Tryńcza (gmina)

Tryńcza – gmina wiejska w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Tryńcza

gmina wiejska
Urząd Gminy w Tryńczy
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przeworski
TERC	1814082
Wójt	Ryszard Jędruch
Powierzchnia	70,56 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	8539[1]
• gęstość	119,8 os./km²
Nr kierunkowy	16
Kod pocztowy	• 37-204 Tryńcza • 37-203 Gniewczyna Łańcucka
Tablice rejestracyjne	RPZ
Adres urzędu: Tryńcza 127, 37-204 Tryńcza
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 9[2] Liczba miejscowości 10[2]
Położenie na mapie Polski Tryńcza
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Tryńcza
50°09′N 22°33′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Tryńcza.

Według danych z 30 czerwca 2004^[3] gminę zamieszkiwało 8146 osób, gęstość zaludnienia wynosiła 115,4 osób/km².

Gmina stanowi wąski przegub w środkowej części powiatu przeworskiego zespajający jego południowe i północne gminy.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[4] gmina Tryńcza ma obszar 70,56 km², w tym:

• użytki rolne: 73%
• użytki leśne: 15%

Gmina stanowi 10,1% powierzchni powiatu.

Historia

Właścicielami tych terenów od 1387 roku była Jarosławska linia Tarnowskich herbu Leliwa. Najstarszymi miejscowościami wzmiankowanymi w początkach XV wieku, w pobliżu Przeworska są Gniewczyna i Tryńcza. W 1567 roku w Gorliczynie zmarł Jan Krzysztof Tarnowski ostatni przedstawiciel roku Tarnowskich, a jego żona Zofia ze Sprowy Odrowąż w 1575 roku poślubiła Jana Kostkę. W 1580 roku parafia w Gniewczynie została przekazana Bożogrobcom.

W 1589 roku wzmiankowana jest następna miejscowość Wola Podsańska, której główna zabudowa znajdowała się obok Sanu, a dalej w pojedynczych grupach zabudowań przy pastwiskach i lesie. W 1592 roku Anna Ostrogska poślubiła Aleksandra Ostrogskiego, których córka Zofia Ostrogska w 1613 roku poślubiła Stanisława Lubomirskiego. Po śmierci Zofii Ostrogskiej w 1622 roku, dobra Przeworskie (w tym: Tryńcza, Gniewczyna, Wola Podsańska, Grodzisko) przeszły na własność Lubomirskich.

W XVIII wieku doszło do podziału dóbr przeworskich, z których Lubomirscy wydzielili i sprzedali dobra trynieckie. W 1762 roku właścicielem był Paweł Benoe. W 1817 roku dobra Trynieckie zakupił hr. Wojciech Mier, który zmarł w 1831 roku. W latach 1831–1835 właścicielką była jego żona Karolina Mier; a następnie Feliks Mier. Od 1843 roku właścicielem Tryńczy był Antoni Kellerman^[5]. W 1879 roku właścicielem Tryńczy, Gorzyce II, Ubieszyna i Wólki Małkowej była Domicella Kellerman; a w 1905 roku właścicielem był Józef Banhidy (posiadłość liczyła ogółem 201 hektarów, w tym 166 ha roli i 11 ha lasów)^[6]. W 1908 roku Folwark Tryniecki sprzedano Bronisławowi Nowińskiemu za sumę 100 tys. koron, za które wybudowano murowany kościół pw. Świętego Kazimierza i w 1910 roku powstała parafia w Tryńczy. W 1922 roku folwark objął jego syn Marian Nowiński.

1 sierpnia 1934 roku powstała gmina zbiorowa Tryńcza, w której skład weszły dotychczasowe gminy jednostkowe: Tryńcza, Gniewczyna Łańcucka, Gniewczyna Tryniecka, Jagiełła, Gorzyce, Wólka Małkowa, Wólka Ogryzkowa, Głogowiec i Ubieszyn^[7].

10 września 1934 roku rozporządzeniem wojewody lwowskiego gmina Tryńcza została podzielona na gromady: Tryńcza, Gniewczyna Łańcucka, Gniewczyna Tryniecka, Jagiełła, Gorzyce, Wólka Małkowa, Wólka Ogryzkowa, Głogowiec i Ubieszyn^[8].

W 1954 roku na mocy reformy podziału administracyjnego w miejsce gminy utworzono gromady: Tryńcza, Gniewczyna Łańcucka, Gorzyce^[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i reaktywaowano gminę Tryńcza, w której skład weszły sołectwa: Głogowiec, Gniewczyna Łańcucka, Gniewczyna Tryniecka, Gorzyce, Jagieła, Tryńcza, Ubieszyn, Wólka Małkowa, Wólka Ogryzkowa^[10].

10 września 2023 roku przez teren gminy Tryńcza przejeżdżali na cmentarz wojenny ofiar hitleryzmu w Jagielle-Niechciałkach: Prezydent RP Andrzej Duda, prefekt watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro, metropolita łódzki kard. abp Grzegorz Ryś oraz naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.

Władze gminy

Wójtowie Gminy Tryńcza:^[11]

1990–2000. Władysław Rachfał.

2001–2002. Tadeusz Nowak.

2002– nadal Ryszard Jędruch^[12].

Przewodniczący Rady Gminy Tryńcza:

1990–1998. Stanisław Wielgos.

1998–2002. Zygmunt Zielonka.

2002–2014. Stanisław Konieczny.

2014–2018. Stanisław Wielgos.

2018–2024. Zofia Nowak.

2024– nadal Janusz Niżnik.

Miejscowości w gminie

Sołectwo	Ludność[1]	Sołtys[13]	Parafia	Szkoła	Geodezyjny identyfikator obrębu ewidencyjnego
Głogowiec	298	Marta Harapińska	kościół filialny NMP Matki Kościoła	Szkoła zlikwidowana	181408_2.0001
Gniewczyna Łańcucka	2 146	Roman Kozyra	Parafia św. Mateusza	Szkoła podstawowa	181408_2.0002
Gniewczyna Tryniecka	900	Anna Chruściel			181408_2.0003
Gorzyce	1 357	Elżbieta Sobala	Parafia NSPJ	Szkoła Podstawowa	181408_2.0004
Jagiełła	1 152	Grzegorz Drzystek	Parafia św. Jadwigi Królowej	Szkoła podstawowa	181408_2.0005
Tryńcza	1 296	Stanisław Gliniak	Parafia św. Kazimierza	Szkoła podstawowa	181408_2.0006
Ubieszyn	746	Maria Kluczkowska		Szkoła filialna	181408_2.0007
Wólka Małkowa	306	Krystyna Penkal	kościół filialny MB Częstochowskiej	Szkoła zlikwidowana	181408_2.0008
Wólka Ogryzkowa	273	Helena Mazur			181408_2.0009

Demografia

Dane z 31.12.2017 roku^[1]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8 459	100	4 221	49,9	4238	50,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	120		59		61

• Piramida wieku mieszkańców gminy Tryńcza w 2014 roku^[1].

Warto zobaczyć

• 
  Wiata widokowa przy ujściu Wisłoka do Sanu
• 
  Strażnica kolejowa „Tryńcza” w Chodaczowie z 1905 r.
• 
  Kopiec Jagiełły w Jagielle z 1910

Sąsiednie gminy

Białobrzegi, Grodzisko Dolne, Jarosław, Leżajsk, Przeworsk, Sieniawa

Przypisy

1. Gmina Tryńcza w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-25], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Urząd Statystyczny w Rzeszowie
3. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
4. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 224. [dostęp 2017-04-12].
6. Skorowidz Dóbr Tabularnych w Galicji z W. Ks. Krakowskim. 1905 [dostęp 2017-04-12].
7. Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 549
8. Rozporządzenie Wojewody lwowskiego z dnia 10 września 1934 o podziale obszaru gmin wiejskich w powiecie przeworskim na gromady Lwowski Dziennik Wojewódzki z dnia 17 września 1934 r., Nr. 19, Poz. 108
9. Uchwała Nr 31/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu przeworskiego Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41
10. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972 r., Nr 16, Poz. 196
11. Biuletyn informacyjny gminy s. 20
12. Wójt Ryszard Jędruch najlepszy
13. Sołectwa w Gminie Tryńcza

Linki zewnętrzne

• Raport o stanie Gminy Tryńcza za rok 2023
• Archiwalne wydania Biuletynu Echa znad Sanu i Wisłoka (2006–2024)