnym lub wybitnie wilgotnym z przewagą wpływów morskich, o umiarkowanych temperaturach, z lekkim bądź znacznym niedoborem wody latem[28]
.
Winnice w gminach Caminha, Gondomar, Lousada, Maia, Matosinhos, Paredes de Coura, Porto, Valença, Valongo i Vila Nova de Cerveira mają prawo do korzystania jedynie z oznaczenia Vinho verde DOC. Pozostały obszar apelacji może na etykiecie wskazywać podregion, z którego pochodzi wino[30].
| Podapelacje regionalne | Gminy |
|---|---|
| Amarante | Amarante, Marco de Canaveses |
| Ave | Fafe, Santo Tirso, Vila Nova de Famalicão, Vieira do Minho, Póvoa de Lanhoso |
| Basto | Celorico de Basto, Cabeceiras de Basto, Mondim de Basto, Ribeira de Pena |
| Baião | Baião, Paredes |
| Cávado | Esposende, Braga, Barcelos, Vila Verde, Amares, Guimarães |
| Lima | Viana do Castelo, Ponte de Lima, Ponte da Barca, Arcos de Valdevez |
| Monção | Monção, Melgaço |
| Paiva | Castelo de Paiva |
| Sousa | Penafiel, Lousada, Felgueiras, Paços de Ferreira |
W większości winnic winorośl podlegała przez lata selekcji naturalnej. Przetrwały te szczepy, które dobrze radziły sobie prowadzone jako pnącza. Okazało się, że przystosowanie jest na tyle silne, że próby przycinania i prowadzenia tych odmian w formie niskiej znacząco obniżały zbiory i czyniły ich uprawę nieopłacalną[32][33]. Winiarnie dostarczają tradycyjnych w tym regionie win czerwonych, cenionych, lecz o krótszej tradycji win białych oraz śladowe ilości wina różowego[34][35]. Wachlarz odmian jest szeroki[36]. Przepisy apelacji określają:
.jpg)
Uprawa winorośli na północnym zachodzie Portugalii, w regionie vinhos verdes opierała się na winorośli pnącej albo podpieranej. Czynniki ekonomiczne i rolnicze w dawnej prowincji Entre-Douro-e-Minho wymuszały uprawę z wykorzystaniem podpór, płotów, drzew albo palików, na skraju pól, na słupach i w innych miejscach trudnych do uprawy w inny sposób (np. wzdłuż dróg)[6][10][11]. Marginalizacja uprawy winorośli była konsekwencją wyjątkowego rozdrobnienia gospodarstw, które powodowało, że liczył się każdy metr kwadratowy przeznaczony pod uprawę żywności: zboża, warzyw i jarzyn[6][15].
Uprawa winorośli na podporach pomiędzy innymi uprawami była znana już przynajmniej w XVI wieku[37].
| DOC | czerwone | czerwone | białe | białe | różowe | różowe |
| Poziom alkoholu (obj.) | min. | maks. | min. | maks. | min. | maks. |
| Vinho verde | 9%, | 14% | 9% | 14% | 8,5% | 14%[38] |
Prócz wymaganego poziomu alkoholu wino oznakowane apelacją Vinho Verde DOC musi wykazywać kwasowość przynajmniej 5,4 g/l, poza alvarinho i winami korzystającymi z prawa do oznaczenia podregionu, gdzie minimalny poziom wynosi 4,5 g/l kwasu winowego[38].
Fermentacja jest celowo wstrzymywana jeszcze przed konwersją cukru w alkohol.
Największe zbiory vinhos verdes miały miejsce w 1973, kiedy to osiągnęły rekordowy poziom 3 054 250 hektolitrów. Na drugim biegunie znajduje się winobranie w 1935, po którym wyprodukowano tylko 191 850 hektolitrów.
Stowarzyszenie Comissão de Viticultura da Região dos Vinhos Verdes (CVRVV) uzyskało status instytucji użyteczności publicznej i odpowiada za certyfikację vinho verde, kontrolę jakości oraz promocję wina. Wspiera również winiarzy i handlarzy winem. Odgrywa ważną rolę w promocji turystycznej regionu i pomaga w rozwoju enoturystyki[39].
Struktura upraw jest niezwykła jak na Europę Zachodnią. W regionie obejmującym jedynie 9,2% powierzchni Portugalii mieszka aż 20% jej ludności[16]. W 2012 zarejestrowano 21 562 producentów uprawiających 34 000 ha, przy czym ich liczba ciągle się zmniejsza[4]. Większość nadal produkuje wino samodzielnie mimo istnienia 21 spółdzielni winiarskich, z których siedem zrzeszyło się w związku Vercoope (Związek spółdzielni winiarskich regionu Vinho Verde)[40].
Rozdrobnienie własności i niewielkie obszary przeznaczone pod winorośl wzmacniają w statystyce pozycję drobnych producentów:
| Wolumen produkcji[41] | 1 do 10 hl | od 10,01 do 25 hl | od 25,01 do 50 hl | od 50,01 do 100 hl | od 100,01 do > 500 hl |
|---|---|---|---|---|---|
| % średnia | 30 | 34 | 16 | 6 | 14 |
Określenie vinho verde przez długi czas miało pejoratywny wydźwięk. Od niedawna stało się raczej oznaką szlachetności[32]. Hugh Johnson w swojej książce Historia wina opisuje swoje wrażenia z pierwszych degustacji czerwonego vinho verde:
Jeszcze dwadzieścia lat temu[uwaga 3] w tutejszych winnicach wytwarzano czerwone wino o wyraźnym kolorze, nieskomplikowane, przerażająco kwaśne, a jednocześnie cierpkie... Tamto wino miało kolor jeżyn i było lekko musujące, a na białej ceramice zostawiało wyraźny fioletowy ślad. Zdecydowany owocowy aromat świetnie predestynował to wino jako wino do grillowanych sardynek i mięs albo warzyw skropionych oliwą[13].
Niezależnie, czy białe, czy czerwone, vinho verde po nalaniu tworzy na powierzchni lekką musującą pianę, wytworzoną przez dwutlenek węgla pochodzący z fermentacji w butelce[uwaga 4], która daje wrażenie pikantności[6][8]. Francuski znawca win Louis Orizet tak pisał o vinho verde:
Najlepsze są białe, choć i niektóre czerwone mają klasę. Uważa się, że białe to wina pokoju i zadumy, zaś czerwone to wina rewolucjonistów, niektóre proletariuszy, w każdym razie pełne życia[42]
Wina białe, podawane schłodzone jako aperitif do smażonych kąsków albo owoców morza są popularne przede wszystkim latem. Czerwone, ciemne vinho verde o wysokiej zawartości tanin ceni się głównie w Portugalii[8]. Czerwone vinho verde słabo nadaje się do starzenia i powinno zostać skonsumowane w ciągu roku[43].
Vinhos verdes zwyczajowo towarzyszą potrawom typowym dla regionu Minho: caldo verde (zupa z kapusty, ziemniaków, czosnku, cebuli i oliwy, caldeira a fragateira (portugalski odpowiednik prowansalskiej bouillabaisse), owocami morza, rybami i mięsami (sarrabulho, szynka Clara Penha, sztuka mięs, koźlina)[9][44].
Białe vinho verde podaje się w temperaturze 8–12 °C, różowe 10–12 °C, a czerwone – 12–15 °C[38].
| Struktura produkcji | Winiarze skupujący winogrona | Handlarze butelkujący gotowe wino |
Spółdzielnie | Winiarze-winogrodnicy | Łącznie |
|---|---|---|---|---|---|
| Wina białe (hl) | 330 739 | 56 739 | 41 639 | 16 247 | 445 364 |
| Wina czerwone (hl) | 43 824 | 6776 | 11 685 | 3784 | 66 069 |
| Wina różowe (hl) | 9771 | 504 | 1129 | 580 | 11 984 |
| Łącznie (hl) | 384 334 | 64 019 | 54 453 | 20 611 | 523 417 |
Braterstwo zostało założone 28 lutego 1988, by chronić autentyczność wyrobów i tradycję apelacji, promować vinho verde oraz wspierać badania nad miejscowym winem i winnicami. Członkowie noszą zielono-czarne peleryny oraz czarny kapelusz. Noszą złote naszyjniki, z których zwisa kiść winogron. Sztandar jest zielony, przyozdobiony rysunkiem winogrona, ze złoconymi zdobieniami i napisem „Confraria do Vinho Verde”[45].
Szlak przebiega dolinami trzech rzek: Minho, Lima i Cávado. Na trasie można zapoznać się z vinho verde, szczepami alvarinho i loureiro, odwiedzić winnice górnego Minho, miejscową tradycję, a także skorzystać z możliwości degustacji[46].
Paulo Alexandre skomponował, zaśpiewał i nagrał piosenkę na cześć vinho verde pod tym samym tytułem. Album sprzedał się w liczbie ok. 200 000 egzemplarzy[47].
Na fali sukcesu w Portugalii i Brazylii piosenki Vinho verde Paula Alexandre w 1980 nakręcono film „Verde Vinho”. Paulo Alexandre grał w nim rolę piosenkarza Otavio Limy, a u jego boku grali również Dionísio Azevedo, Maria de Lourdes, Gui Abreu Lima, Zezé Barros, Zezito Martins, João Carlos Mota i Arnaldo Weiss[48].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
